Cuộc cải cách
ruộng đất 50 năm trước đây tại miền bắc
Nguyễn An
Thưa quư thính giả, kể từ hôm nay, và liên tiếp trong chín buổi phát
thanh, ban Việt ngữ đài Á châu tự do xin gửi đến quư thính giả loạt
bài về cuộc Cải Cách ruộng đất diễn ra đầu thập niên 1950 tại miền
bắc Việt Nam. Loạt bài do Nguyễn An thực hiện. Mời quư thính giả
theo dơi bài thứ nhất qua sự tŕnh bày của Phương Anh.
H́nh ảnh được trưng bày tại Triển lăm cải cách ruộng đất tổ chức tại
Hà Nội từ tháng 3 đến tháng 5/1956.
50 năm trước, tại miền Bắc Việt Nam lúc bấy giờ là nước Việt Nam Dân
chủ Cộng hoà, dưới sự lănh đạo của ông Hồ Chí Minh và Đảng Lao động
Việt Nam, tức là đảng Cộng sản sau này, đă diễn ra một cuộc cách
mạng được chính những người phát động mô tả là “long trời lở đất”.
Đó là cuộc cải cách ruộng đất.
Nói đúng ra th́ năm 1956 chỉ là năm cuối của giai đoạn 5, tức cũng
là giai đoạn cuối của cuộc cải cách ruộng đất đă bắt đầu bẩy năm
trước đó. Tuy nhiên, mốc thời gian này đáng nhớ thứ nhất v́ cuộc cải
cách ruộng đất đến năm đó đă đụng trần, với những án tử h́nh thi
hành tại chỗ, những án tù dài hạn, mà hầu hết nạn nhân đều chết
trong khi đang bị giam cầm, và một bầu không khí nặng nề, đe doạ đă
lan rộng khắp nơi, khiến ngừơi dân phải ch́m đắm trong nỗi e sợ mênh
mông.
“Đào tận gốc, trốc tận rễ”
Thống kê chính
thức của nhà nước được đăng trong cuốn Lịch sử kinh tế Việt Nam tập
hai cho biết là đă có 172.008 người bị quy vào thành phần địa chủ và
phú nông, là những người bị xếp vào loại kẻ thù của nhân dân, bị
“đào tận gốc, trốc tận rễ” nghĩa là không bị bắn tại chỗ th́ cũng bị
lănh án tù rồi chết trong nhà giam.
Con số này có
thể không chính xác, nhưng số nạn nhân quyết không thể thấp hơn thế
được v́ nó được ghi trong Văn kiện đảng toàn tập do nhà xuất bản
chính trị quốc gia ấn hành, và v́ nó không nói ǵ đến những người bị
kết án là Quốc Dân đảng thừơng th́ bị bắn ngay tại chỗ. Trong số này,
có cả những đảng viên Cộng sản trung kiên, mà trước khi chết vẫn c̣n
hô to khẩu hiệu, đảng Cộng sản muôn năm.
Năm 1956 cũng
là năm mà ông Hồ Chí Minh và đảng Lao động công khai lên tiếng nhận
sai sót trong quá tŕnh thực hiện cuộc cải cách ruộng đất, rồi thực
hiện một số biện pháp kỷ luật và tiến hành sửa sai. Bản thống kê
chính thức cho biết là trong số 172.008 ngừơi bị quy là địa chủ và
phú nông trong cải cách ruộng đất th́ 123.266 người bị quy sai, tức
là bị oan. Tính theo tỷ lệ là 71,66%. Có lẽ chưa bao giờ và ở đâu tỷ
lệ giữa số bị oan và nạn nhân lại cao đến như thế.
Nhà thơ Tố Hữu
lúc bấy giờ là trưởng ban tuyên truyền trung ương đảng sau này nhớ
lại đă phải nói: “Không thể tả hết được những cảnh tượng bi thảm mà
những người bị quy oan là địa chủ, ác bá (mà trong thực tế là trung
nông) phải chịu đựng ở những nơi được phát động.”
Bạn nghĩ ǵ về
cuộc cải cách ruộng đất tại Việt Nam và những hậu quả của chính sách
này? Xin email về Vietweb@rfa.org
Lời dặn “nhân
ái”
Trong “Nội san
cải cách ruộng đất” số ra ngày 25 tháng hai năm 1956, có đăng toàn
văn lời căn dặn của ông Hồ Chí Minh rằng: “Nhục h́nh là lối dă man”
và “ tuyệt đối không được dùng nhục h́nh, nếu dùng nhục h́nh là trái
chính sách của đảng, của chính phủ, trái tác phong của cách mạng.”
Căn cứ trên
thời gian phát hành của báo, th́ lời căn dặn “nhân ái” này được đưa
ra bốn năm sau khi bắt đầu thực hiện thí điểm, và chỉ ba tháng trước
khi cuộc cải cách ruộng đất chấm dứt bằng đợt sửa sai. Khi đó, nhục
h́nh đă phổ biến khắp nơi và sự sợ hăi đến mụ mẫm cả người đă bao
trùm toàn lănh thổ.
Cũng xin nhắc
rằng ngay từ khi thực hiện thí điểm, địa chủ đă bị xác định là kẻ
thù của nhân dân, như lời ông Nguyễn Minh Cần, nguyên phó chủ tịch
thành phố Hà nội kể lại: (Xin theo dơi trong phần âm thanh bên trên)
Không chỉ những
nạn nhân đau đớn, mà gia đ́nh họ cũng chịu hoạ lây v́ bị xă hội cô
lập theo chính sách của đảng. Không chỉ gia đ́nh của những người bị
kết tội địa chủ phải chịu nhục nhằn, mà những cảnh tượng diễn ra
hàng ngày ở mọi nơi những năm đó vẫn c̣n in dấu cả mấy chục năm sau
nơi những chứng nhân.
Ngay trong đề
cương báo cáo của bộ chính trị đảng năm 1956 mỗi khi nói đến các
cuộc thanh trừng thời cải cách ruộng đất cũng đều phải dùng h́nh
dung từ “tàn khốc” để nói lên những ǵ xẩy ra hàng ngày, hàng giờ
tại miền bắc trong suốt mấy năm trời cao điểm của Cải cách ruộng đất.
Nhà văn Dương
Thu Hương trong cuộc phỏng vấn dành cho kư giả Đinh Quang Anh Thái
của Little Saigon Radio mới đây vẫn c̣n nhắc lại: (Xin theo dơi
trong phần âm thanh bên trên)
Và nhà văn Trần
Mạnh Hảo cũng trong một cuộc phỏng vấn của kư giả Đinh Quang Anh
Thái, khi nói lên lư do tại sao ông muốn từ bỏ chủ nghĩa Mác đă phát
biểu: (Xin theo dơi trong phần âm thanh bên trên)
C̣n nhà văn Vũ
Thư Hiên mới đây, khi nói chuyện về cuộc cải cách ruộng đất với đài
Á châu tự do, đă nhớ lại lời bà cô của ông dặn ḍ như sau: (Xin theo
dơi trong phần âm thanh bên trên)
Vết thương chưa
lành
Cuộc cải cách
ruộng đất chấm dứt 50 năm trước đây quả nhiên vẫn c̣n là một vết
thương chưa lành đối với quá nhiều con người dù có trực tiếp là
chứng nhân hay không. Đáng tiếc là những sách báo viết về giai đoạn
ấy quá ít, lại thường bị tịch thu ngay sau khi phát hành, và dù 50
năm đă qua đi, th́ cải cách ruộng đất vẫn c̣n là một đề tài cấm kỵ,
trong khi những chứng nhân cứ già đi và chết đi dần.
Đó là lư do
khiến ban Việt ngữ đài Á châu tự do chúng tôi quyết định thực hiện
một loạt bài về cuộc cải cách ruộng đất để vẽ lại bức tranh thực xẩy
ra của một thời mà không ai không xót xa khi nhớ lại.
Loạt bài sẽ bắt
đầu với nhà nghiên cứu sử Trần Gia Phụng. Ông sẽ điểm lại tám đợt
phát động quần chúng giảm tô và 5 đợt cải cách ruộng đất kéo dài
suốt bẩy năm kể từ năm 1949. Sau đó, là lời kể lại của ông Nguyễn
Minh Cần là người từng trực tiếp tham gia đoàn cải cách ruộng đất
cũng như công tác sửa sai.
Xen kẽ sẽ là
lời kể của nhà thơ Nguyễn Chí Thiện từng chứng kiến từ đầu đến cuối
một phiên xử của toà án nhân dân, của ông Trần Anh Kim có ông nội và
bố đều là nạn nhân của Cải cách ruộng đất, lời kể của nhà văn Vũ Thư
Hiên khi ông có dịp qua những nơi đă diễn ra cuộc cách mạng được gọi
là “long trời lở đất” ấy, của nhạc sĩ Trịnh Hưng là người bạn chí
cốt của nhà thơ Hữu Loan, tác giả màu tím hoa sim, vốn là người mà
những biến chuyển của đời sống gắn liền với cuộc cải cách ruộng đất.
Trước khi bắt
đầu vào loạt bài cải cách ruộng đất kể từ buổi phát thanh tới, ban
Việt ngữ trân trọng cảm ơn các vị vừa nêu tên đă nhiệt thành cộng
tác và giúp đỡ chúng tôi trong cố gắng lật lại bộ hồ sơ đầy oan
khuất này.
Quư thính giả
vừa nghe bài đầu tiên trong loạt chín bài về cuộc Cải cách ruộng đất
diễn ra tại miền Bắc Việt Nam 50 năm trước. Trong buổi phát thanh
tới, nhà nghiên cứu sử Trần Gia Phụng sẽ nói về các giai đoạn của
cuộc cải cách ruộng đất kéo dài từ năm 1949 đến 1956. Mong quư thính
giả đón nghe.
Nguyễn An |