Văn Học  & Nghệ Thuật
 

Ai Làm Được (1912 / 1922)

Hồ Biểu Chánh

(Cảm tác André Cornelis của Paul Bourget)

Chuyện xảy ra ở Cà Mau năm 1894. Ông Bạch Khiếu Nhàn là người giàu có, sanh được một cô con gái và gả cho Tri phủ sở tại, nhưng sau khi sanh Bạch Tuyết cô ta lại qua đời một cách lạ lùng. T́nh cờ ông Khiếu Nhàn gặp Phan Chí Đại từ Vĩnh Long xuống kiếm việc làm, thấy chàng là người hiếu nghĩa nên mời về ở nhà ḿnh và xin cho chàng làm thầy kư tại dinh Tri phủ. Chí Đại được ông phủ trọng dụng.

Vợ sau của ông phủ là người tham lam. Bà ta biết nếu ông Khiếu Nhân chết th́ Bạch Tuyết là người cháu duy nhứt sẽ hưởng trọn gia tài của ông, bèn nghĩ kế gả nàng cho cháu ruột của bà. Bạch Tuyết vốn nghi ngờ d́ ghẻ đă giết mẹ nàng để giựt chồng và lại thầm yêu Chí Đại, nên không bằng ḷng. Bà Phủ t́m cách nói quan Phủ đuổi Chí Đại đi khỏi Cà Mau để chia rẽ. Trong thời gian ông ngọai đi xa, Bạch Tuyết bỏ nhà trốn theo Chí Đại và nuôi chí báo thù cho mẹ.

Bạch Tuyết gặp Chí Đại và cùng lên Sài G̣n t́m việc làm. Cuộc sống của hai người gặp nhiều khó khăn, đứa con sanh ra v́ không đủ tiền mua thuốc phải chết.

Ông Khiếu Nhàn lên Sài G̣n t́m được Bạch Tuyết, đem nàng về ở với ḿnh và ngầm giúp đở Chí Đại. Ông cho Chí Đại đi coi việc vớt ngọc điệp ở Ấn Độ dương để chàng có dịp lập thân. Lúc đầu Bạch Tuyết ở với ông ngoại nhưng lo sợ d́ ghẻ hại nên bỏ trốn lên Sài G̣n. Bạch Tuyết tạo dựng được cuộc sống qua ngày và giúp Băng Tâm, một cô gái quê vừa lên Sài G̣n, thoát khỏi bọn lường gạt. Sau cùng Bạch Tuyết bị ông bà phủ lên bắt về. Bà Phủ t́m cách giết Bạch Tuyết nhưng...

II

Chí Đại hễ tới giờ hầu th́ qua dinh quan Phủ mà làm việc, măn giờ rồi th́ về nhà Khiếu Nhàn mà nghỉ, đă có nơi nương tựa nên ḷng thương nhớ cha mẹ với ông Nhiêu Lang tuy không nguôi nhưng mà việc ấm no chẳng c̣n lo lắng nữa.

Chí Đại với Khiếu Nhàn gần gũi nhau lâu chừng nào càng mến nhau chừng nấy. Khiếu Nhàn coi Chí Đại cũng như con cháu ruột trong nhà. Chí Đại kính mến Khiếu Nhàn chẳng khác ǵ sư phụ.

Có đêm hai người bàn luận việc đời với nhau, ông già đă lịch lăm nhơn t́nh nên mỗi lời đều dè dặt, người trẻ c̣n tự cường tự đắc, nên mỗi lời đều cứng cỏi, nhưng mà hai người chẳng khi nào chỏi với nhau, trẻ có tánh nóng nảy th́ già chỉ lẽ tránh mà khuyên lơn, già có chán đời th́ trẻ dùng lời êm mà an ủi.

C̣n việc làm bên phủ th́ Chí Đại đă có sẵn tính thông minh mẫn cán mà c̣n thêm biết đọc, biết nói tiếng Lang sa, công việc làm chẳng hề để trể nải, hễ có quan Lang sa đến th́ anh ta thông ngôn, hễ có giấy tờ chi bằng chữ Lang sa th́ anh ta cắt nghĩa, bởi vậy quan Phủ càng ngày càng trọng dụng, các việc cho Chí Đại coi sóc hết thảy.

Chí Đại làm vừa được một năm th́ quan Phủ xin tăng lương thêm mỗi tháng mười lăm đồng, lại cậy Chí Đại mỗi chúa nhựt qua dinh dạy dùm con trai nhỏ của ông học chữ quốc ngữ.

Bạch Khiếu Nhàn tổ quán ở Thừa Thiên. Từ khi con gái ông bất hạnh rồi th́ ông buồn rầu, nên ông không ra Trung Kỳ mà thăm mồ mả ông bà được. Năm ấy ông tính đi ra Huế mà thăm tổ quán chơi một tháng. Ông cậy Chí Đại ở nhà coi chừng nhà cửa giùm cho ông.

Quan Phủ hay tin ấy th́ qua nhà thăm Khiếu Nhàn và nói rằng:

― Cha có buồn th́ đi chơi ít tháng đặng giải khuây. Nhà cửa để đó cho sắp gia đinh nó coi, ai dám phá khuấy chi mà lo. Chớ cha đi mà cha bắt thầy kư ở giữ nhà cho cha, thầy ở một ḿnh buồn xo, chịu sao cho nổi. Để thầy qua bên Phủ thầy ở làm việc cho tiện và dạy thằng nhỏ nó học luôn thể. Chừng nào cha về rồi thầy sẽ trở về bên nây thầy ở.

Khiếu Nhàn suy nghĩ một hồi rồi gật đầu nói rằng:

― Tính như vậy cũng được.

Quan Phủ Lê Xuân Thới tuổi mới vừa bốn mươi bốn mà v́ ông nầy có bịnh hút nên h́nh vóc gầy ṃn, nước da huỳnh đản, bộ coi như người già năm mươi lăm tuổi. Vợ trước ông là con gái Bạch Khiếu Nhàn, chết để lại một đứa con gái tên là Lê Bạch Tuyết, năm nay đă được mười bảy tuổi rồi. C̣n bà vợ sau tên là Nguyễn Thị Phường, vốn con của một ông Hương Thân ở Đầm Dơi, mới hai mươi bảy tuổi, dung nhan đẹp đẽ, văn nói khôn lanh, có sanh một đứa con trai đặt tên là Lê Xuân Sắc, năm ấy mới mười tuổi.

Quan Phủ ngồi quận Cà Mau đă hơn tám năm rồi, khi trước làm Cai Tổng, rồi mới bổ lên Tri Huyện, sau lần lần Thăng chức Tri Phủ. Ông tuy tánh dăi đăi, song ḷng hiền từ chẳng hề bó buộc nhơn dân, mà cũng ít khi làm hại làng, tổng, bởi vậy ai cũng kính mến ông.

Nếu có phiền ông là phiền về sự ông tối tăm, không thấy việc quấy trong chốn gia đ́nh, để cho bà Phủ cầm trọn quyền, bà muốn khiến ông thế nào cũng được.

Nói cho phải, bà Phủ thiệt chẳng phải như người thường, bà khôn ngoan lanh lợi, tuy bà được yêu và được quyền, nhưng mà chẳng hề khi nào bà dùng yêu hoặc dùng quyền ấy mà yếm chế hay là cưỡng bức chồng bao giờ; nếu ư bà muốn việc chi th́ bà dùng lời nhỏ nhoi khiêm nhượng mà phân với chồng luôn luôn, mà hễ bà phân th́ ông nghe, chưa thấy ông trái ư lần nào, nên lời dịu ngọt của bà nghĩ thật là độc ác hơn lời sỗ sàng của các đàn bà khác.

         Bà Phủ thấy con ghẻ là Bạch Tuyết, từ nhỏ chí lớn, tính nết dè dặt, ít nói ít cười mà c̣n là cháu ngoại Khiếu Nhàn, hễ Khiếu Nhàn qua đời rồi th́ cô hưởng trọn gia tài rất lớn, nên thuở nay bà để ư gả Bạch Tuyết cho thằng cháu ruột của bà tên là thằng Đồ, con xă trưởng làng Tân Thuận. Tuy bà tính thầm mưu kế làm giàu cho cháu như vậy, song thuở nay bà không nói ra, một là bà thấy Bạch Tuyết c̣n nhỏ, hai là sợ Khiếu Nhàn cản ngăn, nên bà không dám nói. Nhưng mà bà đă dọn đường trước, đặng chừng bà muốn đi bà khỏi đạp chông gai. Ở trong nhà bà tưng tiu, ngon ngọt với Bạch Tuyết luôn luôn, bà săn sóc miếng ăn, chỗ ngủ, mua sắm quần tốt áo lạ cho cô dầu cô không muốn, bà cũng làm.

         Chẳng hiểu v́ cớ nào bà yêu Bạch Tuyết như vậy, mà tánh cô thường lạt lẽo với bà hoài. Cô đương vui cười, mà hễ thấy mặt bà th́ cô ké né buồn xo, không ai biết chắc cô sợ bà hay là cô ghét. Nội nhà, Bạch Tuyết chỉ ưa nói chuyện với ông Sen mà thôi, bởi v́ ông Sen hồi trước ở với Khiếu Nhàn, chừng Khiếu Nhàn gả con cho quan Phủ th́ ổng theo đặng đỡ tay chơn, đến khi mẹ Bạch Tuyết qua đời th́ ông ẵm bồng, săn sóc Bạch Tuyết, nên Bạch Tuyết tŕu mến.

         Khiếu Nhàn đi Huế rồi, th́ Chí Đại đem rương qua dinh quan Phủ mà ở. Hễ làm việc rồi, rảnh th́ anh ta dạy con trai quan Phủ học. Tuy ban đêm anh ta ngủ tại bộ ván lót tại cửa sổ phía trước, song ăn cơm th́ quan Phủ cho ăn chung một mâm với vợ con, lại ông cho phép xông pha vô nhà trong nữa.

Chí Đại thường thấy Bạch Tuyết hoài, nhưng mà thấy th́ thấy, chớ anh ta không dám ngó, lại cũng không có dịp nào mà nói chuyện.

         Bà Phủ thấy Khiếu Nhàn đi khỏi đến năm ba tháng mới về, nhắm dịp nầy là dịp tốt cho ḿnh thi hành kế sách đă tính xưa nay, nên ban đêm vắng vẻ bà làm thuốc phiện cho ông, bà mới thỏ thẻ tỏ ư bà muốn gả Bạch Tuyết cho cháu bà. Ban đầu quan Phủ không chịu, ông nói rằng ông có chút con gái, ông coi nơi nào hay chữ ông gả chẳng luận giàu hay nghèo.

Bà không căi liền với ông hồi đó, thủng thẳng lựa lời khôn khéo mà châm chích, nhứt là bà cắt nghĩa cho ông nghe rằng bà không có con gái, tuy bà không đẻ Bạch Tuyết song thuở nay bà dưỡng nuôi săn sóc nên yêu mến chẳng khác nào máu thịt của bà, nếu ông gả cho người học giỏi, hễ họ cưới rồi th́ họ dắt đi xa, bà ĺa Bạch Tuyết bà thương nhớ, chắc không khỏi sanh bịnh. Nếu ông gả cho cháu bà th́ bắt nó ở đây luôn cũng được; tiếng gả con gái mà cũng như có thêm được một đứa con trai nữa, nghĩ coi tiện biết chừng nào.

Quan Phủ nghe bà thỏ thẻ mới vài ngày mà ông đă đổi ư, nên chịu gả con cho cháu. Bà Phủ muốn cho hai trẻ thành hôn cho mau, đặng chừng Khiếu Nhàn về, dầu ông không chịu th́ việc đă lỡ rồi, ông không thể làm sao được.

Bà Phủ mới khuyên chồng tỏ riêng về việc hôn nhơn cho Bạch Tuyết hay rồi định ngày cho đi lễ hỏi, v́ bà là mẹ ghẻ, mà lại gả cho cháu bà, nên bà không muốn nói với Bạch Tuyết chuyện đó.

Quan Phủ khen bà dè dặt, nên biểu bà vào pḥng mà nghỉ để cho ông nói chuyện với con.

  Trong nhà tôi tớ đều ngủ hết. Ông kêu Bạch Tuyết thức dậy ra đứng dựa bộ ván chỗ ông nằm hút, đèn đốt lu lu, ông lặng thinh ngồi vấn thuốc một hồi rồi tằng hắng một tiếng mà nói rằng:

-       Nầy con, năm nay con đă lớn rồi nên cha tính gả con lấy chồng. Vậy con lo sửa soạn trong ít ngày nữa cha sẽ cho đi lễ hỏi.

Bạch Tuyết chưng hửng, đứng ngó cha sửng sốt, cách giây lâu mới đáp được rằng:

-       Hôm trước cha có nói với ông ngoại con rồi, ông ngoại con biểu cha liệu chỗ nào phải th́ gả, hễ cha đành đâu th́ ông đành đó.

Bạch Tuyết đứng suy nghĩ một hồi rồi hỏi rằng:

-       Mà cha tính gả con cho ai ở đâu.

Quan Phủ ngó trong mâm hút mà đáp rằng:

-       Cha tính gả con cho thằng Đồ. Tuy nó nghèo hèn hơn ḿnh, song cha muốn làm sui chỗ đó cho gần gũi, chớ gả con đi xa, chừng cha nhớ không biết làm sao mà đi thăm cho được.

Bạch Tuyết ngó cha trân trân, đỏ mặt châu mày, song không dám nói chi hết. Con gái hễ nghe ai nói đến chuyện lấy chồng th́ hổ thẹn, quan Phủ day lại thấy con không mắc cỡ mà cũng không buồn, nhưng có sắc giận, không hiểu ư con như thế nào, nên hỏi rằng:

-       Sao con lặng thinh, không nói chi hết?

Bạch Tuyết vùng khóc và nói cụt lủn rằng:

-       Thưa cha, con không chịu lấy chồng.

Quan Phủ chưng hửng mà hỏi rằng:

-       Sao vậy?

-       Thưa không có sao hết.

-       Có cớ ǵ nên con mới nói như vậy chớ? Hay là con chê chỗ đó?

Bạch Tuyết ngập ngừng một hồi rồi mới đáp:

-       Thưa phải, con chê chỗ đó.

         Quan Phủ cười rồi bảo Bạch Tuyết đi ngủ. Quan Phủ thuật mấy lời của Bạch Tuyết lại cho vợ nghe th́ bà Phủ nghi Bạch Tuyết có t́nh riêng với ai nên mới chê cháu bà. Ông căi lẽ, nói rằng con c̣n khờ dại, nó thấy đàng kia nghèo nên nó chê chớ không phải tại cớ nào khác, vậy để thủng thẳng mà dỗ nó, chẳng nên vội lắm.

         Ông nói nghe có lư, nhưng mà ḷng nghi của bà cũng không giải hết được.

         Chí Đại ở bên dinh quan Phủ chưa được một tháng th́ lại gặp tiết Trung Thu, quan Phủ đă mang bịnh hút, mà ông cũng ưa uống rượu nữa.

  Mỗi năm hễ tới Trung Thu, ông cũng dọn ghe đi du hồ. Năm nay có Chí Đại biết mùi thi chút đỉnh, ông càng hứng chí, nên mới tối ông biểu lính dọn ghe hầu, đem thịt rượu theo, mời Cai Tổng với ít người hương chức sở tại rồi đồng đi với Chí Đại, bà Phủ và con trai nhỏ tính xuống trại đáy[1] ở vàm Rạch Mương Đào mua tôm làm gỏi ăn, uống rượu mà thưởng nguyệt, để có một ḿnh Bạch Tuyết với ông già Sen và ba tên lính ở lại giữ dinh mà thôi.

  Trên trời bóng trăng vặc vặc, dưới sông nước dợn ḷa ḷa, lính chèo bỏ mái nhặt khoan, du khách chuyện tṛ hớn hở.

  Thú vui cảnh lịch ai cũng tưởng thưởng trăng tới sáng cũng chưa muốn về, nào dè ghe đi vừa được mấy khúc sông, Chí Đại phát đau bụng nhào lộn trong ghe, mặt mày tái xanh, mồ hôi ra như tắm. Quan Phủ lo sợ, mà không muốn bỏ cuộc vui, nên dạy ghé ghe vào xóm rồi biểu một tên lính mượn xuồng bơi mà đưa Chí Đại về dinh, c̣n ghe hầu của ông th́ đưa luôn xuống Mương Đào.

  Chí Đại về đến dinh, lính đỡ lên ván mà nằm, mắt cháng[2] váng, ruột quắn[3] đau, cứ ôm bụng nhắm mắt mà ôm hoài. Gia đinh với lính tráng chộn rộn không biết thuốc chi mà cứu, đứa chạy ra, đứa chạy vào, đứa rót nước trà, đứa xoa dầu gió.

Lúc đương lính quưnh bỗng thấy Bạch Tuyết ở trong buồng bước ra, tay cầm một cái chén chung đưa cho ông Sen biểu đem cho Chí Đại uống. Chí Đại uống chén thuốc rồi, chừng một phút đồng hồ th́ bụng hết đau, mặt hết xây xẩm, gượng ngồi dậy xin một chén nước trà. Bạch Tuyết c̣n đứng dựa cửa buồng, thấy Chí Đại ngồi đậy, liền bước lại gần hỏi rằng:

-         Thầy uống kỳ nam[4] đó có bớt đau bụng hay chăng?

-         Thưa, bây giờ tôi bớt đau nhiều rồi. Té ra hồi năy tôi uống đó là kỳ nam hay sao?

-         Thưa phải ạ, kỳ nam đó hay lắm. Hồi tôi c̣n nhỏ, ông ngoại tôi đi ngoài Huế mua về cho má tôi. Xưa nay tôi cất để dành hoài. Hồi năy tôi nghe nói thầy đau bụng; tôi lật đật mài một chút mà cho uống thử đó đa.

-         Thiệt tôi cám ơn cô quá. Nếu tôi đau thét chắc phải chết.

Bạch Tuyết day mặt chỗ khác mà nói rằng:

-         Bộ thầy c̣n mệt quá, thôi thầy đi nghỉ.

-         Nói rồi xây lưng đi thẳng vô buồng.

-         Gia đinh thấy Chí Đại nằm êm mới đi đóng cửa rồi tản lạc đi kiếm chỗ mà ngủ, duy để có một ḿnh ông già Sen ngủ trước nhà đặng coi chừng trà nước cho Chí Đại mà thôi.

Bạch Tuyết trở vô buồng chong đèn ngồi têm trầu mà ăn, miệng nhai trầu mà mắt ngó ngọn đèn dầu trân trân, ngồi nơi đây mà trí ở đâu, có lẽ lúc ấy dầu ăn trộm vô nhà dọn hết đồ cô cũng không hay nữa.

Cô ngồi một hồi lâu, trong nhà từ trước đi sau vắng teo, cô đứng dậy đi lại cửa sổ ngó ra ngoài vườn. Bóng trăng bị cây án, nên thấy chỗ mờ chỗ tỏ, ngọn gió thổi lay tàu dừa nên thấy gục xuống cất lên. Chẳng hiểu lúc ấy cô nhớ đến việc ǵ mà giọt lụy tràn trề, vẻ mặt buồn bă.

Cách một hồi cô nghe Chí Đại ho ngoài trước, cô tḥ tay bưng đèn muốn bước ra nhà ngoài, mà cô vừa tới cửa buồng rồi cô ngừng lại đứng suy nghĩ giây lâu, rồi trở vô để đèn trên ghế leo lên giường mà nằm.

Cô nằm trăn trở hoài, lúc th́ buồn giọt châu lă chă, lúc th́ giận ruột gan phừng phừng, nằm đă thèm rồi ngồi dậy ăn trầu, làm như vậy cho đến gần sáng, vợ chồng quan Phủ đi du hồ về, mà cô cũng chưa ngủ.

Ở đời miệng thiên hạ hay luận việc của ḿnh làm, bởi vậy làm phận con gái dè dặt cử chỉ cho lắm đi nữa, mà có khi cũng c̣n phải mang tiếng.

Cô Bạch Tuyết nghe Chí Đại đau bụng lật đật mài kỳ nam đem cho uống, cử chỉ đó chẳng có chi quấy; c̣n cô đứng nói với Chí Đại mấy câu th́ trước mặt gia đinh bốn năm người, mà câu nào cũng chơn chánh chẳng có chi phạm đến danh tiết.

Chẳng hiểu v́ cớ nào chuyện như vầy, mà người ở trong nhà lại xầm x́ với nhau cho thấu đến tai bà Phủ.

Bà Phủ nghe Bạch Tuyết chê cháu bà, th́ bà đă để ḷng nghi cho cô có tư t́nh với ai rồi. Nay bà vừa nghe cô mài kỳ nam cho Chí Đại uống rồi lại đứng nói chuyện với Chí Đại nữa, th́ ḷng nghi ngờ của bà hoá ra ḷng tin quyết, bà định chắc Bạch Tuyết với Chí Đại đă có ư riêng với nhau rồi.

Bà nổi giận không thể dằn được nên tối lại bà nằm làm thuốc cho quan Phủ hút, bà thỏ thẻ nói rằng: „Hôm trước tôi nghe ḿnh nói con Bạch Tuyết nó chê thằng Đồ th́ tôi đă nghi nó có ngoại tâm, ḿnh không tin lời tôi; nay việc bể ra rồi, trẻ trong nhà đều nói rùm tai, ḿnh c̣n căi tôi nữa thôi?“.

Quan Phủ nghe nói biến sắc, lồm cồm ngồi dậy hỏi rằng: „Nó lấy ai ở đâu?“.

Bà Phủ cứ nằm, tay cầm ống, tay cầm tiêm hơ thuốc, mắt chăm chú ngó đèn, song miệng cười gằn mà đáp rằng: „Nó lấy thầy kư Đại chớ lấy ai? Thầy đi chơi Trung thu với ḿnh, thầy làm bộ đau bụng đặng trở về; con Bạch Tuyết mài kỳ nam đem cho thầy uống, rồi đêm đó“

Quan Phủ ngồi sửng sốt, lặng thinh một hồi rồi lắc đầu nói rằng:

-         Thầy kư thầy mang ơn tôi nhiều lắm, có lư nào thầy phụ ḷng tôi. Đă vậy mà bộ thầy chính chắn trung hậu lắm, người như vậy không thể nào làm việc quấy được. Có lẽ bầy trẻ nọ thấy con BạchTuyết mài kỳ nam cho uống, nên chúng nó nghi rồi bày chuyện nói bậy, hơi nào mà tin.

Bà Phủ đáp rằng:

-         Hứ! Con đă hư rồi mà c̣n kiếm lời bào chữa! Ḿnh không tin, thôi ḿnh kêu thằng lính Thố hỏi nó đặng nó nói cho ḿnh nghe.

Quan Phủ tức giận, ngồi bấy gan, muốn kêu sắp gia dịch ra mà tra hỏi cho minh bạch, mà v́ ông sợ nếu thiệt th́ càng xấu hổ nhiều hơn nữa, nên ông nằm co ... mà chịu không dám căi với vợ. Bà Phủ thấy chồng đă chịu thua, bà liền đổi giọng dùng lời nhỏ nhoi mà an ủi rằng:

-         Thôi việc đă lỡ rồi, bây giờ ḿnh có buồn rầu đi nữa cũng không ích ǵ. Việc nầy mấy đứa trong nhà biết thôi, chớ người ngoài chưa hay, vậy để tôi hăm chúng nó đặng chúng nó đừng có đồn bậy ra ngoài. Mà ..tôi xin ḿnh phải đuổi thầy Chí Đại đi cho mau, rồi ép gả phứt con Bạch Tuyết cho thằng Đồ đi th́ danh tiếng mới vẹn toàn được. Nếu ḿnh dụ dự để diên tŕ, tôi sợ thầy Chí Đại thầy dắt con Bạch Tuyết trốn, bằng không th́ thiện hạ họ hay rồi xấu hổ ḿnh, mà tôi tuy là mẹ ghẻ, song tôi cũng không khỏi mang tiếng xấu lây nữa.

Tuy quan Phủ gác tay ngang qua trán nằm lặng thinh, song sáng bữa sau ông kêu Chí Đại mà nói rằng ông mới được lịnh quan Chánh Bố[5] dạy phải bớt một thầy kư lục v́ công việc làm không c̣n gấp như hồi trước nữa, và ông khuyên Chí Đại hăy đi xứ khác kiếm chỗ làm ăn.

Chí Đại nghe nói chưng hửng, chẳng hiểu v́ cớ nào ḿnh không thấy giấy tờ chi hết, mà quan Phủ lại nói có lịnh quan Chánh Bố dạy đuổi ḿnh. Anh ta nghẹn cổ không biết lời chi đối đáp, chỉ xá quan Phủ rồi thâu góp quần áo bỏ vào rương.

Anh ta ra đi, vợ chồng quan Phủ chẳng có một lời chi tỏ ḷng thương tiếc, duy kẻ gia dịch cùng lính tráng cảm động, song chúng nó thấy quan Phủ lạt lẽo, nên không dám tỏ dấu tŕu mến cho lắm.

Chí Đại qua nhà Khiếu Nhàn nằm thở ra, suy nghĩ coi bây giờ ḿnh phải ở đây kiếm chỗ dạy học hay là phải đi đến xứ nào. Anh ta nhớ hơn một năm nay, quan Phủ yêu thương trọng dụng ḿnh, thường nói hễ ông c̣n làm quan th́ ông c̣n dùng ḿnh hoài, v́ cớ nào quan trên phải đuổi ḿnh, mà ông nói cụt lũn, không tỏ t́nh ǵ yêu mến, mà lại c̣n biểu ḿnh đi đến xứ khác kiếm chỗ mà làm.

Chắc là ḿnh làm việc chi không vừa ư ổng hoặc có ai nói vô nói ra chi đây, nên ổng đổi ư, mới kiếm chuyện mà đuổi. Vă quan Phủ cầm quyền bính chánh quận nầy, nếu ngài không thương ḿnh rồi mà ḿnh c̣n vẩn vơ ở đây ắc chẳng khỏi mang họa. Vậy ḿnh phải tránh trước cho xong, chừng ông Khiếu Nhàn trở về, như ḿnh có thể trở lại đây được, th́ ḿnh sẽ xuống mà bái tạ ơn ông.

Chí Đại nghĩ như vậy nên viết một bức thơ giao cho gia đinh giữ, dặn chừng Khiếu Nhàn về th́ giao lại cho ông, rồi xin quá giang ghe hàng mà lên Bạc Liêu. Kẻ gia dịch của ông Khiếu Nhàn cùng người quen biết hỏi thăm coi anh ta tính đi đâu, th́ anh ta ú ớ không biết đi đâu mà nói, nên phải nói bướng rằng đi về Vũng Liêm.

Bà Phủ nghe tin Chí Đại đi rồi, th́ trong bụng mừng thầm; chẳng phải bà rẽ phân Chí Đại với Bạch Tuyết được mà bà mừng, bởi v́ bà biết rơ là vu oan cho người ta, chớ hai đàng chẳng có tư t́nh với nhau hồi nào. Bà mừng đây là cái kế của bà đă thành được phân nửa rồi, bởi v́ Chí Đại đi rồi, bây giờ bà muốn thêu dệt thế nào cũng được c̣n Chí Đại đâu mà đối nại, mấy đứa ở trong nhà là người của bà, nếu bà muốn biểu thế nào th́ chúng nó nghe thế nấy, có đứa nào dám trái ư.

Bà thừa cơ hội ấy mới xúi riết quan Phủ gả Bạch Tuyết cho cháu bà. Quan Phủ bổn tánh thành thiệt, không rơ mưu sâu kế xảo của vợ, duy sợ tiếng xấu mà thôi, nên nghe lời bà cho kêu Xă trưởng Tân Thuận lên nói chuyện cho làm sui, rồi định ngày cho đi lễ hỏi.

Bạch Tuyết nghe kẻ gia dịch nói có lịnh quan trên dạy đuổi Chí Đại nên Chí Đại đă đi rồi, th́ cô động ḷng bứt rứt, nhưng v́ phận cô là gái, không lẽ tỏ ư thương tiếc, nên cô giả dạng làm lơ, không thèm nói tới việc đó.

Chừng cô hay việc quan Phủ cho đ̣i Xă trưởng Tân Thuận lên rồi định ngày làm lễ hỏi th́ ḷng ức uất quá không thể dằn được nên tối lại thừa lúc gia dịch ngủ hết, cô mới bước ra trước ván chỗ quan Phủ nằm hút, cô đứng khóc rống lên mà nói rằng:

-         Hôm trước con thưa với cha con không đành lấy chồng, mà nhứt cha gả chỗ đó con không chịu, sao cha lại định ngày cho đi lễ hỏi? Con thưa thiệt, có lỗi với cha th́ con chịu lỗi, chớ nếu cha gả bướng th́ con tự vận con chết theo mẹ con.

Quan Phủ đương hút, bỗng nghe con nói như vậy liền buông ống hút ra, day lại ngó trân trân, c̣n bà Phủ lồm cồm ngồi dậy cười gằn mà nói với quan Phủ rằng:

-         Ḿnh thấy con ḿnh hay chưa? Thời thế đă hết rồi mới khiến con hư như vậy. Ḿnh tính thế nào được th́ ḿnh tính lấy, xấu là xấu ḿnh, chớ thứ mẹ ghẻ nầy mà sá ǵ! Để coi ḿnh biết trị con ḿnh hay không?

Quan Phủ đă nổi giận, mà bà c̣n châm chích thêm, chẳng khác nào lửa cháy mà bà c̣n chế dầu, bởi vậy quan Phủ lấy roi biểu Bạch Tuyết nằm xuống đánh hơn một chục roi, cắn răng trợn mắt không cho Bạch Tuyết khóc. Ông vừa đánh vừa nói rằng:

-         Mầy lấy thằng Chí Đại làm nhục nhă tao, tội ấy tao chưa nói, bây giờ tao định gả mầy đặng cho mầy khỏi mang tiếng xấu, mầy lại làm hơi khôn lanh, muốn chống cự với tao nữa à.

Bạch Tuyết nghe mấy lời ấy th́ chưng hửng, không biết lấy chi mà đối nại được, chỉ kêu oan rằng:

-         Oan ức ḷng con lắm cha ôi? Mẹ ôi! Mẹ ở dưới cửu tuyền xin mẹ chứng giùm con, kẻo tội nghiệp thân con lắm mẹ ôi!

Bà Phủ nói Bạch Tuyết muốn rủa xéo bà, nên càng châm chích vô cho quan Phủ đánh thêm nữa. Bạch Tuyết chịu đ̣n đau quá, nên hết dám kêu rêu.

Bà Phủ thấy Bạch Tuyết sợ, mới giựt roi không cho quan Phủ đánh nữa; bà đỡ Bạch Tuyết ngồi dậy, biểu lạy cha, rồi đắt đi vô buồng lau nước mắt cho Bạch Tuyết và hỏi nhỏ rằng:

-         Con lỡ một lần d́ xin giùm, sau đừng có dại nói bậy nói bạ như vậy nữa, d́ không xin, d́ để cha con đánh chết đa. Thôi c̣n nằm mà ngủ đi nghe hôn?

Bạch Tuyết thấy mẹ ghẻ ân cần, an ủi th́ cô không khóc nữa, song cô gầm mặt không ngó bà Phủ, mà không nói chi hết.

Chừng bà Phủ đă ra khỏi pḥng rồi th́ cô nằm lăn trên giường, lấy mền đậy mặt mà khóc. Ban đầu cô tức tủi muốn mua dấm với á phiện mà uống, đặng chết xuống cửu tuyền tỏ việc oan ức nầy cho mẹ biết.

Cô khóc một hồi lâu rồi cô ngồi dậy, đầu bỏ tóc xả, mắt ngó ra ngoài vườn mà nghĩ rằng: hơn một năm nay lần nào ḿnh qua thăm ngoại th́ cũng nghe ông khen Chí Đại là trai trung hậu, nghĩa khí, tuy ông chưa nói rơ ra, song nếu suy lời ông nói xa nói gần, th́ hiểu ư ông muốn gả ḿnh cho Chí Đại; mà xưa rày Chí Đại làm việc với cha ḿnh, tánh nết ôn ḥa mà cứng cỏi, thiệt đáng mặt làm trai, dầu ông ngoại ḿnh gả ḿnh cho anh ta, nghĩ cũng xứng đôi vừa lứa, chớ không kém ǵ.

Tuy ư ḿnh nghĩ như yậy, nhưng mà hơn một năm nay, ḿnh với Chí Đại chẳng có t́nh ư ǵ, hôm nọ Chí Đại đau bụng, ḿnh có mài kỳ nam cho uống và có hỏi thăm mấy lời mà thôi.

Thiệt, đêm ấy vắng vẻ, ḿnh có ư muốn tỏ việc riêng của ḿnh cho Chí Đại nghe kẻo ḷng ức uất bấy nay không biết tỏ với ai, mà ḿnh muốn tỏ rồi lại ái ngại, nên không nói chi hết sao nay lại có lời vu oan việc nhơ nhuốc cho ḿnh như vậy.

Bạch Tuyết suy nghĩ tới đó rồi chống tay lên trán ủ mặt châu mày. Cách một hồi cô với tay têm trầu mà ăn và nói nhỏ nhỏ một ḿnh rằng: “Ư hị! Thân sao mà khốn khổ quá như vầy? Khi không mà mang tiếng lấy trai! Mà thôi thà theo trai c̣n hơn làm vợ kẻ thù. Ở đây th́ lụy thân, ra đi th́ mang xấu... Thà mang xấu mà báo oán cho mẹ được, chớ lụy thân rồi chắc phải chết, mà hễ chết rồi, th́ c̣n ai trả thù báo oán cho mẹ“.

Bạch Tuyết nhứt định rồi th́ trong bụng hết buồn.

Sáng bữa sau cô giả vui vẻ như thường. Bà Phủ kiếm lời ngon ngọt dă lă, th́ cô đối đáp cung kính, chẳng có hơi giận hờn chút nào.

Bà Phủ thấy Bạch Tuyết đă thuận tùng nên bà mừng; bà khuyên ông thủng thẳng để cho bà dỗ, đừng có rầy rà đánh đập nữa.

Qua ngày sau, ăn cơm sớm mai rồi Bạch Tuyết xin phép cha đi qua thăm nhà ông ngoại.

Bà Phủ nghĩ Khiếu Nhàn đi khỏi, c̣n Chí Đại cũng đă đi rồi, Bạch Tuyết qua đó chẳng có ai dụ dỗ mà sợ, nên khuyên chồng để con đi chơi cho khuây lăng.

Bạch Tuyết qua nhà ông ngoại đốt nhang lạy hết mấy bàn thờ rồi vô buồng ngồi mà khóc. Trong bọn gia dịch có chú Phú, bổn tánh thiệt thà, trọn ngày cứ lui cui làm hoài, không đi chơi bời đâu hết, nghe cô khóc thút thít, mới lại đứng ngoài cửa buồng mà ḍm.

Bạch Tuyết vừa ngó thấy liền hỏi rằng:

-         Hổm nay ông ngoại tôi có gởi thơ nói chừng nào về hay không?

Chú Phú găi đầu đáp rằng:

-         Hổng có! Phải có thơ th́ anh em tôi đem cho cô đọc chớ bên nầy có ai biết chữ đâu mà coi.

Hôm ông đi, ông có nói chừng ít tháng ông về, nay đă hơn một tháng rồi, có lẽ ông cũng đă về gần tới, vậy đợi thủng thẳng ông về, cô khóc lóc làm chi. Bạch Tuyết không căi với chú, lại hỏi rằng:

-         Thầy kư Đại hổm nay có qua bên nầy hay không?

-         Có, thầy qua ở một bữa rồi quá giang ghe hàng mà đi Bạc Liêu. Thầy đi có chở rương theo nữa. Vậy chớ thầy thôi làm việc ở bển rồi sao cô?

-         Có lẽ thầy thôi làm rồi. Thầy qua bên nầy, thầy có nói chuyện chi hay không?

-         Thầy qua ở bên nầy một bữa, cứ mằm lim dim mà thở ra hoài, không nghe nói chuyện chi hết. Chừng thầy đi, thầy có đưa một phong thơ dặn ông về trao lại cho ông.

-         Thơ đâu, đưa coi.

-         Tôi cất trên thủ quyển đây.

Chú Phú vội vă đi lấy thơ đưa cho Bạch Tuyết, rồi trở ra vườn mà nhổ cỏ. Bạch Tuyết lau nước mắt rồi mở ra coi, th́ thấy thơ như vầy:

                     Cà Mau, ngày 30 tháng 9 năm 1895.

Thưa bác,

Hơn một năm trường, cháu no cơm ấm áo. Cháu có chỗ dung thân, ấy là nhờ ơn bác chiếu cố, nên cháu mới được như vậy.

Cháu nhớ ḷng quảng đại của bác chừng nào, cháu càng lo sợ chừng nấy, lo là lo không biết ngày nào đền ơn đáp nghĩa cho bác được, mà sợ là sợ phận cháu khờ dại, e sơ sẩy làm những việc không xứng ư bác.

Nay trời khiến cháu rủi ro không được nhờ ơn đức của quan Phủ nữa, mà cháu coi thế cháu cũng khó ở yên xứ nầy, vậy cháu tính cháu trở về Vũng Liêm thăm phần mộ cha mẹ ít ngày rồi sẽ kiếm chỗ nương thân

Chừng nào cháu ở chắc chỗ rồi cháu sẽ viết thơ mà thưa cho bác hay.

Cháu ra về c̣n tiếc một điều là không gặp mặt bác mà bái tạ ơn tri ngộ và tỏ lời kính mến bác. Thôi phận cháu nghèo hèn, ví dầu kiếp nầy không thể đền ơn trọng, đáp nghĩa dày được, th́ cháu cũng nguyền kết cỏ ngậm vành kiếp sau.

Ít lời thành thiệt, kính dưng cho bác bốn chữ: Phước, Thọ, Khương, Ninh

Phan Chí Đại

cẩn bái

Bạch Tuyết đọc thơ rồi nằm suy nghĩ rồi lại đọc nữa. Đến nửa chiều trời mát, cô kêu chú Phú trả lại bức thơ và dặn cất đợi chừng ông về sẽ trao lại cho ông. Cô rửa mặt gỡ đầu rồi đi cùng trong nhà, từ trước tới sau một hồi, lại tới bàn viết, cô thấy giấy mực để sẵn tại đó, cô ngồi lại lấy một tờ giấy, mới viết ba chữ „ông ngoại ôi!“ rồi bỏ viết đứng dậy đội khăn đi về, không viết nữa.

Về vừa tới dinh, Bạch Tuyết thấy lính đương quét dọn ghe bầu, cô hỏi thăm sửa soạn ghe làm chi, th́ chúng nó nói nghe quan Phủ đi Đầm Chim tra xét vụ ăn cướp nào đó, chúng nó nghe không rơ.

Cô lật dật bước riết vào dinh, quả thấy gia đinh đương dọn mâm hút và quan Phủ với bà Phủ đă sửa soạn quần áo hết rồi.

Bà Phủ vừa thấy Bạch Tuyết về th́ nói rằng:

-         Cha con với d́ đi Đầm Chim, chiều mai mới về. Vậy con ở nhà coi nhà, tối biểu bầy trẻ đóng cửa cho kỹ lưỡng nghe hôn con.

         Bạch Tuyết vâng lời, mặt mày hớn hở, thấy thằng em cũng sửa soạn đi theo, bèn lại ôm nó mà hun hai ba cái rồi hỏi:

-         D́ đem em theo nữa sao?

-         Ừ, đem em theo chơi.

Lối chạng vạng tối, lính vào thưa với quan Phủ rằng nước ṛng đă nửa sông rồi, quan Phủ dắt vợ con xuống ghe.

Bạch Tuyết đương ăn cơm nghe cha đi lật đật buông đũa, uống nước rồi đi ra ngoài cầu mát mà đưa cha.

Ghe mở dây lui ra, Bạch Tuyết ngó theo rưng rưng nước mắt, song trời đă tối rồi, nên gia dịch với ông già Sen đứng gần đó mà không ngó thấy.

Ghe trở mũi vào sông Gành Hào rồi, Bạch Tuyết ngồi chồm hổm trên cầu mát, tay chống càm, miệng hỏi ông già Sen rằng:

-         Cha tôi đi chừng nào mới tới Đầm Chim?

Ông Sen đáp rằng:

-         Xuống Mương Đào phải đợi nước lớn rồi mới vô rạch được. Chắc tảng sáng mai mới tới Đầm Chim.

Bạch Tuyết ngó quanh quất thấy lính và gia dịch đều đi vào dinh hết, chỉ c̣n một ḿnh ông Sen đứng đó mà thôi, cô mới biểu ông Sen ngồi một bên, rồi cô nói nhỏ rằng:

-         D́ tôi đă thuốc mẹ tôi chết mà giựt chồng, rồi bây giờ tính ép tôi cho cháu mà đoạt của ông ngoại tôi nữa, ông có hay không? Từ ngày ông thuật cho tôi nghe cách d́ tôi giết mẹ tôi th́ trong ḷng tôi bứt rứt xốn xang hoài, không biết phương chi mà trả thù báo oán cho được. Nay d́ tôi xúi giục cha tôi gả tôi cho cháu đặng đoạt gia tài cho trọn, cha chả! Thù xưa chưa trả đặng, ḷng nào nỡ đành kết nghĩa vợ chồng với kẻ thù! Ngặt tôi thương cha tôi quá, nên tôi không nỡ nói cho hết lời được, d́ tôi lại vu oan tiếng hư cho tôi, nói tôi lấy thầy Chí Đại, đặng làm cho tôi sợ mà phải ưng. Trời ôi! Oan ức cho tôi biết chừng nào! Hôm cha tôi đánh tôi đó, thiệt tôi muốn tự vận mà chết cho yên thân, ngặt v́ thù tôi chưa trả xong, nên tôi phải sống; tôi tính lo mưu báo thù cho mẹ tôi. Từ hôm cho tới bây giờ tôi lo tính nát trí tôi nghĩ nếu ở đây th́ cha tôi sẽ gả tôi cho thằng Đồ c̣n ǵ. Vậy tôi tính tôi phải trốn cho toàn danh tiết. May đêm nay cha tôi với d́ tôi đi khỏi hết, vậy lối nửa đêm xin ông bơi xuồng đưa giùm tôi vô kinh đặng tôi đón ghe xin quá giang mà lên Bạc Liêu.

Ông già Sen nghe nói đến đó th́ ứa nước mắt, ngồi khoanh tay thở dài mà nói rằng:

-         Cháu tính như vầy cũng phải. Cháu ở đây không được nữa. Ngặt v́ thân cháu là con gái, đi ra một tấc đường không dễ ǵ. Cháu trốn rồi cháu đi đâu?

-         Tôi quyết đi kiếm thầy Chí Đại. Người ta nói tôi lấy thầy, tiếng đă mang lỡ rồi, bây giờ tôi chẳng nệ ǵ nữa. Đă vậy ông ngoại tôi thường khen thầy Chí Đại lắm, lại tôi coi tướng thiệt là người trung hậu, tôi có chồng như thầy nghĩ chẳng kém ǵ?

-         Nếu cháu làm như vậy th́ cháu mang tiếng theo trai.

-         Thà mang tiếng xấu theo trai, chớ ăn ở với kẻ thù th́ chịu sao đặng.

-         Như cháu theo, rủi không t́m được thầy Chí Đại, rồi cháu ở đâu?

-         Như t́m thầy không được, th́ cháu kiếm chỗ nương dựa, đợi ông ngoại cháu về rồi cháu sẽ trở về.

Ông Sen suy nghĩ một hồi rồi nói rằng:

 

III

Chí Đại quá giang đi lên Bạc Liêu, nằm trong ghe dàu dàu, lúc tiếc chỗ làm ăn, lúc tủi thân lưu lạc. Có hồi anh ta nhớ tới Bạch Tuyết th́ trong ḷng ngần ngại, trong trí bàng hoàng, tuy anh ta chẳng có ư ǵ riêng, song thầm hỏi quan Phủ đương yêu ḿnh v́ cớ nào th́nh ĺnh lại đuổi ḿnh, mà chẳng có một lời thương tiếc, hay là tại trong nhà ngài có nàng Bạch Tuyết, nên ngài không muốn nuôi ḿnh nữa chăng?

Từ lúc qua nhà Khiếu Nhàn cho tới lúc nằm dưới ghe th́ Chí Đại nhứt định về Vũng Liêm thăm mồ mả cha mẹ rồi sẽ đi kiếm chỗ làm ăn. Mà lên lới Bạc Liêu rồi, anh ta lại đổi ư, tính vào quán ở đậu ít ngày đặng kiếm thử coi có chỗ dạy học hay không, rồi sau sẽ về thăm quê quán. Chí Đại ở đó được ba bốn ngày, may gặp ông Bá Hộ, trong nhà con cháu đông, nên chịu rước Chí Đại về ở mà dạy học. Chí Đại có chỗ dung thân, trong ḷng hớn hở, hẹn sáng bữa sau sẽ đem đồ vô nhà ông Bá Hộ mà ở.   Chiều bữa ấy anh ta ăn cơm rồi mới đi dạo chợ chơi. Vừa xuống tới mé sông, bỗng thấy một cô gái, tuy quần áo vải bô, song gương mặt sáng rỡ như trăng rằm, tay xách gói ở dưới ghe bước lên bờ rồi đứng ngó giáo giác. Chí Đại đứng xa xa thấy h́nh dạng giống Bạch Tuyết, song trong trí không chắc, bởi v́ không lẽ Bạch Tuyết lên Bạc Liêu làm chi, mà dầu có lên th́ không lẽ đi một ḿnh và mặc quần áo như vậy.       Anh ta lần bước lại gần, nàng ấy day lại ngó thấy vùng kêu lớn rằng: „Thầy kư“, mặt mày coi hớn hở mà nước mắt lưng rưng muốn chảy. Chí Đại nghe tiếng kêu, biết Bạch Tuyết th́ trong ḷng khấp khởi mắt ngó cô, miệng hỏi rằng: „Cô đi dâu lên trên nầy?” Bạch Tuyết cúi đầu lặng thinh không đáp mà hai hàng nước mắt nhỏ giọt.

Chí Đại thấy t́nh cảnh như vậy không hiểu duyên cớ thế nào muốn hỏi nữa, mà nghẹn ngùng không muốn hỏi, chỉ đứng ngó cô mà thôi. Anh ta thấy cô tuy mặc áo vải quần vải song đầu có choàng khăn lụa mới, chơn có mang guốc gù ngà[1], tay lại xách một gói áo quần bùm sùm, trong ḷng phát nghi nên hỏi nữa rằng:

-         Cô đi với ai?

Bạch Tuyết lau nước mắt, không chịu đáp lại hỏi rằng:

-         Bây giờ thầy ở đâu?

-         Tôi c̣n ở tại quán cơm, dưới chợ đây.

-         Tôi lại đó được hay không?

-         Được mà cô lại quán làm chi?

-         Thầy dắt tôi lại đó rồi tôi nói chuyện hết cho thầy nghe.

Chí Đại dắt Bạch Tuyết về tới quán th́ trời đă chạng vạng tối, mà trong quán chưa đốt đèn, Chí Đại sợ chủ quán nghĩ việc chẳng tốt nên vừa bước tới th́ nói với chủ quán rằng:

-         May tôi kiếm gặp con em tôi, nên dắt lại đây hỏi thăm việc nhà một chút.

         Chủ quán nghe nói th́ gật đầu và khuyên nên dắt lên lầu mà nói cho tiện, chớ ở từng dưới thiên hạ ra vô lộn xộn. Chí Đại dắt Bạch Tuyết lên tới chỗ anh ta ngủ mấy bữa rày, th́ Bạch Tuyết ké né, không biết ngồi chỗ nào, Chí Đại nhắc ghế mời cô ngồi rồi quẹt lửa đốt đèn. Anh ta muốn biểu tiệm dọn cơm cho cô ăn, cô nói rằng cô đă dùng cơm dưới ghe hồi chiều rồi.

         Chí Đại nóng nảy muốn biết coi Bạch Tuyết đi lên Bạc Liêu làm ǵ, rồi sao thấy ḿnh mừng quá rồi lại khóc nên hỏi rằng:

-         Cô đi đâu một ḿnh như vầy, xin cô nói phứt cho tôi nghe thử coi.

-         Chẳng giấu thầy làm chi, tôi trốn cha tôi với d́ tôi nên tôi lên đây.

Chí Đại vừa nghe mấy lời th́ biến sắc, nghẹn cổ, ngồi ngó Bạch Tuyết trân trân. Bạch Tuyết cúi mặt mà nói rằng:

-         D́ tôi muốn gả tôi cho thằng cháu là con Xă trưởng Tân Thuận, đặng ngày sau đoạt gia tài của ông ngoại tôi. Tôi biết mưu kế, nhứt là tôi với d́ tôi đă có thù riêng, nên tôi không chịu. D́ tôi đặt điều nói tôi lấy thầy và xúi cha tôi đuổi thầy đi. Thầy đi rồi cha tôi ép gả tôi nữa. Tôi không chịu vâng lời, d́ tôi lại xúi cha tôi đánh tôi sưng ḿnh sưng mẩy và mắng nhiếc tôi xấu hổ lắm. Nếu tôi ở nhà th́ tôi phải thác thân về tay kẻ thù, bởi vậy tôi mới trốn mà đi đặng lập thế báo cừu cho mẹ tôi, v́ ngày trước mẹ tôi chết oan lắm.

Chí Đại nghe nói chưng hửng, thấy phận Bạch Tuyết lao đao động ḷng thương, c̣n quên phận ḿnh khi không mà mang tiếng, nên hỏi rằng:

-         Phận cô là gái, bỏ chốn khuê pḥng ra đi như vầy, th́ c̣n ǵ danh giá, mà cô lên đây gặp tôi, bằng cô không gặp th́ làm sao?

Bạch Tuyết đáp rằng:

-         Tôi cũng biết là phận gái ra khỏi nhà một tấc đường th́ phải mang tiếng nhơ. Song tôi đă xét kỹ rồi hết, thà là tôi mang tiếng nhơ, chớ tôi không đành phối hiệp với kẻ thù. Để tôi thuật hết chuyện nhà của tôi cho thầy nghe, rồi thầy xét giùm coi trốn mà đi phải hay là quấy.      

Nguyên hồi trước cha tôi cưới má tôi về ở mới hơn một năm, kế sanh tôi. Khi tôi được bốn tuổi, th́ cha tôi mang bịnh hút. Má tôi tánh chất yếu đuối, tuy giỏi việc nhà, song không thạo làm nghề thuốc á phiện, làng họ muốn tấn ơn nên kiếm cho cha tôi một người góa chồng để làm tiểu thiếp và làm thuốc cho cha tôi hút. Người ấy là kế mẫu của tôi bây giờ đó, má tôi vốn con nhà hiền đức nên không chịu ghen tương như người ta, bởi vậy cưới d́ tôi về hơn hai năm, lớn nhỏ thuận ḥa chẳng hề nghe lời chi xích mích. Tuy vậy mà ư cha tôi càng ngày càng mê sa tiểu thiếp, xài tiền phí bạc tốn hao không biết bao nhiêu, nhiều khi lại c̣n hất hủi giằn thúc má tôi nữa. Má tôi thấy vậy ăn ngủ không được, nên trong ḿnh sanh bịnh. Ông ngoại tôi có một chút gái nên cưng lắm, vừa nghe má tôi đau th́ cho rước thầy Đài hốt thuốc thiệt giỏi, má tôi uống năm sáu thang thuốc th́ ăn ngủ được, trong ḿnh mạnh lại như cũ. Ông ngoại tôi mừng rỡ, chẳng c̣n lo sợ nữa, nên đi lên Gia Định thăm anh em chơi. Má tôi ở nhà cứ uống thuốc thêm hoài cho thiệt mạnh. Chẳng dè đêm nọ uống thuốc vô rồi trong bụng quặn đau, đi sông không ngớt, đi thét má tôi nằm liệt tới sáng th́ tắt hơi. Má tôi chết rồi, cha tôi biểu đem xác thuốc ra coi th́ thấy bă đậu nhiều lắm. Cha tôi thất kinh sai làng đi bắt thầy thuốc Đài. Ông nh́n xác thuốc th́ lắc đầu, thề thốt nói rằng thang thuốc ấy không phải của ông hốt. Lúc đương căi lẽ, ông già Sen, là người của ông ngoại tôi cấp theo giúp tay chơn má tôi, ổng lén vô pḥng d́ tôi kiếm được một thang thuốc c̣n nguyên chưa sắc, mới cầm đưa ra cho cha tôi coi. Cha tôi tra hỏi coi hồi chiều bữa trước ai đi hốt thuốc. Anh Vận bây giờ có vợ ở bên Cái Tàu, ảnh chịu ảnh đi hốt thuốc, mà ảnh lại khai rằng khi ảnh đi hốt thuốc về tới cầu mát, xảy gặp bà kế mẫu tôi. Bà biểu đưa thang thuốc cho bà cầm và biểu trở xuống xuồng buộc dây lại cho chặt. Một lát anh Vận trở lên cầu, bà kế mẫu tôi trao thang thuốc lại cho ảnh đem vô nhà, ảnh đem vô đưa cho má tôi, mà bất ư nên không coi có phải thang thuốc của ảnh đi lấy đem về hay là thang thuốc nào khác. Cha tôi biểu đưa thang thuốc của ông Sen t́m được trong pḥng bà kế mẫu tôi cho ảnh nh́n, ảnh mở ra coi rồi nói thang thuốc đó là thang thuốc ảnh đi lấy bên thầy Đài đem về, bởi thầy Đài hốt thuốc trước mặt ảnh, ảnh không nhớ mấy vị kia, song ảnh nhớ chắc có ba trái táo đỏ. Cha tôi biểu dắt thầy Đài lên: thầy thấy thang thuốc đó thầy cũng nhận là thang thuốc của thầy hốt. Cha tôi coi lại xác thuốc của má tôi uống th́ không có trái táo. Cha tôi hỏi bà kế mẫu tôi vậy chớ v́ cớ nào mà thang thuốc đó trong pḥng bà. Bà biến sắc ú ớ không trả lời được, cách một hồi lâu bà mới nói ai đem vô để trong pḥng hồi nào bà không hay. Thầy nghĩ đó mà coi có phải bà kế mẫu tôi tráo thuốc đặng giết má tôi mà giựt chồng hay không? Việc gian ác như vậy mà cha tôi lúc đó c̣n làm Cai Tổng, lại không nói tới d́ tôi, để giải thầy thuốc Đài lên ṭa làm cho ổng bị ṭa án kêu hai năm tù. Khi ông ngoại tôi về tới nhà th́ chôn cất má tôi xong hết rồi, ông ngoại tôi đấm ngực kêu trời, bỏ ăn bỏ ngủ. Cách vài hôm ông ngoại tôi nghe xầm x́ chuyện tráo thuốc mới qua nhà hỏi cha tôi. Cha tôi trả lời lôi thôi, mà ư lại binh vực d́ tôi, nên ông ngoại tôi giận, rầy rà một hồi rồi bỏ ra đi về, từ ấy về sau không thèm nh́n biết đến cha tôi nữa, hễ nhớ tôi th́ sai người qua rước tôi về chơi, chớ ông ngoại tôi không thèm tới lui. Ông ngoại mới thuận với cha tôi chừng vài năm nay, chớ mười mấy năm trước chẳng hề khi nào chịu nói tới cha tôi. Tôi chắc chuyện nầy ông ngoại tôi chưa nói cho thầy nghe bởi v́ thuở nay ông ngoại tôi chẳng hề khi nào nói với tôi. Tôi biết rơ đầu đuôi mà thuật lại đây là nhờ có ông già Sen, ổng nói với tôi. Từ khi tôi biết rồi, th́ tôi oán hận d́ tôi lắm, tôi quyết làm thế nào tôi cũng báo thù cho má tôi được mới vui ḷng. Có khi tôi muốn dọ ư ông tôi nên tôi đem việc ấy ra mà nói, chẳng dè nói tới th́ ông tôi dàu dàu nên tôi không biết ư ông tôi thế nào. Tôi nói thiệt với thầy và nói cho có mặt đèn làm chứng cho tôi. Nếu tôi chưa trả thù cho má tôi được, th́ tôi không thèm hưởng giàu sang chi hết. Cái thù của mẹ tôi mang nặng quá, mấy năm nay tôi ở chung một nhà với d́ tôi th́ tôi đă tím ruột bầm gan rồi, cha chả có lẽ nào bây giờ tôi đi phối hiệp với cháu của d́ tôi là kẻ thù cho được. Bởi tôi nghĩ như vậy tôi mới trốn mà đi đây. Miễn tôi trả được thù cho má tôi th́ thôi, tôi không kể thiên hạ cười chê chi hết.

Bạch Tuyết nói mà sắc mặt giận lắm. Chí Đại ngồi nghe cũng phát giận song anh ta có ư muốn nghe cho rơ nên cứ ngồi lặng thinh. Chừng Bạch Tuyết nói rồi, anh ta thở dài mà nói rằng:

-         Chuyện của cô tôi nghe mà tức quá, tôi ở Cà Mau hơn một năm. Ông bác có nói chuyện đó cho tôi nghe đâu. Chớ chi mà tôi biết quan Phủ sử sự như vậy, nói thiệt, thà tôi nghèo đói tôi chịu chớ không dám gần. Quan Phủ hiền từ lắm mà ngài nghe lời tiểu thiếp rồi làm những việc như vậy th́ ḷng nhơn của ngài chẳng khác nào ḷng gian ác. Hèn chi ngài đuổi tôi! Hỗm rày tôi suy nghĩ hoài chẳng hiểu v́ cớ nào ngài đương chuộng tôi khi không lại đuổi tôi, rồi chừng tôi từ giă mà đi th́ ngài cũng chẳng tỏ một lời thương tiếc. Cô có nói đây tôi mới hay, chớ không th́ tôi có dè đâu!

Hai người chong đèn ngồi ngang nhau, người ngó ra cửa sổ mà trong trí lo tính, c̣n người cúi mặt xuống đất mà khóc thút thít. Chí Đại suy nghĩ một hồi rồi nói với Bạch Tuyết rằng:

-         Phận cô làm con phải báo thù cho mẹ th́ phải lắm. Nhưng mà cô chẳng nên oán quan Phủ, bởi v́ con oán cha th́ trái luân lư cang thường.

-         Cha tôi có giết tôi đi nữa tôi cũng không dám oán. Tôi quyết trả thù là trả thù d́ tôi chớ.

-         Hồi cô c̣n nhỏ chẳng nói làm chi, từ khi cô lớn khôn rồi cô quyết báo thù sao cô không tính với ông bác?

-         Tôi đă nói với thầy, hễ tôi nhắc tới chuyện má tôi th́ ông ngoại tôi buồn xo. Có khi tôi tỏ ư muốn báo thù th́ ông ngoại tôi cứ lắc đầu mà nói rằng người quấy để cho trời hại, ḿnh chẳng nên kết oán mà tổn đức. Thầy nghĩ đó mà coi, ông ngoại tôi tánh ư như vậy mà tôi muốn báo thù sao đặng.

-         Bây giờ cô muốn báo thù mà cô tính làm như thế nào? Cô toan giết bà Phủ cho chết hay là tính làm sao?

-         Thưa thầy, tuy tôi oán d́ tôi, song tôi không có ḷng độc ác như d́ tôi vậy được. Nếu tôi muốn giết d́ tôi th́ tôi cần ǵ phải trốn đi. Tôi muốn làm thế nào mà cáo với quan trên, đặng quan trên làm tội d́ tôi mà thôi. Miễn là làm cho ra lẽ d́ tôi thuốc má tôi chết cho cha tôi biết, bao nhiêu đó th́ đủ rồi, chẳng cần giết d́ tôi làm chi.

Chí Đại gầt đầu, mắt ngó Bạch Tuyết trân trân và nói rằng:

-         Phận gái ít ai có tánh khí như cô mà cũng ít ai có ḷng nhơn như cô vậy. Cô nói mấy lời ấy làm cho tôi kính phục cô quá, làm như vậy đă trọn thảo với mẹ mà cũng không mất thảo với cha nữa. Nhưng mà cô phải xét lại cho kỹ, chẳng nên hốt tốc[2], bởi v́ hốt tốc sợ việc không thành mà c̣n phải bị hại nữa. Nay cô muốn đến quan mà cáo bà Phủ th́ trước hết cô phải có đủ chứng cớ cho chắc chắn. Quan Phủ đang có quyền thế mạnh mẽ, tôi sợ thầy Đài với anh Vận không dám làm chứng cho cô đâu. Đă vậy mà việc tráo thuốc xẩy ra mười mấy năm rồi, bây giờ không c̣n tang cớ chi hết, tôi sợ Ṭa không thể làm tội bà Phủ được. Tôi chắc bấy lâu nay ông bác ôm ḷng sầu mà nhịn thua, ấy cũng là v́ không có tang chứng, chớ không phải ḷng nhơn từ của ông đến đỗi dung thứ kẻ gian ác như vậy đâu. Không được, tôi sợ cô đi kiện không thành, mà lại bị tội cáo gian nữa.

         Bạch Tuyết nghe Chí Đại phân rơ các điều hơn thiệt, cô lấy làm tức quá nên khóc và nói rằng:

-         Nếu vậy, người ta giết mẹ tôi chết rồi bây giờ tôi không thể nào báo thù cho mẹ tôi được sao?

Chí Đại thấy cô đau đớn th́ động ḷng, không muốn cho cô thất vọng, nên kiếm lời nói êm rằng:

-         Không phải không thể báo thù được, nhưng xin cô thủng thẳng đợi dịp thuận tiện rồi sẽ hay.

-         Đợi mười bốn năm rồi, bây giờ c̣n đợi đến chừng nào nữa? Chớ chi biết trước việc nầy như vậy th́ tôi ở nhà tự vận mà chết phức cho rồi, đi đâu làm chi!

         Bạch Tuyết khóc mùi, làm cho Chí Đại xốn xang hết sức, song không biết lấy lời chi mà khuyên giải. Chí Đại để cô khóc một hồi lâu cho thỏa ḷng sầu, rồi mới nói rằng:

-         Tôi chỉ chỗ lợi hại cho cô thấy mà thôi chớ không phải tôi nói báo thù không được. Xin cô bớt buồn để trí tỉnh táo mà lo.

-         Thưa thầy, thầy là người có học, nếu thầy biết thế nào mà báo thù giùm cho tôi được th́ tôi nguyện trọn đời đem thân nầy làm trâu ngựa đền ơn cho thầy.

-         Nếu tôi biết kế chi th́ tôi chỉ liền cho cô, cần chi phải đợi cô mượn. Tôi khuyên cô phải chậm chậm đợi ông bác đi Huế về rồi cô sẽ tính với ông. Phải có ông mới xong. Bây giờ tôi xin cô mau mau trở về Cà Mau mà ở. Có lẽ trong một vài tháng đây ông bác sẽ về, chớ không lâu lắc chi mà sợ.

-         Úy! Tôi về Cà Mau sao được! Tôi về th́ cha tôi bắt gả ép tôi cho cháu của d́ tôi c̣n ǵ.

Chí Đại châu mày, ngồi suy nghĩ một hồi lâu rồi mới nói:

-         Cô phải trở về, nếu không về th́ cô đi đâu? Chớ chi cô là con trai th́ dễ, ngặt cô là gái, ĺa nhà ra đi có dễ chi đâu. Cô phải về, cô về nhà, nếu cô không ưng cháu bà Phủ th́ thôi, quan Phủ ép cô mà cô không chịu, không lẽ quan Phủ giết cô?

-         Tôi nghĩ kỹ rồi hết, tôi không thể nào trở về nhà được. Dầu cha tôi không thương có đánh chết tôi đi nữa tôi cũng không phiền. Ngặt v́ người ta vu cho tôi lấy thầy, tôi tức giận nên trốn mà đi, lên đến đây lại gặp thầy nữa, bây giờ nếu tôi trở về th́ lời vu oan ấy thành ra lời có thiệt, tôi mang tiếng xấu với thiên hạ đă đành rồi, mà c̣n hổ thẹn với d́ tôi nữa, tôi chịu sao được. Tôi đă nhứt định, nếu tôi không báo thù cho má tôi được th́ tôi không trở về Cà Mau.

-         Nếu cô không về, bây giờ cô đi đâu? Xin cô phải suy nghĩ lại: phận cô là gái, mà lại con quan nữa, cô phải trọng danh tiết hơn người thường. Cô lo báo thù cho mẹ th́ đáng khen, song nếu báo thù được, mà thất tiết của ḿnh, th́ sự khen ấy sợ cân không nặng bằng sự chê đâu.

Bạch Tuyết ngước mặt ngó ngay Chí Đại và nói rằng:

-         Sự đau đớn của tôi không biết lấy tiếng chi mà nói cho thầy hiểu rơ được. Tôi tuy là con gái nhà quan, mà tánh nết tôi chắc là không giống con nhà quan khác. Con gái người ta có cha yêu, mẹ mến, từ mới biết đi biết nói cho tới chừng khôn lớn nên người, trong nhà sẵn có mẹ dạy dỗ, cha răn nghiêm, tự nhiên quen thói tục cao sang, tự nhiên nhiễm gia phong thuần hậu. Ông ngoại tôi, th́ tŕu mến yêu thương, mà một vài tháng mới gần gũi được một lần, hễ gặp mặt th́ ông ngoại tôi khóc hoài, nên cũng không dạy dỗ chi được. Chừng tôi được mười hai tuổi, ông Sen thuật chuyện d́ tôi tráo thuốc giết má tôi cho tôi nghe. Từ ấy cho đến bây giờ, tôi coi d́ tôi là người thù, tôi không tin ḷng cha tôi nữa, ở trong nhà tôi muốn việc ǵ cũng không nói cho ai biết, tính việc ǵ cũng không nói cho ai hay, ở với cha mẹ mà cũng như ở một ḿnh trong rừng, dường ấy làm sao tôi giống người thường được. Xưa nay khi vui mà lại buồn thảm, khi buồn mà phải giả vui, tập quen tánh dối rồi nên với ai tôi cũng dối hết thảy, bởi v́ tôi biết có ai thương tôi đâu mà nói thiệt t́nh với họ. Việc riêng của tôi, tôi đem mà tỏ với thầy từ hồi đầu hôm cho tới bây giờ, ấy là tôi nói ra lần thứ nhứt, chớ thuở nay tôi chưa nói cho một người nào nghe hết. Tôi thấy ông ngoại tôi thương thầy, tôi chắc thầy là người biết điều, tôi không nghi ngại chi hết, nên tôi mới dám tỏ thiệt.

Bạch Tuyết nói tới đó rồi ngưng lại, coi bộ suy nghĩ lắm. Cách một lát, cô nói tiếp rằng:

-         Tôi đă tỏ thiệt việc nhà của tôi cho thầy nghe rồi, bây giờ tôi cũng bày luôn ḷng dạ của tôi cho thầy biết nữa, không lẽ tôi dám dấu diếm thầy. Không biết thầy có hiểu hay không, chớ hơn một năm nay tôi coi ư ông ngoại tôi yêu thầy lắm. Tuy ông ngoại tôi không tỏ ra, chớ ông ngoại tôi nói chuyện với tôi, thường thường ông nói nhiều tiếng tôi hiểu ư muốn gả tôi cho thầy...

         Bạch Tuyết nói mấy lời ấy rồi coi bộ hổ thẹn, nên cô ngồi day mặt vào vách, gỡ đất dính trong móng chơn, lặng thinh một hồi lâu, rồi thở ra mà nói tiếp rằng:

-         Thân phận tôi bây giờ thiệt là khổ lắm. Nếu thầy thương ông ngoại tôi, th́ thầy làm ơn cứu giùm tôi. Bây giờ tôi cũng như người lạc trong rừng, không biết đường đâu mà đi, trở về th́ bị tay kẻ thù, bước tới th́ bị sa chơn vào đường đời nguy hiểm, thiệt tôi không biết liệu sao cho được. Vậy tôi kư thác thân tôi cho thầy, xin thầy thương giùm. Nếu thầy không cứu tôi th́ thà tôi chết, chớ tôi không thể nào trở về Cà Mau.

         Chí Đại rơ ư Bạch Tuyết th́ mặt mày tái xanh, mồ hôi nhỏ giọt. Anh ta đi qua đi lại một hồi rồi đáp rằng:

-         Cô tính như vậy th́ quấy lắm. Cô theo tôi sao được. Cô theo tôi th́ cô mang nhơ, mà tôi để cho cô đi theo tôi th́ tôi cũng phải mang nhục nữa.

-         Nếu thầy không thương th́ tôi phải chết, chớ sống sao được.

Chí Đại đứng lại, ngó ngay Bạch Tuyết mà nói rằng:

-         Sao cô biết tôi không thương cô? V́ tôi thương nên tôi giữ tṛn danh tiết cho cô, chớ làm nhục cô th́ thương nỗi ǵ?

-         Chớ bây giờ tôi tính làm sao?

-         Cô không hiểu việc riêng của tôi. Tôi vốn con nhà bần tiện, chút thân côi cúc không nơi nương tựa, nên lưu lạc đến Cà Mau. Ông bác có ḷng nhơn từ quảng đại, đem tôi về đăi như thượng khách, rồi lại kiếm chỗ cho tôi làm ăn. Cái ơn tri ngộ ấy tôi chưa đền bồi, hễ nghĩ tới th́ tôi rất buồn, có lư nào tôi lại c̣n dám làm điều trái đạo.

-         Thầy để cho tôi đi theo thầy, ấy là thầy cứu tôi trong cơn khốn khổ nầy, chớ phải thầy dụ dỗ chi đó hay sao mà thầy ngại.

-         Ai biết được bụng ngay của tôi mà cô khuyên tôi đừng ngại?

-         Tôi biết th́ đủ rồi, cần ǵ ai nữa.

Chí Đại găi đầu rồi đi qua đi lại, coi bộ bối rối lắm. Bạch Tuyết ngồi ngó anh ta không nói chi hết, trong trí chờ nghe coi anh ta định lẽ nào, Chí Đại lại đứng gần Bạch Tuyết chống tay lên ghế nói nhỏ rằng:

-         Nầy cô, thiệt nếu cô biết giùm bụng tôi th́ tôi không ngại nữa. Xin cô đừng có tưởng rằng tôi không thương cô. Cô tưởng như vậy tôi đau ḷng lắm. Tuy tôi biết mặt cô đă hơn một năm nay rồi, nhưng mà đêm nay tôi mới giáp được mặt nói chuyện với cô thong thả. Cô đă lấy thiệt t́nh mà đăi tôi, không lẽ tôi giả dối với cô. Tôi nghe rơ việc riêng của cô năy giờ, ḷng tôi ái truất không thể nào nói ra cho được. Tôi nói thiệt trong đời nầy, trừ cha mẹ ra rồi chẳng c̣n thương ai hơn là thương cô nữa. Chớ chi thương cô mà có thể báo thù giùm cho cô được, lại cũng giữ giùm cho cô toàn vẹn danh thơm tiếng tốt th́ dầu cho tôi mang hại đến nỗi tan xương nát thịt đi nữa tôi cũng chẳng xá ǵ. Ngặt v́ thân tôi côi cúc, phận tôi bần cùng, đă không có thế lực, mà cũng không có tiền tài, bởi vậy dầu thương cô tôi cũng chẳng biết làm sao giúp cô, thế th́ cô theo tôi cô đă nhơ danh mà lại không có ích ǵ.

Bạch Tuyết đáp rằng:

-         Mấy lời thầy nói hồi năy tôi nghĩ phải lắm: thủng thẳng mà tính chớ không nên hốt tốc. Vậy th́ tôi đi theo thầy đỡ ít ngày rồi sau ông ngoại tôi về rồi sẽ tính, chớ biết làm sao?

-         C̣n một điều nầy lấy làm khổ cho cô nữa; cô vốn con nhà sang trọng. Thuở nay ăn no ngủ kỹ, vào ra kẻ dạ người thưa, phận tôi nghèo nàn hèn hạ, cô kết tóc với tôi sợ e cô phải dầm sương gội nắng cực khổ thân cô.

-         Việc đó là việc riêng của tôi, xin thầy chớ lo. Tôi vốn con quan, mà thầy dám chắc thuở nay tôi sung sướng sang trọng lắm sao? Thuở nay thân tôi thiệt no ấm, song trí tôi sầu năo, nghĩ chẳng có khổ nào hơn. Thà là tôi cực khổ mà có người yêu mến cho tôi bày tỏ việc buồn của tôi, c̣n hơn là trở về sung sướng mà phải phối hiệp với kẻ thù, hoặc phải chết không trả oán cho mẹ được.

-         Năy giờ tôi lo là lo cho phận cô. C̣n phận tôi, xin cô cũng lo giùm một chút chớ. Tôi mà dắt cô đi, tuy là v́ t́nh v́ nghĩa, v́ thương yêu nhau, v́ biết bụng nhau nhưng mà đối với thiên hạ tôi lấy làm hổ thẹn lắm. Tôi kết tóc trăm năm với cô, chi cho khỏi thiên hạ dị nghị, họ nói tôi giúp việc với quan Phủ, thấy cô giàu sang nên khuyến dụ cô. Mà đối với thiên hạ th́ tôi ít lo, chớ thiệt đối với ông ngoại cô, tôi lấy làm thẹn thùa quá. Tôi nói chắc, hễ cô với tôi thương nhau th́ không khi nào tôi dám thấy mặt ông ngoại cô nữa.

-         Tôi có dặn ông Sen ở nhà chờ ông ngoại tôi về thuật rơ việc khổ của tôi cho ông ngoại tôi nghe. Hễ ông ngoại tôi biết rồi th́ thầy có quấy chi đâu mà ngại.

-         Thế nào ông lại không nghi, mà dầu ông không nghi, tôi làm như vầy th́ trái đạo nghĩa lắm.

-         Nếu thầy tính hơn thua, phải quấy hoài, th́ thân tôi c̣n ǵ?

Bạch Tuyết tủi ḷng, nên ngồi khóc nữa. Chí Đại thấy vậy xốn xang không chịu được nên bỏ đi lại đứng cửa sổ mà ngó ra ngoài. Trời đă khuya rồi, trong quán đều ngủ hết, dưới đường vắng vẻ, không có một người qua lại.

Anh ta suy tới tính lui, không biết liệu thế nào cho xong, nếu ḿnh giữ cho toàn danh nghĩa của ḿnh, dắt Bạch Tuyết trở về Cà Mau mà giao lại cho quan Phủ th́ sợ cô cùng trí rồi cô tự vận, tội ấy tại ḿnh; c̣n nếu mà ḿnh đem cô ấy đi kiếm chỗ mà giấu đặng chờ Bạch Khiếu Nhàn về, th́ lại e trai tơ gái lịch gần gũi nhau không thể giữ ǵn cho trọn lễ nghĩa được.

Anh đứng suy nghĩ, một lát đứng ngó Bạch Tuyết một cái, thấy cô h́nh dung đẹp đẽ, sóng sắc dồi dào, đă vậy mà đêm khuya thanh vắng t́nh cảnh ngổn ngang, làm cho anh ta như dại như ngây bỏ trở đi vô, lúc gần tới bạch Tuyết ngồi nói rằng:

-         Trời khiến như vậy, c̣n biết sao mà liệu.

Bạch Tuyết nghe mấy lời vùng đứng dậy, khít bên ḿnh Chí Đại, nước mắt nước mũi chàm ngoàm, ngó Chí Đại một cách hữu t́nh mà nói nho nhỏ rằng:

-         Em cảm ơn thầy lắm.

         Chí Đại đứng ngó trân trân, không nói chi được hết, chỉ gục mặt xuống đất mà khóc.

Hai người khóc một hồi lâu, bỗng nghe đồng hồ gơ năm giờ, ngoài đường thiên hạ đi lại nói chuyện inh ỏi, trong quán kẻ làm công thức dậy mở cửa lộp cộp. Bạch Tuyết lấy gói vàng trao cho Chí Đại và hỏi coi tính sáng ngày dắt nhau đi đâu.

Chí Đại mở gói thấy ṿng vàng kiềng nhiều quá th́ ḷng chẳng vui nên nói rằng:

-         Cô đem vàng theo nhiều chừng nào càng nhục thêm cho tôi nhiều chừng ấy.

-         Đồ nầy của ông ngoại em sắm riêng cho em, chớ không phải của cha em đâu.

-         Của ai cũng vậy.

-         Nếu thầy không vui th́ em bỏ, em không cần đeo ṿng đeo kiềng chi đâu.

-         Để sáng tôi gởi về trả cho quan Phủ.

-         Tự ư thầy, thầy tính sao cũng được.

Sáng ngày Chí Đại kiếm một cái hộp, bỏ hết ṿng kiềng vào rồi đem lên nhà dây thép mà gởi về cho quan Phủ tại Cà Mau. Anh ta đến nhà ông Bá Hộ nói dối rằng anh ta có việc nhà phải trở về cho mau, nên chưa dạy học, đi dắt Bạch Tuyết xuống tàu về Vũng Liêm.

Chí Đại về tới quê quán, ở đậu nhà phó xă Măng một bữa, đem Bạch Tuyết ra lạy mồ mả cha mẹ, rồi dắt nhau đi Sài G̣n, mà trước khi ra đi lại căn dặn vợ chồng phó xă Mang, nếu có ai đến hỏi thăm th́ đừng nói có anh ta về đó.

Chí Đại làm việc tại Cà Mau hơn một năm, tuy ăn ở khỏi tốn tiền song phải mua sắm quần áo, xài phí chút đỉnh, nên lúc ra trong ḿnh chỉ c̣n dư được 50 đồng mà thôi.

Ở Bạc Liêu mấy ngày rồi về Vũng Liêm hao tốn nữa, nên khi lên tới Sài G̣n, trong túi c̣n có hai mươi lăm đồng. Tiền riêng của Bạch Tuyết c̣n được bốn mươi lăm đồng, hai người nhập chung th́ thành số bảy chục đồng.

Hai vợ chồng không quen biết với một người nào ở Sài G̣n, nên lên tới đó không có chỗ ở đậu đặng kiếm sở làm, phải ở tại khách sạn Phước Lai, cứ mỗi ngày phải trả tiền pḥng sáu cắc bạc. Vợ chồng nghĩ ḿnh tiền bạc, hẹp ḥi, c̣n kiếm chỗ làm cũng không chắc được, bởi vậy ăn xài tiện tặn hết sức, ăn cơm th́ lại quán mua canh cải thịt kho sơ sài, đi chơi th́ cứ dắt nhau đi bộ. Chí Đại làm đơn vào sở Trường Tiền mà xin chỗ làm, th́ họ nói không có chỗ trống, nên không thế cho được.

Bữa sau anh ta nghe nói sở Ba Son dễ xin mới làm đơn men tới nào dè đă có nhiều người vào đơn xin trước rồi nên họ bắt thi.

Tuần sau Chí Đại vào thi đậu số 2, trong bụng mừng thầm chắc sẽ có chỗ làm chẳng dè họ biểu số l đi làm liền, c̣n số 2 phải chờ ít ngày, chừng nào có giấy đ̣i sẽ đi làm.

Chí Đạt lật đật về khách sạn, nói lại cho vợ hay, tưởng là trong năm ba bữa họ sẽ kêu đi làm, té ra chờ hơn hai mươi ngày mà cũng chưa thấy tin tức chi hết. Anh ta nóng nảy làm đơn vào nhắc, th́ họ biểu chờ chừng nào có chỗ trống họ sẽ kêu.

Ở Sài G̣n gần giáp tháng, túi nhẹ, mà chưa có chỗ làm. Chí Đại buồn rầu, ban ngày đi thất thơ, ban đêm nằm nhau nháu.

Đêm nọ, khách ở mấy pḥng đều ngủ hết, anh dậy chong đèn ngồi mà lo, ḍm thấy Bạch Tuyết nằm ngủ, tay gác qua trán mà mặt sáng như hoa nở, miệng vui như chúm chím cười, th́ động ḷng thương, rơi nước mắt.

Bạch Tuyết giựt ḿnh mở mắt thấy chồng ngồi khóc. Chẳng hiểu việc ǵ, nên tay vịn chồng mà hỏi rằng:

-         Có việc chi mà thầy buồn dữ vậy?

-         Hôm ở dưới Bạc Liêu tôi đă nói với cô rằng tôi không có thể giúp ích cô được, mà lại sợ cô theo càng khổ thân cô...

-         Bây giờ thầy ăn năn hay sao?

-         Không, việc tôi làm lỡ rồi bây giờ dầu nát thân tôi, tôi cũng vui ḷng, có lẽ nào tôi ăn năn. Tôi lo là lo cho phận cô đó mà thôi chớ.

-         Xin thầy đừng lo cho em, bởi v́ nếu tại em mà phải nhọc ḷng thầy th́ em buồn lắm.

-         Vậy chớ cô quên báo thù cho mẹ hay sao?

-         Làm sao mà em quên được. Em nghe thầy nói để thong thả ngày sau sẽ tính nên em làm lơ lảng mà chờ chừng nào thầy liệu được th́ em cậy thầy làm chớ.

-         Sự báo thù cho cô tôi coi khó lắm mà bây giờ cái khổ đă rấp tới nữa, bởi v́ tiền bạc đă gần hết mà tôi kiếm chưa đươc chỗ làm. Nếu mai mốt hết rồi lấy chi mà nuôi nhau. Tôi đă nói trước với cô khổ lắm, cô ơi?

Chí Đại nói tới đó nước mắt tuôn đầm dề. Bạch Tuyết lấy khăn lau nước mắt cho chồng và to nhỏ khuyên rằng:

-         Xin ḿnh đừng buồn, ở đời ai khỏi cực; có cực rồi chừng được sung sướng mới vui, chớ từ nhỏ chí lớn sung sướng hoài th́ biết vui là ǵ. Nói cùng mà nghe, ví như Trời không thương, bắt đôi ta khốn khổ quá chịu không nổi, th́ vợ chồng ta nằm ôm nhau mà chết cũng vui ḷng, xin ḿnh đừng buồn việc chi hết.

Chí Đại nh́n vợ trong ḷng khoan khoái vô cùng, mấy lời vàng đá ấy làm cho anh ta rất phỉ t́nh, mà cũng đau đớn. Bạch Tuyết thấy chồng thương cảm, thừa dịp nói rằng:

-         Ḿnh đừng kêu tôi bằng cô nữa chớ. Tiếng cô nghe vô t́nh quá.

-         Th́ em cũng đừng kêu qua bằng thầy nữa.

Hai người cười với nhau rồi kè vai nằm ngủ.

Chí Đại tính không đợi sở Ba Son kêu nữa được, nên mấy ngày sau đi rảo khắp mấy hăng buôn xin chỗ mà làm. Đi tới đâu họ cũng hỏi trước đó có làm việc tại hăng nào hay không. Chí Đại thiệt thà cứ nói tự thuở nay chưa giúp việc cho hăng nào hết, nên không hăng nào cho làm.

Bữa nọ Chí Đại nghe nói Ṭa Tân Đáo có thiếu một người lon ton[3] đi giấy anh ta muốn xin vào làm đỡ, song làm việc hạ tiện sợ vợ không vui, nên về dọ thử bụng vợ rằng:

-         Bạc của ḿnh bây giờ c̣n có mười mấy đồng nếu đóng ṣng phẳng mà chờ cho có sở sang trọng mới làm, th́ vợ chồng ta chắc chết đói. Qua nghe nói Ṭa Tân Đáo đương cần dùng một người đi giấy qua muốn xin vô mà làm đỡ, ngặt làm tay sai cho người ta thẹn thùa quá nên qua chưa nhứt định.

Bạch Tuyết đáp rằng:

-         T́m vinh lánh nhục là lẽ thường. Nhưng mà em nghĩ nếu ḿnh có tiền ở không mà ăn, th́ thân ḿnh mới khỏi ai giằn thúc; chớ ḿnh nghèo đi kiếm chỗ làm ăn, làm chỗ nào lại khỏi bị người ta sai khiến. Chừng nào ḿnh làm quấy, gạt gẫm người ta mà lấy tiền, hoặc chém giết người ta mà giựt của th́ mới nhục. Xin anh đừng ngại chi hết, bất luận sang hèn, anh coi chỗ nào làm được th́ anh xin mà làm, miễn là có chỗ dung thân rồi em sẽ đi may mướn vá thuê với anh kiếm tiền mà độ nhựt.

         Chí Đại nghe được mấy lời vàng đá, trong ḷng đang buồn mà hóa ra vui. Rạng ngày anh ta vào Ṭa Tân Đáo xin đi lon ton.

Quan bằng ḷng cho làm và định lương mỗi tháng là chín đồng. Anh ta vào làm việc gặp thầy tên Tú, vốn là bạn học anh ta hồi trước ở Vĩnh Long, v́ thi rớt không vào trường Mỹ Tho được nên xin việc làm. Chí Đại ngó thấy mừng rỡ hết sức, nên lật đật chạy lại hỏi thăm. Chẳng dè thầy nọ làm lơ, đă không chịu quen với Chí Đại, lại c̣n bắt lỗi Chí Đại vô phép làm cho Chí Đại hổ thẹn mà nực cười, thẹn là thẹn thân hèn hạ, cười là cười thói kiêu căng, thầm nghĩ chớ chi ḿnh giàu sang, chắc người không quen cũng xúm lại niềm nở.

Tối lại Chí Đại thuật chuyện vô t́nh của thầy Tú lại cho Bạch Tuyết nghe, th́ vợ tức cười, chớ không phiền trách. Anh ta thấy vợ chồng đồng tâm hiệp ư th́ vui vẻ vô cùng, mới tính với vợ rằng ḿnh ăn lương mỗi tháng chín đồng, tính ra nhầm một ngày có ba cắc. Ở khách sạn mỗi ngày tới sáu cắc, c̣n ăn cơm hết ba bốn cắt nữa, nếu ở như vậy hoài th́ làm sao mà đủ xài nữa.

Bạch Tuyết khuyên chồng kiếm chỗ ở đậu đặng đỡ tốn hao, rồi cô ta kiếm áo quần may mướn đặng thêm tiền chút đỉnh. Bữa sau Chí Đại làm quen với lon ton Thiệt rồi xin ở đậu mỗi tháng chịu một đồng bạc tiền phố.

Lon ton Thiệt chịu cho, song nài phải chịu phân nửa tiền phố là một đồng rưởi. Chí Đại bằng ḷng, mua một cái chơng, một chiếc chiếu và sắm chén đũa, nồi trách, rồi dọn dẹp về ở với lon ton Thiệt trên phía Cầu Kiệu.

Bạch Tuyết v́ thương chồng nên không nệ cực khổ, hễ khi chồng đi làm th́ cô ở nhà lănh áo quần mà may mướn, mỗi tháng kiếm được năm bảy đồng nhập với lương của Chí Đại th́ đủ xài không thiếu hụt bữa nào.

Tuy chồng nghèo mà cô chẳng buồn, tuy chồng hèn hạ mà cô cũng kính luôn luôn, chẳng làm điều chi, chẳng nói chi mích bụng chồng mà thấy thiên hạ giàu sang cô cũng không phân b́ so sánh.

Chí Đại làm lon ton là tính làm đỡ chờ sở Ba Son kêu chẳng dè làm đến bốn tháng mà cũng chưa nghe tin tức. Bữa nọ anh ta đi làm về thấy Bạch Tuyết có sắc buồn. Tối lại anh to nhỏ với vợ rằng:

-         V́ qua nên em hư danh xủ tiết, v́ qua mà em phải cực hèn. Qua là đứa bất nghĩa, nhờ ơn ông, trở làm xấu cho ông, qua là đứa tiểu nhơn không cứu em lại làm cho em mang hại, bởi vậy ngày nay trời đất phạt qua nghèo hèn cực khổ như vầy đă đành rồi. Thảm cho em v́ muốn báo thù cho mẹ mà phải hư thân, thiệt qua nghĩ đến việc ấy chừng nào, qua càng nát gan đứt ruột chừng nấy. Qua tính với em như vầy: có lẽ lúc nầy ông ngoại đi Huế đă về rồi, vậy để cho qua đưa em về Bạc Liêu đặng hỏi coi như ông ngoại về thiệt rồi, th́ em ở với ông ngoại cho thân em hết cực khổ nữa.

Bạch Tuyết nghe nói vùng ngồi đậy hỏi rằng:

-         Anh về với em hay không?

-         Qua về sao đặng?

-         Sao vậy?

-         Qua c̣n mặt mũi nào dám thấy ông nữa.

-         Em đă nói lỗi nầy tại em, chớ nào phải tại anh hay sao mà anh ngại.

-         Qua không biết kiên tâm tŕ chí, bởi vậy lỗi tại qua chớ nào phải tại em.

-         Thôi anh đừng căi chi nữa cho thất công. Em nói thiệt nếu anh chịu về Cà Mau với em th́ em mới đi, bằng không th́ anh ở đâu em ở đó, giàu nghèo chẳng cần ǵ.

-         Em cần phải về Cà Mau đặng toan mưu lo kế với ông ngoại mà báo thù cho má chớ.

Bạch Tuyết nghe nhắc việc báo cừu th́ ngồi lặng thinh suy nghĩ một hồi rồi nắm tay chồng mà khóc và nói rằng:

-         Em muốn báo thù cho má lắm. Ngặt v́ anh đang gặp hồi hoạn nạn như vầy, em không nỡ ĺa anh một ngày đặng. Thôi việc ấy để thủng thẳng ngày sau sẽ tính, chớ bây giờ em về, em sợ cha mẹ không thương lại càng khổ cho em nữa.

         Chí Đại thấy vợ có t́nh có nghĩa quá như vậy càng kính trọng hơn nhiều nữa.

         Ngày qua tháng tới thấm thoát Chí Đại làm lon ton tính đă quá một năm. Bữa nọ Bạch Tuyết có nghén mà lại cảm phong sương nên nóng vùi. Chí Đại lo sợ, chạy đi kiếm thầy hốt thuốc cho vợ, nên đi làm trễ hết một giờ. Ông chủ vô nhà giấy kêu lon ton hai ba lần mà chẳng thấy mặt Chí Đại, ông giận rầy la om ṣm, rồi chạy giấy phạt tám ngày lương. Chừng Chí Đại bước vô, nghe chuyện như vậy th́ sợ nên lật đật vô năn nĩ ông chủ mà xin lỗi. Anh ta năn nĩ hết sức mà ổng không tha.

Anh trở ra bàn mà ngồi, phần th́ lo cho vợ ở nhà, phần th́ buồn v́ nỗi bị phạt, nên ông chủ kêu hai ba tiếng mà anh ta không nghe. Ông chủ tưởng anh ta cứng đầu cứng cổ, nên kêu vô đánh hai bốp tai rồi chạy tờ xin đuổi.

Chí Đại bị đánh lấy làm nhục nhă, tức giận muốn bỏ đi về, song nghĩ nhà nghèo vợ đau, nếu không nhẫn nhịn th́ e khốn khổ hơn nữa nên phải dằn ḷng ở mà làm. Chẳng dè sự nhẫn nhịn ấy không có ích ǵ bởi v́ cách ba bữa có giấy quan trên cho đuổi, ông chủ kêu Chí Đại vô mà cho hay, rồi dạy phải ra khỏi sở ngay lập tức. Chí Đại hay tin chẳng lành ấy th́ sảng sốt, tuy trong trí lo không có chỗ làm ăn, song bước chơn ra về ḷng chẳng tiếc chúc nào hết. Anh ta về nhà thuật lại chuyện ấy cho vợ hay rồi vợ chồng nh́n nhau coi bộ buồn lắm.

Sáng bữa sau Chí Đại kiếm chỗ khác xin làm, đi luôn trọn năm ngày mà chưa kiếm được chỗ nào hết. Trong rương c̣n có sáu bảy đồng bạc, anh ta lấy hốt thuốc cho vợ uống và mua gạo mua cá mà ăn, trong mấy ngày th́ tiêu hết.

Bữa nọ hết tiền không biết lấy chi mua gạo mà ăn, Bạch Tuyết mới khuyên chồng đem một mớ quần áo ra tiệm cầm đồ mà cầm. Chí Đại cùng thế rồi nên mới bất đắc dĩ đi, nhưng quá đau đớn trong ḷng nên rưng rưng nước mắt.

Cầm mớ quần áo được ba đồng bạc đem về ăn xài mới năm sáu bữa th́ hết nữa, mà cũng chưa có chỗ làm.

Bạch Tuyết nhờ uống thuốc nên hết nóng lạnh, mà dầu khỏi tốn tiền thuốc nữa, song cơm gạo không thể nhịn đặng, bởi vậy ba mớ áo với bốn cái quần lănh của cô lần lần đă vào trong tiệm cầm đồ hết.

Chí Đại lo sợ nên đi tối ngày không về nhà. Chiều bữa kia đi mỏi chơn quá mới lại ngồi trên cái băng để tại cầu Thủ Ngữ mà nghỉ.

Trên trời mây giăng đen kịt, dưới sông nước chảy lờ đờ. Người có việc buồn thấy cảnh như vầy càng buồn thêm.

Chí Đại ngồi lo nỗi nhà không có gạo, mà vợ lại gần lâm bồn th́ chua xót trong ḷng, rồi thấy cảnh u ám dường như dục ḷng buồn thêm, th́ thối chí muốn nhào xuống sông Bến Nghé mà trả phức nợ trần cho rồi. Vừa tính cùng như vậy Chí Đại liền nhớ tới Bạch Tuyết, nên ngồi ngó mặt nước trân trân mà suy nghĩ rằng: „Bạch Tuyết v́ muốn báo thù cho mẹ nên trao thân gởi phận cho ḿnh, ḿnh đă biết không đủ sức giúp người mà không dằn ḷng được, làm cho phải thất tiết với ḿnh, bao nhiêu đó ḿnh đă có tội nhiều rồi. Nay thấy nguy hiểm lại giựt ḿnh muốn t́m đường mà tránh sao”. Chí Đại vùng đứng dậy rồi lầm lũi đi về nhà.

Đêm ấy anh ta không ngủ được, nằm tính trong trí rằng, nghề nào cũng nghề làm ăn, rất đỗi bọn cu ly kia, nó c̣n nuôi được vợ con nó thay, ḿnh cũng đủ tay đủ chơn như nó, lư ǵ ḿnh không chịu làm như nó. Anh ta sợ vợ buồn, nên không nói cho vợ hay.

Rạng ngày sau, thức dậy mặc áo quần cũ đi tuốt xuống nhà ga xe lửa Mỹ Tho tính kiếm mà vác mướn. Lúc Chí Đại bước vô nhà ga xe lửa gần chạy nên thiên hạ lộn chộn, kẻ chen lấn mua giấy, người lật đật bưng đồ c̣n sắp bam bù đứa chạy đầu nầy xin vác rương, đứa chực đầu kia xin xách gói.

Tuy hồi hôm Chí Đại đă quyết chí ra đó mà làm mướn, song đến nơi rồi th́ mắc cỡ nên bợ ngợ đứng ngó, chớ không đành chạy ṭ ṭ theo người ta mà năn nỉ xin vác đồ, bởi vậy xe chạy rồi mà anh ta c̣n ngẩn ngơ chưa tỉnh lại.

Xe lửa chạy rồi, thiên hạ tản lạc lần lần, trong nhà ga c̣n có một khách đứng chơi vơi với vài tên bam bù ngồi ăn bánh.

Chí Đại ra phía sau khoanh tay dựa lưng vào vách mà nghĩ thầm rằng làm bam bù thiệt là đê tiện mà nếu sợ xấu hổ không chịu làm th́ mai mốt tiền đâu mà mua gạo ăn, rồi chừng vợ đẻ lấy chi mà nuôi nó.

Anh ta quyết chí chờ xe Mỹ Tho lên sẽ làm, chớ không dụ dự nữa.

Gần bảy giờ rưỡi rồi, nghe có tiếng xe lửa síp-lê[4] xa xa.

Xe kiếng[5], xe kéo chạy lại nhà ga rần rần, c̣n bam bù, cu ly[6] cũng tựu hội đông nức. Những người đi đón rước bà con đứng dọc theo mé nhà ga, c̣n bọn chực xách gói đứng dài theo đường xe lửa.

Chí Đại bước lại gần bọn vác đồ. Cu ly đứa nào cũng tranh đứng trước, nên chen lấn nhau đấm cú nghe đùi đụi. Chí Đại thấy vậy lấy làm buồn nên đứng sau xa mà ngó, chớ không dám bước lại gần.

Xe lửa vừa chạy tới, bọn cu ly nhảy ào lên, xô lấn nhau, có đứa té nhào xuống xe gần bị cán. Chí Đại lắc đầu, thấy nghề hèn hạ mà c̣n giành giựt với nhau mới làm được th́ thối chí ngă ḷng, nên xây lưng đi về, tính mướn xe kéo mà kéo, tuy mệt một chút mà khỏi năn nỉ giành giựt.

Tối lại, Chí Đại khóc mà tỏ thiệt với vợ việc ḿnh tính làm hồi sớm mai mà không làm được và luôn dịp cũng nói ḿnh quyết sáng ngày mai sẽ đi mướn xe mà kéo.

Bạch Tuyết nghe nói biến sắc, ngồi nh́n chồng một hồi rồi rơi lụy chứa chan, nói rằng thà hết tiền th́ vợ chồng nằm ôm nhau mà chết một lượt c̣n vui ḷng hơn nhiều.

Chí Đại phải lấy lẽ phải quấy mà khuyên vợ lại.

Bạch Tuyết cản hết sức không được, nên sáng bữa sau phải để cho chồng đi, mà Chí Đại vừa ra khỏi nhà th́ cô cũng đội khăn đi nữa, tính đi kiếm chỗ làm mướn, chớ không để cho chồng cực khổ một ḿnh, may có vợ lon ton Thiệt chạy theo níu lại, nói rằng có bụng có dạ phải dưỡng lấy thai, nên cô mới chịu trở vô nhà nằm mà khóc.

Chí Đại thế giấy thuế thân mướn được một cái xe kéo. Khi thay áo xám quần cụt rồi nắm gọng xe kéo ra ngoài đường th́ mặt mày tái xanh, trong ḷng lạnh ngắt, hai hàng nước mắt rưng rưng.

Bữa đầu, ăn cơm và trả tiền xe rồi c̣n dư được chín cắc, Chí Đại đem tiền về đưa cho vợ, Bạch Tuyết gượng gạo tḥ tay lấy tiền mà nước mắt chảy dầm dề.

Chí Đại thấy vợ như vậy, phải gượng làm vui và không dám than mỏi mệt.

Kéo xe được mười ngày, mỗi ngày dư được năm, bảy cắc hoặc một đồng, đều đưa hết cho vợ cất. Bạch Tuyết không thể cản chồng được, mà phận ḿnh mang mên gần ngày nên không thể giúp chồng th́ buồn rầu hết sức.

Bữa nào cũng vậy, chồng đi kéo xe ăn cơm ngoài quán, vợ ở nhà không nỡ ăn cá thịt, cứ mua nước mắm húp mà nuốt cơm.

Đêm nọ Chí Đại hỏi vợ rằng:

-         Em có tính thử coi ngày nào đẻ hay không?

-         Em tính chắc tháng tới đây, lối chừng mùng năm, mùng sáu.

-         Em gần ngày qua lo quá. Ḿnh không có tiền dư lại ở đậu với người ta, chừng em đẻ tiền đâu mà thuốc men. C̣n em đẻ ở nhà đây, biết vợ chồng anh lon ton Thiệt có vui ḷng hay không?

-         Hổm nay vợ anh lon ton Thiệt theo biểu em đẻ ở nhà hoài. Song em nghĩ ở nhà bất tiện lắm, bởi v́ nhà chật, phần th́ anh không có ở nhà. Vậy em tính em vô nhà thương thí trong Chợ Lớn mà nằm, chừng cứng cáp sẽ về.

-         Em tính như vậy cũng xong, bởi v́ việc sanh sản qua không hiểu chi hết, nếu đẻ ở nhà qua sợ quá.

Qua bữa mồng năm, Chí Đại muốn ở nhà với vợ, Bạch Tuyết nói rằng bụng chưa đau đớn chi, nên chắc là chưa đẻ.  Chí Đại yên ḷng mới đi kéo xe.

Đến trưa, may gặp mối đi Tân Định, anh ta thừa dịp ấy mới đi thẳng về nghỉ một lát, chừng sửa soạn ra kéo xe đi nữa th́ nghe vợ nói đau bụng. Anh ta lính quưnh hối vợ lên xe đặng anh ta kéo chạy riết vô nhà thương.

Đường tuy xa song anh ta lo quá, nên chạy không biết mệt. Vô tới nhà thương, cậy mụ coi giùm th́ họ nói tới tối mai mới đẻ. Chí Đại để vợ ở đó kéo xe đem về trả cho chủ rồi mới trở vô thăm vợ.

Đúng bảy giờ tối, Bạch Tuyết sanh được một đứa con trai, tóc đen mắt lớn, coi mạnh dạn lắm, vợ chồng thảy đều mừng rỡ. Bạch Tuyết móc túi lấy đưa cho Chí Đại mười hai đồng bạc mà nói rằng:

-         Anh lấy tiền đây mà cất giùm chút.

-         Tiền đâu đó vậy?

-         Hai mươi mấy ngày rày anh đưa cho em nên em để dành đó, chớ tiền ở đâu.

-         Vậy chớ em không ăn xài hay sao mà tiền c̣n dữ vậy?

-         Anh cực khổ quá mà em ăn xài sao đành. Anh cất giùm tiền rồi chừng em về sẽ mua mền và mua vải may quần áo cho con bận.

         Chí Đại lấy tiền bỏ túi, nghĩ tới tánh t́nh của vợ lại càng thương hơn trước nữa. Bạch Tuyết nằm trong nhà bảo sanh mười ngày, Chí Đại ở nhà ban ngày đi kéo xe, ban đêm rảnh vô thăm vợ thăm con, chẳng sót bữa nào.

Qua ngày thứ mười một nhà thương không cho nằm nữa, Chí Đại mới kéo xe vô rước vợ con đem về. Bạch Tuyết cứng cáp, ăn ngon, ngủ được, nên về nhà ra vô như thường. Chí Đại có con th́ thêm một mối lo nữa, nên ngày đêm kéo xe không dám nghỉ.

Bạch Tuyết tuy mạnh, song quanh quất một ḿnh chẳng có ai giúp đỡ ban ngày, phải nấu cơm mà ăn, ban đêm phải thức mà săn sóc con cực nhọc dồn dập nên chưa đầy tháng mà đă mang bịnh thũng. Chí Đại thấy vợ đau th́ lo sợ, chạy mua thuốc lăng xăng, có mười mấy đồng bạc dư đem ra xây xài gần hết mà bịnh không thấy giảm.

Bởi Bạch Tuyết đau nên sữa không được tốt. Con bú sữa ấy rồi cũng sanh bịnh nữa, nên ngày đêm không ngủ cứ la khóc hoài. Bạch Tuyết trong ḿnh không giỏi dỗ con không được. Chí Đại thảm thiết, không đành bỏ vợ ở nhà mà đi kéo xe, nên phải ở nhà bồng con cho vợ nghỉ. Thằng nhỏ không đủ sữa bú nên la khóc om ṣm, Chí Đại bồng con mà ru, hai hàng nước mắt nhỏ giọt. Chí Đại không đi kéo xe năm ngày th́ trong nhà không c̣n một xu, muốn mua cho con một hộp sữa ḅ th́ không tiền mà mua, muốn hốt cho vợ một thang thuốc bắc, th́ hốt chịu họ không hốt. Anh ta lấy làm bối rối, mới cậy lon ton Thiệt hỏi giùm cho năm đồng bạc, hứa góp mỗi ngày bốn cắc, góp mười lăm ngày th́ dứt nợ.

Họ không chịu cho bạc rẻ như vậy, nài phải góp mỗi ngày năm cắc. Chí Đại phần không thuốc cho vợ uống, phần không sữa cho con bú, túng thế quá nên phải chịu lấy năm đồng bạc góp nửa tháng, mỗi ngày góp năm cắc.

Lấy năm đồng bạc về th́ lật đật đi mua một hộp sữa ḅ cho con và rước thầy coi mạch hốt thuốc cho vợ liền. Thằng nhỏ có sữa bú th́ bớt khóc một chút, c̣n Bạch Tuyết có thuốc uống mà bịnh không thấy giảm bao nhiêu.

Chí Đại đi kéo xe chưa được, mỗi ngày phải lấy số tiền mới vay đem về đó mà góp lại. Anh ta góp được ba bữa, nghĩ làm như vậy ḿnh thiệt hại quá, mới năn nỉ với chủ nợ xin đ́nh chừng nào vợ bớt đau, ḿnh đi kéo xe được rồi sẽ góp. Chủ nợ mắng nhiếc một hồi rồi sợ làm gắt Chí Đại trốn th́ mất bạc nên giả ḷng nhơn mà cho đ́nh song buộc phải bỏ ba ngày đă góp rồi đó đi, chừng nào khởi góp lại th́ phải góp mười lăm ngày khác.

Thằng nhỏ nhờ có uống sữa ḅ th́ bớt khóc, nhưng mà uống sữa rồi nó sanh bịnh hạ hơi. Bạch Tuyết biết con không ưa sữa ḅ song bị đau nên không có sữa, bây giờ biết lấy chi mà cho con bú.

Mấy đồng bạc đi vay đem về đó, lẩn quẩn ít ngày th́ đă tiêu hết rồi, mà Chí Đại cũng chưa đi kéo xe được, Chí Đại muốn vay thêm bạc nữa, ngặt ḿnh hỏi trước mà chưa góp được, bây giờ ai dám giùm thêm nữa.

Thằng nhỏ không có sữa bú một ngày một đêm la khóc tắt tiếng. Vợ lon ton Thiệt thấy vậy động ḷng, mới mua cho một hộp sữa ḅ. V́ thằng nhỏ khát sữa lâu rồi nên chừng có sữa nó đ̣i uống hoài. Uống mới hết một phần hộp sữa thằng nhỏ sanh bịnh kiết rồi ít ngày nó vong mạng.

Vợ chồng Chí Đại ôm con than khóc nghe rất thảm thiết. Chiều lại Chí Đại gói con rồi vác đi chôn. Một ḿnh lui cui cuốc đất rủi cuốc nhằm ngón chơn cái, máu chảy linh láng. Anh ta rán đào lỗ chôn con rồi thủng thẳng cà nhắc đi về lấy giẻ rách nhúng dầu hôi mà nịt ngón cẳng cái lại.      

Qua bữa sau, Chí Đại khuyên vợ ở nhà, để ḿnh đi kéo xe mà kiếm tiền. Nào dè cầm xe chạy được một mối, ngón cẳng cái đứt hôm qua đó chảy máu ra nữa, nên nhức nhối chạy không được, phải trả xe mà về. Chí Đại nằm gác tay lên trán mà than với vợ rằng:

-         Em ôi! Có lẽ tại qua bất nghĩa nên Trời Đất mới phạt qua khốn khổ như vầy. Qua nghĩ tội qua đáng lắm, nên qua chẳng dám phiền hà. Qua buồn là buồn cho phận em, v́ qua mà phải chịu cực khổ đến nước nầy, nên qua thấy em qua đau ḷng xót dạ hết sức. Qua đă suy xét kỹ rồi, nên qua tính như vầy: em để qua đưa em về dưới ông ngoại, em ở cho an thân. C̣n phần qua th́ rán làm ăn chừng nào khá rồi vợ chồng sẽ tái hiệp với nhau, chớ qua nghèo khổ mà em theo qua hoài, th́ tội nghiệp thân em lắm, qua chịu không được.

Bạch Tuyết ngước mặt ngó chồng coi bộ không vui, song hỏi dịu dàng rằng:

-         Anh biểu em về ở với ông ngoại, rồi anh đi đâu?

-         Qua tính xuống dưới mấy chiếc tàu buôn xin ở làm công, đặng đi cùng các nước coi chỗ nào dễ làm ăn th́ ở mà làm, chớ xứ ḿnh qua coi khó làm giàu được.

-         Làm giàu mà vợ chồng phải ĺa nhau th́ làm giàu, mà chi?

-         Chớ ở chung với nhau, mà em cực khổ quá như vậy, qua vui sao được?

-         Anh thấy em cực khổ anh thương nên anh muốn tính làm cho thân em sung sướng phải hay không?

Chí Đại day mặt vào vách không dám trả lời. Bạch Tuyết tay vuốt tóc chồng, miệng nói tiếp rằng:

-         Thân em được như vầy th́ em chẳng trông mong chi nữa. Phận em là gái, hễ có chồng th́ phải theo chồng, may giàu sang th́ chung hưởng, rủi nghèo hèn th́ đồng cực với nhau. Anh tưởng thân anh ăn bữa đói bữa no, c̣n phận em mâm cao cổ đầy như vậy em chịu được hay sao? Anh muốn trọn đạo làm chồng, nên tính cho thân em sung sướng; em đây em cũng muốn trọn đạo làm vợ, há em đành để cho anh cực khổ một ḿnh sao? Em xin anh từ rày về sau cứ coi em là con nhà nghèo hèn kết bạn với anh đặng lo làm ăn vậy thôi chớ đừng có coi em là con nhà giàu sang nào hết.

-         Em v́ thương qua nên không nỡ ĺa nhau, nếu em không nỡ ĺa nhau th́ em phải chịu cực măn đời c̣n ǵ! Em phải xét lại, trời sanh em đă định cho em vào chỗ giàu sang sung sướng rồi, tại anh làm quấy, nên thân em mới sa vào ṿng khổ năo. Vậy em hăy nghe lời qua, nếu em căi th́ qua buồn lắm.

-         Trời mưa cũng có khi nắng, người nghèo cũng có lúc giàu. Ở đời giàu nghèo ai dám đoán trước được. Xin anh đừng có thấy ngày nay cực khổ như vầy mà ngă ḷng.

-         Không, phận qua làm trai, Trời muốn khiến thế nào th́ qua cũng chiều theo thế ấy, qua có buồn chí nản ḷng bao giờ đâu. Qua lo là lo cho thân em mà thôi chớ.

-         Xin anh đừng lo cho thân em, mà đừng có tưởng tại anh nên em mới cực khổ. Ngày nay vợ chồng ḿnh cực khổ đây, chắc là tại Trời Phật định như vậy, chớ không phải tại ai hết. Mà nếu muốn chỉ lỗi ra, th́ lỗi tại em, chớ có phải tại anh đâu. Thôi, xin anh hăy an ḷng; bữa nay bịnh em mười phần đă giảm được năm rồi, c̣n ngón cẳng của anh có lẽ ít bữa đây nó sẽ lành. Vậy để em mạnh rồi, em sẽ lănh đồ may mướn, vợ chồng xúm nhau làm mà nuôi nhau, miễn là vui với nhau th́ thôi, giàu nghèo cần ǵ.

Qua bữa sau hết gạo nấu. Chí Đại không vay hỏi bạc tiền nữa được túng thế phải lại tiệm gạo Chệt Xỏn ở gần đó năn nỉ mua chịu. Chệt Xỏn bán chịu cho một đồng bạc, song giao năm bữa phải lại giă gạo cho nó mà trừ. Chí Đại mừng rỡ, lật đật bưng gạo đem về.

Chừng nấu cơm chín rồi, ngó lại chai nước mắm đă cạn khô, Chí Đại trong lưng không c̣n một đồng xu, biết lấy chi mà mua đồ ăn nên hỏi vợ lon ton Thiệt xin ít hột muối bỏ vào ơ mà rang, rồi đâm nhỏ ra vợ chồng ăn với nhau.

Cách ít ngày Chí Đại đă lành ngón cẳng cái, nên đi kéo xe mà kiếm tiền.

-         Từ khi bà Phủ mất rồi, cháu c̣n nhỏ ông bồng ẵm, cháu khôn lớn ông săn sóc, nay ông không đành để cháu đi một ḿnh. Thôi cháu để ông đi theo với cháu.

-         Không được. Hồi chiều tôi có tính như vậy, tôi muốn viết thơ để lại cho ông ngoại rồi tôi dắt ông theo, mà tôi sợ để thơ lại cha tôi đánh khảo gia đinh rồi lấy đi, ông ngoại tôi về không hiểu duyên cớ tưởng tôi hư, chắc buồn rầu phải chết. Vậy ông phải ở nhà, đặng chừng ông ngoại tôi về, ông thuật rơ đầu đuôi mọi việc lại cho ông ngoại tôi biết. Ông cũng làm ơn khuyên lơn ông ngoại tôi đừng buồn và khi nào ông ngoại tôi ươn yếu xin ông chăm sóc giùm.

  Bạch Tuyết nói tới đó th́ nước mắt tuôn dầm dề, ông Sen động ḷng nên cũng khóc ̣a. Hai người than thở, căn dặn nhau một hồi nữa, rồi ông Sen đi lại bến thăm chiếc xuồng, c̣n Bạch Tuyết thủng thẳng trở vào dinh.

  Bạch Tuyết vào pḥng riêng đóng cửa lại rồi mở tủ lựa lấy năm đôi vàng, một cây kiềng và ba mớ áo, bốn cái quần lănh, đồ ấy là đồ của Khiếu Nhàn sắm cho cô, c̣n đồ của quan Phủ mua th́ cô bỏ lại hết.

  Qua đến nửa canh ba, gia dịch ngủ im ĺm, cô xách đồ ra ngoài đưa cho ông Sen, rồi lén đi xuống xuồng mà tỵ nạn. Bạch Tuyết ngồi trước day mặt ra phía sau, c̣n ông Sen ngồi sau bơi, hai người ngó nhau mà không nói chi hết, chỉ rơi lụy mà thôi.

  Trăng lú mọc hướng đông ửng đỏ; xuồng vô tới Cái Ngang gặp một chiếc ghe của hai vợ chồng khách Triều Châu ở Bạc Liêu xuống Cà Mau đ̣i tiền rồi về. Bạch Tuyết xin quá giang, vợ chồng người khách chịu cho. Bạch Tuyết qua ghe kia rồi, ông Sen xô xuồng ra bơi trở về Cà Mau, bơi năm ba giầm th́ lấy vạt áo lau nước mắt một cái.

IV

Ông Bạch Khiếu Nhàn đi Huế ở chơi gần bốn tháng. Khi về tới nhà ông liền hỏi gia dịch vậy chớ lúc ông vắng mặt ở nhà có việc chi lạ hay không. Chú Phú đương ôm hành lư của ông đem vô buồng, nghe ông hỏi như vậy th́ đáp rằng:

-         Ông đi được hơn một tháng cô hai ở nhà trốn đi đâu mất.

-         Cô hai nào?

-         Bẩm ông, cô hai là cô quan Phủ ở bển.

-         Úy! Cha chả! Nó trốn đi đâu?

-         Dạ con không biết. Quan Phủ có sai người đi kiếm trên Bạc Liêu, mà kiếm không được.

-         Nó đi với ai?

-         Bẩm cổ đi một ḿnh.

Khiếu Nhàn ngồi sảng sốt, mồ hôi nhỏ giọt, tay cầm cây quạt mà quạt, râu bay phất phơ. Chú Phú nói tiếp rằng:

-         Bẩm ông, thầy kư Đại cũng thôi làm việc với quan Phủ rồi. Thầy về có viết phong thơ để lại cho ông đây.

-         Thầy thôi làm việc đi về hồi nào?

-         Dạ, thầy thôi mà về, rồi cách ít bữa cô hai đi.

-         Thơ đâu đưa coi.

         Chú Phú lật đật lại bàn thờ lấy phong thơ của Chí Đại mà đưa cho Khiếu Nhàn. Ông thấy phong thơ đă xé niêm rồi liềm hỏi rằng:

-         Ai xé niêm đây?

-         Bẩm. Cô hai qua cô xé cô xem rồi biểu tôi cất lại ông về trao lại cho ông.

-         Nó có nói việc chi hay không?

-         Dạ, không.

-         Mầy nói con Bạch Tuyết trốn đi, mà nó xé thơ coi hồi nào?

-         Bẩm cô coi thơ rồi khuya lại cô mới đi.

Khiếu Nhàn dỡ thơ ra đọc đi đọc lại hai ba lần, rồi ngồi suy nghĩ. Ông đă nghi cho Chí Đại với Bạch Tuyết có tư t́nh với nhau nên dắt nhau mà trốn, chừng ông đọc thơ thấy có câu “Sợ là phận cháu khờ dại e sơ sẩy làm việc không xứng ư bác” th́ ông càng nghi hơn. Ông lại bàn viết thấy có một miếng giấy đút dưới cuốn sách. Ông rút ra coi th́ có ba chữ „Ông ngoại ôi“, tuồng chữ quả là chữ của Bạch Tuyết viết, song không thấy chữ chi nữa, ông lấy làm lạ, mới xếp bỏ chung vô bao thơ của Chí Đại rồi mở tủ cất hết. Khiếu Nhàn thay áo rồi đi riết qua Phủ hỏi thăm chuyện Bạch Tuyết.

Quan Phủ nói có lệnh quan trên đuổi Chí Đại đi được vài ngày, rồi Bạch Tuyết tom góp quần áo vàng bạc mà đi, ông có sai người lên Bạc Liêu t́m kiếm mà không gặp. Bạch Tuyết đi được ba bữa rồi có gởi một hộp vàng và kiềng về trả, coi con dấu nhà dây thép th́ gởi tại Bạc Liêu.

Quan Phủ thuật tới đó rồi ngồi thở dài mà nói rằng:

-         Thứ đồ hư quá; theo trai làm xấu ông bà cha mẹ, tôi giận không thèm sai đi kiếm nữa. Nó chết đi nữa, tôi cũng không tiếc một chút.

Khiếu Nhàn ngồi buồn nghiến, chừng quan Phủ nói rồi, ông mới hỏi rằng:

-         Sao không sai người lên làng Chí Đại ở đó mà hỏi thăm thử nó có theo lên đó hay không?

-         Tôi biết Chí Đại ở xứ nào đâu mà sai đi.

Khiếu Nhàn từ giă quan Phủ mà về.

Tối lại ông già Sen xin phép quan Phủ qua thăm Khiếu Nhàn, ông mới thuật lại mọi việc tại nhà lại cho ông Khiếu Nhàn nghe. Khiếu Nhàn giận vợ chồng quan Phủ và nghĩ thương cháu ngoại hết sức.

Sáng buổi hôm sau ông bỏ ít trăm bạc vào lưng, quyết đi t́m Bạch Tuyết với Chí Đại.

Ông đọc thơ Chí Đại lại, nói về quê quán mà thăm mồ mả rồi sẽ kiếm chỗ làm ăn, chừng nào ở yên nơi chắc chỗ rồi sẽ viết thơ cho ông hay.

Từ ấy đến nay không có cái thơ nào nữa, có lẽ Chí Đại c̣n ở Vũng Liêm.

Ông tuốt qua Vũng Liêm hỏi dọ lần lần, họ chỉ đến nhà ông phó xă Mang. Ông hỏi thăm có Chí Đại về đó hay không? Phó xă Mang đi khỏi, vợ ở nhà tuy nhớ lời Chí Đại dặn, song thấy ông Khiếu Nhàn diện mạo nhơn từ, y phục tử tế đem ḷng tin ông, nên tỏ thiệt rằng cách đây ba tháng trước Chí Đại có về ở chơi vài bữa lại có dắt vợ theo.      

Khiếu Nhàn hỏi thăm h́nh dạng vợ Chí Đại th́ biết quả là cháu ḿnh nên trong bụng mừng thầm, song ngồi lo không biết bây giờ chúng nó dắt nhau đi đâu mà kiếm. Ông cho con phó xă Mang vài đồng bạc rồi hỏi thăm coi có biết Chí Đại bây giờ ở đâu không?

Vợ phó xă Mang thấy ông tử tế, bụng muốn chỉ dùm ngặt không biết ở đâu mà chỉ. Khiếu Nhàn đi thẳng lên Sài G̣n ở gần một tháng đi cùng khắp các nẻo đường mà không gặp.

Ông trở xuống Mỹ Tho ở chơi năm sáu bữa nữa, mà cũng không gặp được.

Tiền bạc đem theo ăn xài đă gần hết, túng thế ông phải trở về Cà Mau, tính nghỉ ít ngày rồi đi kiếm nữa. Nào ngờ ông về nhà rồi mang bịnh rét, uống thuốc hoài mà bịnh dây dưa không dứt, nên ông không đi được nữa.

Qua năm sau Khiếu Nhàn biết trong ḿnh thiệt mạnh nên mới sắm sửa hành lư mà đi t́m. Chuyến nầy ông ghé hết mỗi tỉnh, chỗ th́ ở mười bữa, chỗ th́ ở nửa tháng, mà đến chỗ nào ông hỏi thăm cũng chưa ra mối, nên lần lần ông lên tới Sài G̣n. Ông nghĩ lần trước ḿnh cứ đi mấy đường lớn hoài nên không gặp; vậy chuyến nầy sớm mai ḿnh ra chợ, buổi chiều ḿnh đi mấy đường chẹt, nẻo tắt hoặc may có gặp hay chăng.

Bữa nọ, lối 4 giờ chiều, Khiếu Nhàn lần bước lên Cầu Kiệu, ḍm phía đầu cầu bên kia thấy có một dăy phố lá.

Ông qua cầu rồi thủng thẳng đi dài trước dăy phố ấy, mỗi căn ông mỗi ḍm vô, đi tới căn thứ tư ông thấy có một người đàn bà đương ngồi tựa cửa mà may, song day lưng ra ngoài nên không thấy mặt. Ông coi người ấy y phục bần tiện mà bộ ngồi giống Bạch Tuyết nên ông đứng lại chờ day mặt qua đặng ông coi có phải hay không.  

Cách một hồi người đàn bà ấy đứng dậy ngó ra đường thấy Khiếu Nhàn vùng la lớn:

„Ủa, ông ngoại!”. Khiếu Nhàn cũng la lên: „Cháu“ rồi xốc xốc đi vô.

Người đàn bà ấy thiệt quả là Bạch Tuyết.

Mấy bữa rày Chí Đại lành ngón chơn cái rồi, nên đi kéo xe kiếm tiền, trước mua gạo mà ăn, sau góp cho người ta. Bạch Tuyết bịnh đă giảm nhiều, nên lănh một cái quần rán mà ngồi may mướn.

Khiếu Nhàn bước vô tới cửa, Bạch Tuyết ngồi bẹp xuống đất và khóc và lạy và nói rằng: „Xin ngoại tha lỗi cho cháu”. Khiếu Nhàn đứng ngó cháu mà khóc không nói tiếng chi được hết. Vợ lon ton Thiệt đang nấu cơm đàng sau nghe lộn xộn chạy ra hỏi thăm; chừng nghe nói ông cháu gặp nhau mới trải chiếu trên ván rồi mời Khiếu Nhàn ngồi.

Khiếu Nhàn nh́n Bạch Tuyết, thấy cháu mặc cái quần lănh cũ có vá một miếng lớn tại đầu gối, cái áo vân đen càng cũ hơn nữa, tay mặt rách nên xé cụt tới cánh chỏ, c̣n vạt trước vạt sau mấy cái bông lủng hết nên có lỗ như đít rổ. Ông lại nh́n trong nhà không thấy có vật chi đáng, ông định chắc vợ chồng cháu nghèo lắm, nên ông càng đứt ruột nát gan. Ông chờ vợ lon ton Thiệt ra sau rồi ông mới hỏi rằng:

-         Cô ở nhà trong đó là ai vậy?

-         Thưa, chị đó là chủ nhà cháu ở đậu.

-         Té ra cháu ở đây là ở đậu, chớ không phải nhà cháu sao?

-         Dạ.

-         C̣n Chí Đại đi đâu?

         Bạch Tuyết nghe hỏi tới chồng th́ đau đớn mà hổ thẹn nên day mặt vào vách ú ớ một hồi rồi thưa nho nhỏ rằng:

-         Đi làm tối mới ...về. . .

Khiếu Nhàn hiểu ư cháu, nên nói rằng:

-         Cháu đừng ngại chi hết. Ông về đến nhà ông Sen có thuật rơ chuyện của cháu cho ông nghe rồi. Ông không giận cháu đâu mà sợ. Bởi v́ ông thương Chí Đại lắm, năm trước ông cũng có ư muốn gả cháu cho thầy, song ông sợ quan Phủ ngăn trở nên ông tính đi Huế về ông sẽ định liệu. Chẳng dè ở nhà vợ chồng quan Phủ mưu sự muốn làm bức cháu nên mới ra nông nỗi nầy. Việc dĩ lỡ rồi, mà cũng giống ư ông muốn, nên ông không buồn chi hết. Ông có trách vợ chồng cháu là trách sao từ khi ông về đến nay vợ chồng cháu không về ở với ông mà cũng không gởi thơ cho ông biết chỗ ở, để ông già cả mà phải lặn lội đi t́m khắp xứ, thiệt khổ cho thân ông quá.

Bạch Tuyết khóc mà đáp rằng:

-         Thưa ông, cháu thương nhớ ông, nhiều đêm cháu ngủ không được. Cháu cũng muốn về thăm ông, ngặt v́ chồng cháu hổ thẹn không dám thấy mặt ông, cháu đă khuyên chồng cháu nhiều lần, bởi việc nầy là bởi cháu cậy thầy cứu cháu chớ thầy chẳng có ư bất nghĩa, nhưng mà thầy cố chấp lễ nghĩa quá, cháu khuyên không được. Nhiều khi vợ chồng nghèo cực quá, thầy muốn đưa cháu về ở với ông cho sung sướng tấm thân đặng thầy rảnh rang mà đi kiếm phương làm ăn. Cháu thấy chồng nghèo không nỡ phân ly, nên cháu không chịu, tại như vậy mà gần hai năm nay vợ chồng cháu không về, mà cũng không gởi thơ cho ông, vậy xin ông nghĩ t́nh mà tha lỗi cho vợ chồng cháu.

Khiếu Nhàn biết Chí Đại v́ liêm sỉ, c̣n Bạch Tuyết th́ v́ thương chồng, nên mới bị ông trách, bởi vậy ông cười mà nói rằng:

-         Cháu nói bao nhiêu đó ông đủ hiểu rồi. Thôi, nay gặp được nhau th́ vui, vậy cháu đừng khóc nữa, chồng cháu đi làm mấy giờ mới về?

-         Thưa, chừng bảy giờ.

-         Cháu lấy tiền đi mua đồ nấu cơm tối rồi ông trở lại ông ăn. Thẳng nó có về sớm, cháu biểu nó ở nhà mà chờ ông, chừng sáu giờ rưỡi ông trở lên.

         Khiếu Nhàn đưa cho Bạch Tuyết mười đồng bạc, rồi kêu xe kéo mà đi. Chừng lối sáu giờ rưỡi, thiệt quả ông trở lại, có chở một gói áo quần lùm sùm. Ổng để gói lên ván rồi mở ra lấy đưa cho Bạch Tuyết một cây lănh đen với hai xấp xuyến đen mà nói rằng:

-         Cháu lấy hàng đây mà may áo quần vợ chồng bận cho lành lẽ; nghèo khổ rách rưới tội nghiệp quá!

Bạch Tuyết ôm hàng để bên cái chơng ḿnh nằm, lấy mền đắp lại rồi đi ra nhà sau nấu cơm.

Khiếu Nhàn nằm trên ván mà nghỉ, chừng nửa giờ đồng hồ, bỗng nghe ngoài đường có tiếng chệc như vầy: “'T...m...nị là đồ ăn cướp người ta. Lấy gạo của người ta tem (đem) về ăn hôm nay sao không chịu giă gạo cho người ta, tiểu na má (tiếng chưởi tục) , nị là ăn cướp mà. Mai nị phải lại, hông lại ngộ kéo tầu (đầu) a, nói cho mà piết (biết)”.

Lại có nghe tiếng trả lời nho nhỏ, rồi lại có tiếng đàn bà la lớn rằng: “Cậu, cậu đă lành mạnh, đi kéo xe hai bữa rày, sao cậu chưa đem tiền mà góp cho tôi, cậu chờ tôi lôi lưng cậu phải hôn! Bữa nay đi xe được bao nhiêu đâu, góp liền bây giờ đi, không được hẹn mai hẹn mốt ǵ nữa hết.”

Khiếu Nhàn bước ra, ngó thấy Chí Đại mặc quần bố xám, quần cụt tới đầu gối, đứng trân trân, một người chệc đang xĩ xô trong mặt, c̣n một người đàn bà đang lật lưng lấy tiền, ông lấy làm khó chịu hết sức, liền hỏi thiếu nợ bao nhiêu ông trả cho.

Chí Đại ngó thấy ông, mặt mày tái mét, đứng trân trân, hai hàng nước mắt nhỏ giọt, không nói tiếng chi được hết.

Khiếu Nhàn hỏi thiếu tiền gạo bao nhiêu, người chệc nói một đồng, ông lấy bạc trả liền. Ông hỏi người đàn bà coi thiếu bao nhiêu tiền, người ấy nói thiếu mười lăm ngày tiền, mỗi ngày năm cắc. Ông đưa bảy đồng rưỡi bạc cho người đàn bà ấy rồi nắm tay Chí Đại dắt vô nhà. Chí Đại mặt mày sượng sùng, nên cứ đi theo như con nít, không nói một lời nào hết.

Vô tới nhà rồi, Khiếu Nhàn nói rằng:

-         Ông không dè vợ chồng cháu nghèo đến nước nầy!

Chừng ấy Chí Đại mới tỉnh lại, liền lạy ông và khóc và nói rằng:

-          Cháu lỗi với ông nhiều quá, xin ông thứ tha.

Khiếu Nhàn đỡ dậy mà nói rằng:

-         Cháu đùm Bạch Tuyết, nó mới khỏi sa tay vào kẻ thù, vậy ông mang ơn cháu, chớ cháu có lỗi chi đâu.

-         Thưa ông, dầu ông thương cháu, ông tha lỗi cho cháu đi nữa, cháu cũng hổ thầm hoài, bởi v́ cháu thọ ơn ông, cháu chưa trả được mà cháu lại làm phạm đến danh giá nhà ông nữa th́ cháu c̣n mặt mũi nào dám ngó thấy ông. Ông nói cháu cứu vợ cháu, thưa ông, cháu nghe lời ấy cháu càng thẹn thùng thêm nữa. Chớ chi cháu là đấng trượng phu quân tử th́ gặp lúc vợ cháu hoạn nạn như vậy cháu phải tận tâm bảo hộ nó hoặc phải liệu thế nào mà chống cự với kẻ nghịch, hoặc phải kiếm chỗ tử tế gởi nó ở rồi nuôi dưỡng nó, chờ ông về mà giao lại cho ông. Cháu lại không biết bền chí kiên tâm coi nghĩa nhẹ hơn t́nh, làm cho vợ cháu khi mới ra đi th́ chịu tiếng oan mà thành tiếng hư thiệt, dường ấy th́ cháu là đứa thất phu bất nghĩa, thế nào mà không hổ thẹn được.

-         Dầu cháu không nói cho hết lời, ông cũng đă hiểu rồi. Việc nầy tại Trời khiến như vậy chớ không phải tại ai hết mà nếu muốn bắt lỗi ra th́ một đứa một chút, chớ không phải lỗi một ḿnh cháu.

Bạch Tuyết ở sau lắng nghe đủ mọi lời, chừng nghe tới đó liền bước ra mà nói rằng:

-         Thưa ông, lỗi nầy tại cháu, chớ không phải tại ai hết, bởi v́ lúc cháu trốn ra đi cháu đă mang tiếng lấy Chí Đại rồi, bởi vậy cháu thầm nguyện kết tóc trăm năm với ảnh mà thôi, chớ không lẽ thác thân với người nào khác nữa được. Đă vậy mà cháu lại hiểu ông muốn gả cháu cho ảnh nữa, nên lên tới Bạc Liêu, cháu tỏ thiệt không ái ngại chi hết.

Khiếu Nhàn cười và nói rằng:

-         Thôi, bỏ chuyện cũ đi, chẳng cần phải giành lỗi với nhau làm ǵ, ông đói bụng rồi. Vậy nếu cháu nấu cơm rồi th́ dọn ra đây mà cho ông ăn với.

Bạch Tuyết đi dọn cơm, c̣n Chí Đại đi thay đổi áo quần. Anh lon ton Thiệt về nghe Khiếu Nhàn là ông ngoại của Bạch Tuyết th́ anh ta niềm nỡ vô cùng. Đêm ấy Bạch Tuyết thuật hết mọi việc lao khổ của Chí Đại cho Khiếu Nhàn nghe rồi nói rằng:

-         Thưa ông, vợ chồng cháu phối hiệp đă gần hai năm rồi mà chưa có hôn thơ hôn thú được. Nay sẵn có ông đây cháu xin ông bằng ḷng cho vợ chồng cháu ra Xă Tây mà làm hôn thú cho rồi.

Khiếu Nhàn cười mà đáp rằng:

-         Bây giờ đă thành hôn rồi c̣n xin phép tắc ǵ nữa. Mà thôi, để mai rồi ông sẽ tính việc đó cho.

Sáng mai Khiếu Nhàn bảo Chí Đại ở nhà nói chuyện chơi cho vui và lén đưa cho Bạch Tuyết năm mươi đồng bạc đặng đi chợ mua ăn hoặc muốn sắm vật chi tự ư.

Ông nghe nói ở dăy phố đó có ông Nhiêu Tâm, thuở nay hốt thuốc cho Bạch Tuyết uống, ông mới lại làm quen chơi, rồi cậy đứng chủ hôn giùm cho Chí Đại, c̣n ông th́ đứng chủ hôn cho Bạch Tuyết, đặng có làm hôn thú cho cháu.

Ông Nhiêu Tâm vẫn đă có ḷng thương Chí Đại, nên nghe cậy th́ ông chịu liền. Đợi ít ngày may áo quần cho vợ chồng Chí Đại xong rồi, mới dắt nhau xuống trước mặt Xă Tây xin làm hôn thú đủ phép.

Làm hôn thú xong rồi, ông cháu trở về nhà. Khiếu Nhàn với Bạch Tuyết vừa ḷng phỉ nguyện nên vui vẻ vô cùng.

Chí Đại tuy cũng vui, song nếu ḍm mặt cho kỹ th́ thấy anh ta có sắc lo.

Tối lại Khiếu Nhàn nói với Chí Đại rằng:

-         Sự nghiệp cũa ông tính hết cũng được mấy muôn đồng, mà cháu của ông bây giờ duy c̣n có một ḿnh con Bạch Tuyết mà thôi. Ông biết cháu là người chí cao bụng tốt, bởi vậy từ ngày gặp cháu đến nay, ông yêu mến cháu cũng như cháu ruột của ông vậy. Nay ông gả Bạch Tuyết cho cháu được rồi, th́ ông toại chí vui ḷng, chẳng c̣n lo buồn chi nữa. Vậy ông tính đem hai cháu về ở với ông, trước hai cháu đỡ cực thân, sau ông có người hủ hỉ. Sự nghiệp của ông đó là sự nghiệp của hai cháu, vậy cháu phải về mà cai quản chớ ông già yếu rồi ông không coi sóc nữa được. Thôi hai cháu sửa soạn đồ đạc đặng bữa nào đi với ông.

Chí Đại ngồi suy nghĩ một hồi lâu rồi thưa rằng:

-         Thưa ông, cháu là đứa nghèo hèn côi cút, ông đem ḷng thương cháu, đă không chê cháu bất lương, bất nghĩa, mà lại c̣n tính làm cho cháu ấm áo no cơm, lẽ th́ cháu phải vưng lời mau mau dắt vợ cháu về ở với ông, đặng lo giấc ngủ, bữa ăn mà đền bồi ơn trọng mới phải. Ngặt v́ vợ cháu, nó v́ đại nghĩa nên mới quyết trao thân gởi phận cho cháu, mà đại nghĩa ấy cháu chưa làm giùm cho vợ cháu được, trong ḷng cháu vẫn ái ngại hoài, nên không vui mà tính chuyện chi khác được.

-         Việc đại nghĩa cháu nói đó là việc ǵ? Cháu nói rơ cho ông nghe thử coi.

-         Thưa ông, ngày vợ cháu lên gặp cháu tại Bạc Liêu đó, nó có thuật rơ sự bà Phủ tráo thuốc mà giết nhạc mẫu cháu đặng giựt chồng, rồi cậy cháu ra giúp sức nó mà trả thù báo oán. Cháu biết sức cháu là châu chấu không thể chống với xe nổi mà cháu không biết dằn ḷng để nhượng cái trách nhiệm ấy cho người có thế lực họ gánh cho. Cháu kết duyên với vợ cháu, tức là phải lo báo thù giùm cho vợ cháu, mà hơn một năm nay cháu không lo chi hết, nên cháu hổ thẹn vô cùng.

Khiếu Nhàn nghe nói nửa chừng, liền day qua ngó thấy Bạch Tuyết đang ngồi khóc, ông mới hỏi rằng:

-         Chuyện tráo thuốc ai cho cháu biết mà cháu quyết chí báo thù.

-         Thưa ông Sen.

Khiếu Nhàn lắc đầu rồi ngó ra ngoài đường, rưng rưng nước mắt. Cách một hồi ông mới nói với Bạch Tuyết rằng:

-         Việc ấy xảy ra đă hơn 15 năm rồi, cháu c̣n nhắc lại làm chi! Bây giờ cháu tính báo thù, mà chừng báo thù được rồi mẹ cháu nó sống lại được hay sao?

Bạch Tuyết và khóc và nói rằng:

-         Vậy chớ kẻ sát nhơn ông đành để cho an hưởng phú quí hoài sao? Cháu đă nguyện nếu cháu không trả thù cho mẹ cháu được, th́ cháu không chịu thấy mặt người ấy.

-         Chi vậy cháu! Ở đời làm lành th́ gặp lành, làm dữ th́ gặp dữ. Đứa dữ th́ để cho Trời hại nó, ḿnh nuôi hờn kết oán làm chi.

-         Ông biểu để Trời soi xét, họ làm như vậy mà 15 năm nay có thấy Trời hại họ đâu.

-         Đừng nói quấy không nên. Ông biểu cháu phải nghe lời. Hồi trước ông vừa nghe việc tráo thuốc th́ ông cũng giận như cháu, ông muốn đi kiện cho quan trị tội đứa sát nhơn, song ông nghĩ dầu quan có phân thây xẻ thịt nó đi nữa, mẹ cháu cũng đă mất rồi, không thể nào sống lại được, nên ông mới bỏ qua. Thôi cháu nghe lời ông đừng thèm nhớ tới đi việc ấy nữa.

-         Không nhớ sao được!

-         Vậy chớ cháu thương má cháu mà hơn ông thương con hay sao? Ông biểu cháu, cháu phải nghe lời, đừng có trái ư ông.

Bạch Tuyết không dám trả lời, song ấm ức trong ḷng nên ngồi khóc rấm rứt. Khiếu Nhàn muốn kiếm chuyện nói lăng nên day qua hỏi Chí Đại rằng:

-         Sao? Cháu tính bữa nào đi về Cà Mau với ông?

-         Thưa ông, cháu tính khó đi lắm.

-         Sao vậy?

-         Bởi v́ vợ chồng cháu thành hôn với nhau trái ư quan Phủ lắm, nếu nay mà vợ chồng cháu dắt nhau trở về Cà Mau th́ coi như tuồng muốn chọc giận quan Phủ vậy. Đă vậy mà phận cháu nghèo hèn, tuy ông thương cháu nên đem cháu về, mà cháu cũng v́ muốn phục vụ ông nên mới về chớ chẳng có ư chi khác, song người ngoài không rơ đặng bụng cháu, họ ḍm vô, chi cho khỏi họ nói ngày trước cháu thấy vợ cháu giàu sang, nên cháu rù quến đặng ăn của. Cháu không trả thù giùm cho vợ cháu được th́ cháu hổ thẹn với vợ cháu rồi, nếu cháu c̣n phải hổ thẹn với thiên hạ nữa, th́ cháu sống sao được. Thưa ông, như ông có ḷng thương vợ chồng cháu, muốn cho cháu toàn danh tiết, và vợ cháu khỏi cực khổ tấm thân, th́ xin ông làm ơn cho cháu gởi vợ cháu nương náu ít năm, chừng nào cháu làm nên th́ vợ chồng cháu sẽ sum hiệp.

Bạch Tuyết châu mày mà thưa với ông rằng:

-         Thưa ông, cháu cũng biết phận gái mà bỏ nhà ra đi th́ nhục nhă cho tông môn lắm, nhưng tại d́ cháu xúi cha cháu quá, nên bất đắc dĩ cháu phải liều thân. Hơn một năm nay, hễ cháu nhớ đến ông ở nhà một ḿnh vào ra hiu quạnh th́ cháu đau ḷng xót dạ chịu không đặng. Nay cháu thiệt muốn về mà hủ hỉ với ông nhưng mà có về th́ về cho đủ vợ đủ chồng, chớ đạo vợ chồng phú tắc cộng lạc, bần tắc cộng ưu[1], lẽ nào cháu về vui hưởng thanh nhàn, c̣n để chồng cháu dày bừa gió bụi cho đành.

Khiếu Nhàn lắc đầu nói rằng:

-         Hai đứa bây, đứa nào nói nghe cũng phải hết. Có về th́ về đủ vợ chồng, chớ kẻ bắc người nam sao được... Chớ chi gia tài ông một gánh một bưng, th́ ông cũng túm mà đi ở với vợ chồng bây cho xong. Thôi, nếu vợ chồng cháu không chịu về th́ để ông tính như vầy: “Gia tài của ông đó chính là gia tài của vợ chồng cháu. Vậy bây giờ cháu muốn năm bảy ngàn, hoặc bao nhiêu làm vốn buôn bán mà làm ăn th́ cháu cứ nói đi, ông về ông lấy đem lên liền cho. C̣n như ư cháu muốn làm thông ngôn kư lục th́ cũng nói cho ông biết, dầu tốn hao bao nhiêu ông cũng rán lo cho cháu.

Chí Đại đáp rằng:

-         Thưa ông, cháu mang ơn ông rất nhiều, mấy năm nay cháu làm buồn cho ông th́ có trả ơn cho ông th́ chưa. Ông thương cháu, ông nói chuyện năy giờ đó, cháu cầm cũng bằng bạc muôn rồi. Vả lại phận cháu làm trai đủ tay đủ chơn như người. Nếu Trời Đất định số cháu phải cực khổ trọn đời, mà ông cứu vớt cháu th́ sợ nghịch ư trời đất. Vậy xin ông an dưỡng quí thể, đừng lo cho phận cháu mà nhọc ḷng ông.

-         Khiếu Nhàn cười mà đáp rằng:

-         Cháu luận nghe c̣n sơ siển lắm. Chẳng phải ông không đủ ḷng mà căi với cháu, song ông biết cháu là đứa chí cao, tánh cứng nên không căi làm chi. Đă vậy mà sách có câu: „Quân tử ái nhơn dĩ đức, tiểu nhơn ái nhơn dĩ cô truất''[2] : bởi vậy ông không muốn ép cháu về Cà Mau, mà cũng không muốn ép cháu thọ tiền bạc nữa.

Chí Đại ngồi ngẫm nghĩ một hồi rồi đáp rằng:

-         Thưa ông, nếu được như vậy th́ cháu chịu.

Khiếu Nhàn mừng rỡ liền nói rằng:

-         Thôi, để thủng thẳng ông sẽ tính cho. Ông tính mai ông về thẳng nhà, vậy ông để lại cho vợ chồng cháu vài trăm đồng bạc mà xài, đợi ông trở lên rồi sẽ hay.

Chí Đại nghe nói tới tiền bạc th́ mắc cỡ ngồi cúi mặt lặng thinh. Khiếu Nhàn biết ư nên nói tiếp rằng:

-         Ông thấy vợ chồng cháu nghèo khổ quá, ông chịu không được. Ông bàn tính câu chuyện với cháu đây là lấy thiệt t́nh mà nói, chớ chẳng có ư khinh cháu đâu mà cháu ái ngại. Ông cũng biết trên đời nầy kẻ giàu gả con cháu cho người nghèo th́ thường khi bạc chàng rể, nếu có thương th́ bất quá cho tiền bạc chút đỉnh, chớ chẳng hề tính lập nghiệp hoặc giúp cho nó lên danh bao giờ. C̣n người nghèo hễ cưới được vợ giàu th́ trông cậy nhờ, có kẻ bụng xấu lại lại mong cho ông cha bên vợ mau chết mà ăn của. Ông đây bụng chẳng phải như bụng những kẻ giàu nọ, mà ông cũng biết bụng cháu chẳng phải như bụng mấy chú rể kia. Cháu với ông gần gũi trót một năm, há chẳng thấu ḷng nhau hay sao mà c̣n nghi ngại?

Chí Đại nghe lời tri kỷ th́ cảm động, nên cúi lạy Khiếu Nhàn mà nói rằng:

-         Ông biết bụng cháu thật cháu cám ơn vô cùng. Ơn nầy biết ngày nào cháu đáp được và biết lấy chi mà đáp cho vừa. Như ông muốn để tiền bạc lại, th́ cháu xin lấy hai mươi bốn đồng đặng cậy ông Nhiêu Tâm làm một tễ thuốc[3] cho vợ cháu uống mà thôi. Lúc nầy cháu nghèo, mà ông Nhiêu Tâm nói bịnh vợ cháu phải uống một tễ thuốc nữa mới thiệt mạnh. Vậy xin ông cho bao nhiêu đó, c̣n tiền ăn xài để mặc cháu lo chạy, có nhiều xài nhiều, có ít xài ít chẳng hại chi.

         Khiếu Nhàn lắc đầu, miệng chúm chím cười và lấy hai mươi bốn đồng bạc đưa cho Chí Đại.

         Sáng bữa sau, Khiếu Nhàn về Cà Mau. Vợ chồng Chí Đại đưa ông xuống ga xe lửa. Khi tới ga, Chí Đại lo mua giấy, c̣n Khiếu Nhàn với Bạch Tuyết lên xe ngồi trước.

Ông đưa cho Bạch Tuyết ba trăm đồng bạc, dặn để dành mà xây dựng, đừng cho Chí Đại hay. Bạch Tuyết sợ trái ư chồng nên dục dặc, ông ép riết mới chịu lấy.

Khi xe lửa sửa soạn chạy, Khiếu Nhàn kêu vói Chí Đại mà dặn phải ở chỗ đó chờ ông, đặng chừng ông lên ông kiếm cho dễ.

Xe lửa chạy rồi, vợ chồng Chí Đại thủng thẳng dắt nhau trở về.

Đi dọc đường, Chí Đại tính nghỉ thêm một bữa đó nữa rồi sẽ đi kéo xe. Bạch Tuyết tỏ dấu buồn bực, không muốn cho chồng làm nghề ấy nữa, Chí Đại sợ đói nên không nghe lời, túng thế Bạch Tuyết phải nói thiệt sự ông có để lại ba trăm đồng bạc. Chí Đại châu mày mà trách vợ sao không biết trọng danh giá cho chồng. Bạch Tuyết năn nỉ nói rằng: „Xin anh đừng phiền. Hồi năy thiệt em không muốn lấy bạc, v́ em cũng biết làm như vậy th́ hổ bụng anh. Ngặt em, thấy thân anh cực khổ em thương quá, nên bất đắc dĩ em phải lấy mà xây xài đỡ. Đă biết ra ai làm ăn nghề nào cũng vậy, nhục vinh tại ḿnh chớ không phải tại nghề, nhưng mà làm ăn cũng nên lựa nghề nào cho khỏe thân một chút. Nếu anh giận em, anh đi kéo xe nữa, em buồn rầu ăn ngủ không được, chắc bịnh sẽ phát lại, càng khổ thêm cho anh nữa“.

Chí Đại nghe nói như vậy mới xiêu ḷng.

Rạng ngày sau, anh ta mặc áo dài đi xuống Sài G̣n, tính kiếm việc xin làm.Vừa đi ngang qua sở Họa Đồ bỗng nghe hai người lon ton nói chuyện với nhau rằng trong sở ấy có một thầy xin thôi việc. Chí Đại liền làm đơn vào xin chỗ. Ông chủ sở Họa Đồ thấy tuồng chữ hay, nên chấp đơn cho làm và định lương mỗi tháng mười tám đồng. Chí Đại mừng rỡ, măn giờ đi riết về nói lại cho vợ hay th́ Bạch Tuyết cũng mừng. Tối lại anh ta lại nhà ông Nhiêu Tâm mà xin ổng làm một tễ thuốc cho vợ uống. Ông Nhiêu Tâm vừa nghe nói, liền lấy gói thuốc đưa cho Chí Đại và nói Khiếu Nhàn đă biểu ông làm thuốc hôm nay mà cũng đă trả tiền trước rồi. Chí Đại đứng chưng hửng.

Ông Nhiêu Tâm vẫn đă có nghe Khiếu Nhàn thuật tánh khí khái của Chí Đại rồi nên thấy anh ta lưỡng lự ông mới nói rằng: „Tiền bạc là vật nhỏ mọn, cháu chẳng nên hiềm nghi lắm mà nhọc ḷng“. Chí Đại tạ ơn rồi đem thuốc về.

Mấy người cho tiền ngày, tiền tháng hổm nay nghe nói vợ Chí Đại con nhà giàu, th́ đă đem ḷng kính phục, nay thấy Chí Đại được làm thầy thông th́ lại càng thêm kiêng nể nữa. C̣n ông Khiếu Nhàn đi về dọc đường suy tới tính lui không biết dụng kế nào giúp đỡ Chí Đại mà anh ta khỏi hiềm nghi hổ thẹn.

Về đến Cà Mau rồi, bữa sau ông qua dinh quan Phủ nói dối rằng ông đi chơi trên Mỹ Tho gặp Bạch Tuyết ở chung với Chí Đại, ông biểu về hai đứa trẻ không nghe lời, nói như vậy đặng thử coi ư quan Phủ thương ghét lẽ nào. Quan Phủ lặng thinh một hồi rồi nói rằng: “Thứ con hư, nó chết đâu th́ chết khuất mắt, cha c̣n biểu nó về làm chi“. Khiếu Nhàn thấy vậy không nói chuyện Bạch Tuyết nữa, lại xin cho đem ông già Sen về mà coi sóc việc nhà.

Lúc ấy ở Cà Mau có một người khách Hải Nam tên là Lâm Liễn Thành, buôn bán lớn, có kho để trữ cá khô, than đước và gạo trắng, lại có sắm bốn chiếc ghe biển, tục kêu là tàu Hải Nam, để chở mấy vật ấy qua Hạ Châu, hoặc Hương Cảng hoặc Xiêm La mà bán.

Chiều bữa nọ ông Khiếu Nhàn ghé tiệm Lâm Liễn Thành nói chuyện chơi. Trong lúc đàm luận chuyện buôn bán, Liễn Thành nói rằng buôn bán bây giờ chẳng có chi lợi bằng qua Ấn Độ dương vớt ngọc điệp[4] đem về Quảng Đông, Hương Cảng mà bán, ngặt v́ anh ta không có vốn đủ và không có người đi coi vớt ngọc điệp nên làm không đặng. Khiếu Nhàn nghe nói liền hỏi phăng[5] coi làm việc ấy phải xuất vốn chừng bao nhiêu, Liễn Thành nói phải xuất vốn hai muôn đồng mới đủ. Khiếu Nhàn ngồi suy nghĩ một hồi rồi nói rằng:

-         Nếu chú muốn làm việc đó th́ tôi hùn một muôn, phần chú một muôn được hay không?

-         Ông chịu hùn th́ được, ngặt v́ ông gia thế lớn, không lẽ bỏ nhà được, tôi th́ mắc coi buôn bán ở đây. Đặt người ở Quảng Đông, Hương Cảng coi bán th́ dễ, c̣n người đi tàu đi vớt ngọc điệp biết giao cho ai bây giờ?

-         Không hại chi. Người đi coi vớt ngọc điệp để tôi kiếm cho.

-         Nếu có người th́ tốt lắm.

Hai người bằng ḷng cả hai, nên bữa sau hội lại mà lập tờ hiệp đồng, trong tờ có định người đi coi vớt ngọc điệp ăn tiền công mỗi tháng sáu mươi đồng, lại hễ buôn bán có lời th́ c̣n được lănh thêm tiền huê hồng, tính thập phân chi nhứt[6].

Các việc tính xong rồi, Khiếu Nhàn biểu ông Sen coi nhà, c̣n ông đi tuốt lên Sài G̣n cho Chí Đại hay. Chí Đại nghe nói hết sức mừng rỡ nên chịu đi liền và xin gởi vợ ở nhà với ông đặng đi một ḿnh cho dễ. Bạch Tuyết thấy chồng với ông ngoại đều như vậy nên không dám căi song mặt không vui.

Khiếu Nhàn thấy vậy mới nói rằng: „Cháu đừng có buồn. Cháu về ở nhà với ông cho chồng cháu đi làm ăn một đôi năm, nếu may làm giàu được nó trở về vợ chồng sum hiệp an hưởng thanh nhàn vậy chẳng vui hay sao?“

Chí Đại xin thôi làm sở Họa Đồ. Vợ chồng từ giă hai vợ chồng lon ton Thiệt và ông Nhiêu Tâm rồi theo ông ngoại về Cà Mau.

Khi tới rồi, tối lại Khiếu Nhàn dắt vợ chồng Chí Đại qua dinh mà nói cho chàng lạy quan Phủ, bà Phủ. Quan Phủ giận nằm trong pḥng không chịu ra, c̣n bà Phủ ngồi xỉa thuốc sống[7], trổi giọng thấp giọng cao mà nhiếc Bạch Tuyết, mà cũng chịu cho lạy.

Bạch Tuyết v́ sợ trái ư ông ngoại nên phải qua bên Phủ; chừng qua tới đó, thấy t́nh cảnh như vậy, cô lấy làm bất b́nh, nên vợ chồng đem để khay trầu rượu trên bàn thờ mẹ mà lạy rồi ra về không thèm cậy bà Phủ an ủi giùm cho quan Phủ bớt giận.

Sáng bữa sau, Khiếu Nhàn dắt Chí Đại xuống tiệm Lâm Liễn Thành cho giáp mặt nhau và bàn tính việc đi vớt ngọc điệp.

Định chắc ngày khởi hành rồi, Khiếu Nhàn lén đem phần hùn một muôn đồng mà giao cho Lâm Liễn Thành và căn dặn đừng nói công việc hùn hiệp cho Chí Đại biết.


 

 

 

V

Chí Đại đi rồi, Bạch Tuyết ở nhà xốn xang, ăn chẳng biết mùi, ngủ không yên giấc, thương nỗi chồng chơn trời góc biển linh đinh, rồi lại giận phận ḿnh không rửa hờn báo oán đặng.

Khiếu Nhàn thấy cháu không vui cứ theo kiếm lời khuyên dỗ hoài. Bạch Tuyết sợ ông phiền nên trước mặt th́ ráng làm vui mà sau lưng th́ châu mày ủ mặt. Bạch Tuyết đă không đành an hưởng thanh nhàn, c̣n để cho chồng linh đinh cực khổ mà cách chừng một tháng không hiểu quan Phủ có ư chi, ngài qua xin Khiếu Nhàn cho rước con đem về. Tuy Khiếu Nhàn không cho, nói rằng Bạch Tuyết ở với ông đặng vào ra hủ hỉ cho vui, song Bạch Tuyết phát nghi, sợ bà Phủ bày mưu tính kế chi đây, nên mới xúi quan Phủ qua rước, cô bèn tính trốn nữa, một là tránh bà Phủ, hai là quyết làm cho cực khổ tấm thân như chồng, đợi chừng nào chồng về sẽ sum hiệp mà chung hưởng phú quí.

Tối bữa nọ Khiếu Nhàn ngủ rồi, Bạch Tuyết đương ngồi may thấy ông Sen đứng sớ rớ gần đó, cô mới kêu lại và khóc và nói rằng:

-         Tôi thấy ông ngoại tôi càng ngày càng thêm già yếu rồi, phận tôi là gái có chồng, nghĩ khó mà trọn đạo thần hôn với ông ngoại tôi được. Tôi tớ trong nhà tôi trông cậy có một ḿnh ông mà thôi. Vậy xin ông nghĩ bụng má tôi dưới cửu tuyền ráng lo lắng cho ông ngoại tôi. Nếu ông hết ḷng th́ dầu ngàn năm vợ chồng tôi cũng chẳng dám quên ơn nữa.

Ông Sen nghe lạ tai, bèn hỏi rằng:

-         Cháu nói cái ǵ vậy? Nay cháu đă về đây, mà ông cũng đă về bên nầy rồi nữa, cháu c̣n lo sợ nỗi ǵ?

Bạch Tuyết không trả lời, lại day mặt vào vách mà khóc.

Cách vài ngày, Khiếu Nhàn đi đám cưới trong Trèm Trẹm, Bạch Tuyết ở nhà lén ông Sen tom góp quần áo và lấy ba trăm đồng bạc, rồi mướn ghe đi mất.

Khiếu Nhàn đi đám cưới về hay việc Bạch Tuyết trốn th́ ông sửng sốt lo sợ phận gái liễu bồ[1], lộ đồ hiểm trở, nên biểu ông Sen coi nhà đặng ông theo mà t́m.

Khiếu Nhàn thương cháu như vậy, mà Bạch Tuyết đành ḷng bỏ ông mà đi, nghĩ thiệt tội nghiệp cho ông mà cũng đáng giận cho Bạch Tuyết. Có lẽ cô ta từ nhỏ chí lớn không gần gũi ông, nên thương th́ thương, mà không tŕu mến, bởi vậy cô mới đành v́ chồng mà phụ ḷng ông.

Bạch Tuyết ra khỏi nhà, lật đật mướn ghe đưa lên Sài G̣n quyết t́nh đến chốn kinh thành xông pha gió bụi, dày đạp tuyết sương như chồng, chớ chồng cực khổ, ḿnh thanh nhàn th́ không trọn niềm phu phụ.

Cô đi tàu Lục Tỉnh lên tới Cần Thơ, tàu vưa cập cầu, bỗng thấy một thầy trạc chừng vài mươi tuổi, da trắng môi son, ḿnh mặc đồ Lang Sa, tay cầm dù lục soạn, bước xuống tàu rồi đi thẳng vào pḥng nh́, sau lưng có một đứa nhỏ theo xách va ly.

Sáng bữa sau, tàu lên đến Châu Đốc, thầy leo lên bong[2] trên đứng hứng mát, hai tay cầm ống ḍm kê vào cặp mắt mà xem tứ hướng, rồi day qua ngó thấy Bạch Tuyết, thầy men men lại gần, miệng cười chúm chím mà hỏi rằng:

-         Xin phép cô cho tôi hỏi thăm một chút, biết có được hay không?

-         Thưa thầy muốn hỏi việc chi?

-         Tôi thấy cô tôi nhớ mày mạy, mà không biết cô ở đâu?

-         Thưa tôi ở Sóc trăng.

-         À phải! Năm nay cô chưa có chồng hay sao, mà đi một ḿnh như vầy?

Bạch Tuyết hiểu ư con trừu nầy muốn chọc ghẹo ḿnh nên cười thầm rồi đáp rằng:

-         Thưa, tôi có chồng, song chồng tôi khác, chớ không phải như thầy.

-         Vậy chớ như ai?

-         Thưa, như mấy người nghiêm nghị, ăn nói khiêm cung, cử chỉ tề chỉnh ḱa.

-         Nói vậy th́ tôi đây chẳng là liến xáo, xấc xược lắm sao?

-         Thưa lời ấy tôi đâu dám nói!

-         Chẳng biết chồng cô là ai? Xin cô cho tôi biết đặng t́m mà học.

-         Thưa, chồng tôi ở bên Vũng Liêm.

-         Ủa! Ở Vũng Liêm là ai ḱa. Tôi ở tại Long Hồ, nếu cô nói tên có lẽ tôi biết.

-         Thưa, chồng tôi là Phan Chí Đại.

-         Cơ khổ dữ hôn? Tôi xin lỗi chị, v́ tôi không biết nên tôi lầm vậy xin chị chớ chấp.

Bạch Tuyết chưng hửng không hiểu là ai, vừa muốn hỏi th́ thầy ấy nói tiếp rằng:

-         Tôi đây là con ông Hội Đồng Viễn ở Long Hồ, anh ở nhà khi c̣n nhỏ lên ở tại nhà ông già tôi đi học. Có lẽ khi anh có nói chuyện đó lại cho chị nghe chớ?

-         Dạ, có nói. Xin lỗi thầy, thầy có phải tên là Lư Trường Thành hay không?

-         Phải. Khi anh ở nhà thi đậu vào trường Mỹ Tho th́ tôi c̣n ở học tại Long Hồ. Chừng tôi được vào trường Mỹ Tho th́ anh thôi học, bởi vậy từ ấy đến nay anh em không gặp mặt nhau nữa. Chị đi đâu đây? C̣n anh bây giờ ở đâu, làm ăn khá hay không?

Bạch Tuyết tỏ thiệt rằng chồng ḿnh gặp thời vận chẳng may nên nghèo nàn. Nay làm từng khạo[3] mướn cho chệc, ngồi tàu đi qua Ấn Độ Dương mà vớt ngọc điệp, có để vốn liếng lại chút đỉnh, nên ḿnh tính lên Sài G̣n ở mua bán làm ăn đỡ mà chờ chồng về. C̣n việc của cô th́ cô giấu, không chịu nói con ai và gốc ở đâu. Lư Trường Thành nói rằng ḿnh học vừa mới thi đậu về nhà gặp tang cha. Bây giờ mẹ lại mang bịnh ho lao nên đi qua Cần Thơ rước thầy hốt thuốc cho mẹ, luôn dịp đ̣i bạc của họ thiếu.

Tối bữa sau tàu tới Vĩnh Long, Lư Trường Thành mời Bạch Tuyết ghé chơi cho biết nhà. Bạch Tuyết tính ghé đó, đặng sáng ngày xuống Vũng Liêm thăm mộ cha mẹ chồng, song cô nghĩ ở Long Hồ cô không quen với ai, và phận cô là gái không lẽ đi theo Trường Thành mà về nhà trong lúc đêm hôm, nên cô từ chối mà đi luôn, không chịu ghé.

Tàu tới Mỹ Tho, Bạch Tuyết ban đầu muốn kiếm chỗ ở đó đặng may thuê vá mướn mà độ nhựt, song cô nghĩ lại người Bạc Liêu, Cà Mau hay lên xuống Mỹ Tho, nếu ở đó sợ lậu tin rồi ông ngoại theo kiếm bắt, nên cô phải thẳng lên Sài G̣n.

Cô lên tới Sài G̣n, tuy quen biết phía Cầu Kiệu nhiều, song không dám lên đó mà ở, v́ sợ ông ngoại biết chỗ lên kiếm. Cô mới lần vô phía chợ Đũi, tính kiếm nhà xin ở đậu mà may mướn. Cô đương xách gói đi thơ thẩn ngoài đường bỗng gặp bà già bán cháo đậu, đương ngồi dựa gốc cây bàng mà nghỉ mát. Bạch Tuyết ngồi xề một bên giả mua cháo đặng làm quen hỏi thăm nhà cửa. Bà già ấy nói nhà ở trong đường hẻm Mặc Mầu (Mac Mahon). Bạch Tuyết hỏi thăm đến chồng con th́ bà nói bà ở có một ḿnh không có bà con chi hết. Bạch Tuyết mừng thầm liền năn nỉ xin ở đậu, chịu chia tiền phố với bà.

Bà già nghĩ nhà ḿnh rộng răi, mà khi đi bán cháo th́ không có ai coi nhà, nên chịu cho Bạch Tuyết ở và dắt Bạch Tuyết về nhà. Bạch Tuyết thấy nhà không có đồ đạc chi hết, nên ngồi nghỉ một hồi rồi bà già dắt đi mua giường chiếu mùng mền đem về dọn chỗ nghỉ ngơi.

Bà già nầy không ai biết tên là chi, thuở nay lối xóm cứ kêu là „Bà già bán cháo đậu“ mà thôi. Bữa nào cũng vậy, hễ khuya bà thức dậy sớm nấu cháo, sáng ra bà gánh đi bán các nẻo đường, mỗi ngày mua cơm gạo, trầu thuốc rồi c̣n dư chừng vài ba cắc.

Bà bổn tánh thuần hậu, vui vẻ, nên ai cũng thương, ngặt bà có một tật là bà lẻo mép[4], chuyện đầu nầy bà hay đem nói đầu kia mà thôi. Có Bạch Tuyết ở đậu, bà đi bán khỏi khoá cửa nữa. Mà Bạch Tuyết cũng nhờ bà đi bán, nên bữa nào cũng gởi tiền cho bà mua cá thịt chút đỉnh nên khỏi đi chợ.

Tuy bà lẻo mép mà bà làm lợi cho Bạch Tuyết, bởi v́ bà đi đến đâu bà cũng khoe Bạch Tuyết may khéo, nên Bạch Tuyết ở đó chưa được bao lâu, mà người gần kẻ xa đem áo quần đến mướn cô không đủ th́ giờ may cho kịp.

Bạch Tuyết ở đó được vài tháng, may mướn tiền xài không hết nên mấy trăm đồng bạc cô đem theo c̣n y nguyên không bớt một đồng nào.

Chiều bữa nọ, Bạch Tuyết thấy trời tốt, muốn đi mua ít thước vải để may áo vắn[5] mặc trong nhà, nhưng v́ cô ít đi chơi nên nhát đi một ḿnh, mới cậy bà bán cháo đậu đi với cô.

Mua đồ rồi chừng trở về ngang qua nhà ga xe lửa Chợ Lớn, Bạch Tuyết ngó thấy một cô độ chừng mười lăm hoặc mười sáu tuổi, ḿnh mặc áo quần vải đen, đầu choàng khăn lụa đỏ, tuy bộ tướng quê mùa song mặt mày sáng rỡ, một tay ôm dù, một tay xách gói, ở trên xe bước xuống đứng bợ ngợ, giáo giác, dường như không biết đi ngă nào.

Khi Bạch Tuyết với bà cháo đậu đi gần tới, th́ nghe cô hỏi thăm một người kéo xe rằng:

-         Anh ơi, anh biết nhà chị Tư Kiều ở đâu xin anh làm ơn chỉ giùm chút, anh.

Rồi lại nghe người kéo xe đáp rằng:

-         Trời Đất ơi! Ở đất Sài G̣n nầy, thiên hạ muôn ngàn, ai biết hết cho đặng? Ở đường nào, số mấy. Nói cho rơ người ta mới chỉ cho chớ.

            Bộ cô nọ biết lời hỏi của ḿnh quê mùa, nên cô thẹn thùa, đứng dụ dự, rồi nói một ḿnh rằng:

-         Chỉ có nói mà bây giờ có nhớ đâu.

Bạch Tuyết đă đi qua khỏi rồi, nghe mấy lời ấy biết cô nọ là người Lục tỉnh chưa từng lên Sài G̣n, vừa muốn trở lại hỏi thăm cho rơ, rồi chỉ giùm làm nghĩa, kế thấy một người xe kéo khác kề xe lại hỏi rằng:

-         Tôi biết mà! Cô lên xe tôi kéo đi lại nhà cho.

Cô nọ tưởng thiệt, nên sắc mặt mừng rỡ, vừa leo lên xe, may Bạch Tuyết trở lại kịp mà cản rằng:

-         Anh xe kéo nói bậy, cô đừng có nghe lời.

Cô nọ chưng hửng, đứng lơ láo không biết phải tin ai. Bạch Tuyết hỏi nghiêm chỉnh rằng:

-         Cô ở đâu mà đi đây?

-         Tôi ở Long Hồ, lên đây thăm chị Tư Kiều.

-         Thuở nay cô có lên trên nầy lần nào hay chưa?

-         Chưa.

-         Nếu vậy th́ cô làm sao mà biết nhà người quen được.

-         Thiệt tôi không biết.

-         Bây giờ trời đă tối rồi, mà cô không biết nhà người quen ở đâu mà t́m, vậy đêm nay cô đi đâu?

-         Tôi đi đây là đi liều mạng, thiệt hồi ra đi không dè khó quá như vậy.

-         Thôi, cô vô nhà tôi mà nghỉ đỡ một đêm; rồi sáng mai sẽ kiếm, chớ vát nầy[6] cô đi bơ vơ một ḿnh, lúc ban đêm như vầy không dễ ǵ đâu.

-         Cô nọ thấy Bạch Tuyết hảo tâm th́ mừng song không biết lấy tiếng ǵ mà tạ ơn, nên ríu ríu đi theo.

            Người kéo xe gạt không được nên chửi thề rằng: “Sướng dữ! Đú họ, máng tào kê rồi“. Cô nọ nghe nói giựt ḿnh, đứng lại ngó Bạch Tuyết. Bà cháo đậu day lại mắng người kéo xe rằng:

-         Bây nói bậy, tao đào nát bây cho bây coi. Người ta quê mùa, bây muốn gạt người ta sao?      

Bạch Tuyết nắm tay kéo cô nọ đi và nói rằng:

-         Đồ khốn nạn, nó gạt không được nên kiếm chuyện nói bậy, cô đừng có tin. Cô đi theo tôi, tôi không hại đâu mà sợ.

            Cô nọ phát nghi, song nếu không đi theo Bạch Tuyết th́ biết đi đâu, nên cực chẳng đă phải đánh liều. Về đến nhà, bà cháo đậu mở cửa, đốt đèn, rồi Bạch Tuyết dắt cô nọ vô biểu ngồi trên ghế đó mà nghỉ. Bạch Tuyết đi đọn cơm mời cô nọ ăn. Cô nọ tuy đói, song bợ ngợ nên nói no. Bạch Tuyết ép riết cô mới chịu ăn một chén.

Cơm nước xong rồi, bà cháo đậu lo đi ngủ đặng khuya có dậy sớm mà nấu cháo. Bạch Tuyết đóng cửa, đem đèn vô giường rồi lấy đồ ra ngồi may, mời cô nọ qua nằm một bên mà nghỉ. Bạch Tuyết và may và hỏi rằng:

-         Cô ở Long Hồ mà c̣n cha mẹ, anh em hay không?

-         Tôi mồ côi cha mẹ, mà cũng không có anh em chi hết.

-         Chẳng giấu cô làm chi, tôi cũng là người Lục tỉnh lưu lạc lên trên nầy ở đậu nhà bà Sáu bán cháo đậu đây mà may mướn, chớ không phải tôi là người Sài G̣n đâu. Cô đừng ngại chi hết. Tôi thấy cô bợ ngợ cũng như tôi lúc mới lên lần đầu, nên tôi thương tôi biểu giùm cho, chớ không phải có ư chi khác. Ở đất nầy điếm đàng lung lắm. Không hại ǵ mai cô đi kiếm không được, trở lại đây mà nghỉ. Cô đừng có tin người ta mà lầm chết đa!

Cô nọ nghe lời thật t́nh th́ động ḷng, nên ngồi lặng thinh một hồi rồi nói rằng:

-         Tôi không lẽ giấu chị, tôi tên là Trần Băng Tâm, cha mẹ khuất sớm, không có anh em nên về ở với cậu tôi từ bảy tuổi tới bây giờ là chín năm rồi. Khi tôi mới được mười ba tuổi th́ cậu mợ tôi cho tôi đi bán mía, bán chuối. Cách chừng ba bốn tháng nay có một cậu con nhà giàu, học trường bổn quốc thi đậu rồi về ở không mà chơi, không chịu đi làm thầy thông, thầy kư. Đêm nào cũng vậy, cậu ấy cứ ra hàng mía mà ghẹo chọc tôi hoài. Tôi giả như điếc, như câm, không thèm nghe lời cậu nói, mà cũng không thèm đối đáp với cậu. Cậu lại cậy người nầy người kia nói với tôi rằng, nếu tôi thuận t́nh với cậu th́ cậu sẽ cho tôi tiền bạc và sắm quần áo, ṿng bông cho tôi nữa. Phận tôi tuy nghèo hèn côi cút, song tôi không ham tiền mà làm hư danh tiết, bởi vậy hễ ai làm mai mối th́ tôi lạy họ xin họ đi kiếm con gái khác mà nói chớ đừng nói với tôi. Mai mối nói hơn một tháng mà cột tôi không được, cậu giận mới quyết làm dữ, ban đêm tôi đi bán mía về cậu đón đường. Ban đầu cậu ghẹo chọc tôi không thèm trả lời. Lần lần cậu đi theo muốn đụng ḿnh tôi, tôi hăm la làng, cậu sợ xấu nên không dám đụng. Cậu đón tôi hai ba lần rồi thôi, không thấy đón nữa mà đêm nào cậu cũng nghễu nghến[7] ngang hàng mía tôi hoài. Cách năm sáu bữa rày đây, tôi ngủ cựa ḿnh đụng một người nằm bên tôi. Tôi thất kinh vùng kêu cậu tôi mà nói rằng: “'Cậu ôi, cậu đốt đèn lên giùm chút coi. Ăn trộm hay là ai mới đụng tôi đây nè“. Cậu tôi lặng thinh không trả lời, mà tôi nghe tiếng mợ dâu tôi cười nho nhỏ rồi la rằng: “Ngủ đi, đừng có nói bậy nào”. Tôi nghi cậu mợ tôi có ư muốn hại tôi nên tôi nhảy xuống đất, muốn chạy ra ngoài ván, nào dè có một người nắm vạt áo tôi mà kéo lại rồi kê miệng vào lổ tai tôi mà nói rằng: „Qua đây chớ phải ai đâu mà sợ. Nằm lại đây qua nói chuyện cho em nghe“. Tôi nghe tiếng mới biết cậu con nhà giàu đó, nên tôi nói lớn lên rằng: „Cậu buông tôi ra bằng không tôi la lên đây, cậu mang khốn đa. Cha chả! Cậu tưởng đâu ở trong rừng, trong núi không có làng xóm hay sao, nên cậu làm ngang dữ vậy. Tôi nói chưa dứt tiếng, người ấy choàng tay ôm ngang cổ tôi, rồi kế mợ tôi ứng tiếng nói rằng: „Con chết bầm đó, khéo nhỏng nhẻo hôn! Mầy ào ào đó mầy chết bây giờ đa!'. Tôi đương giận mà nghe mấy lời như vậy tôi càng giận thêm nữa, túng thế quá tôi nhảy xuống sông Long Hồ. Cậu tôi lật đật nhảy theo vớt tôi lên, rồi dắt tôi vô nhà. Mợ tôi đốt đèn lên, tôi thấy người khốn nạn ấy đương ngồi trên ván mà hút thuốc. Tôi đứng úp mặt vô vách mà khóc, quần áo đầu cổ ướt loi ngoi. Mợ tôi lại nói nhỏ với người đó ít tiếng rồi người đó mở cửa ra về.

            Băng Tâm thuật tới đó, rưng rưng nước mắt; Bạch Tuyết động ḷng nên lắc đầu thở ra mắt ngó Băng Tâm trân trân. Băng Tâm ngồi một chút rồi nói tiếp rằng:

-         Tôi nhớ tới chừng nào tôi giận cậu ấy chừng nấy. Ḿnh là con nhà giàu có, lại học hành giỏi, thiếu chi chỗ đương môn hộ đối[8] sao không nói mà cưới lại cứ theo quyết làm nhục tôi chi vậy. Thân tôi côi cút thiệt là khổ quá! Chị tưởng tôi không chịu đó rồi yên hay sao. Cậu nhà giàu đó về rồi, th́ mợ tôi nói đắng, nói cay làm cho cậu tôi nổi giận đánh tôi bầm ḿnh mẩy, lại nhiếc tôi, nói nuôi tôi uổng cơm, thân tôi chết đói mà không lo, không như vậy mà tôi c̣n chê để đi lấy du côn mới vừa ư. Tôi bị đ̣n mà ít phiền, chớ nghe mấy lời đó tôi phiền quá. Tự tôi nhờ ơn cậu mợ tôi nuôi tôi mặc dầu, mà ép uổng tôi việc hư như vậy tôi lạy cậu mợ tôi đừng ép tôi mà tội nghiệp. Cậu mợ tôi mắng nhiếc tôi một hồi nữa, rồi sáng ngày đuổi tôi ra khỏi nhà.     Tôi sợ ở Long Hồ không yên mà may tôi bán mía chắt mót[9] để dành được ít đồng bạc nên tôi mới lên đây. Thuở nay tôi không ra khỏi chợ Long Hồ, nên không biết xứ nào hết. Hồi chiều xe lửa lên tới Chợ Lớn, tôi thấy bộ hành rùng rùng leo xuống, tôi tưởng đă tới Sài G̣n rồi, nên cũng xuống theo, té ra mới hay là Chợ Lớn. Tôi trở lại vừa muốn leo lên xe th́ xe đă rút chạy rồi, nên tôi không dám theo. Tôi bơ vơ, may gặp ông già ổng chỉ đường tôi lại ga xe lửa mua giấy khác đi ra Sài G̣n, kế gặp chị đó.

Bạch Tuyết nghe Băng Tâm tỏ hết đầu đuôi việc riêng của ḿnh biết cô là người chơn chất mà lại trọng trinh tiết, nên đem ḷng thương.

Bạch Tuyết có việc buồn riêng, mà mấy tháng nay không tỏ cùng ai được, nay gặp Băng Tâm mới đem việc của ḿnh mà tỏ cho Băng Tâm nghe. Hai người nói chuyện với nhau, tâm đầu, ư hiệp vô cùng.

Đêm khuya thiên hạ ngủ hết, ngoài đường vắng teo, Bạch Tuyết mới hỏi Băng Tâm rằng:

-         Hồi chiều cô nói đi kiếm chị Tư Kiều nào đó, vậy mà chị có bà con chi với cô hay không?

-         Không. Chỉ là người Long Hồ, tôi quen mặt vậy thôi, chớ không phải bà con.

-         Chỉ làm việc chi ở trên nầy?

-         Năm ngoái chỉ về, tôi gặp chỉ tôi hỏi thăm, th́ chỉ lấy anh Sáu Nhỏ dọn nhà ở trên nầy; chỉ có rủ tôi lên chơi, nên khi ra đi tôi tính lên nhà chỉ nương ngụ ít ngày rồi sẽ kiếm việc làm ăn, không dè đất Sài G̣n minh mông quá, biết đâu mà kiếm.

-         Tưởng là bà con th́ chẳng nói chi, chớ chỉ như vậy nghĩ cũng chẳng nên kiếm, bởi v́ tôi coi tánh ư cô đây chắc là ở chung một nhà với chị không tiện. Thôi, cô ở đây làm chị em với tôi; tôi lănh đồ rồi hai chị em ḿnh may với nhau, tôi tưởng có lẽ kiếm đủ tiền nuôi miệng được, chẳng cần phải đi đâu làm chi.

-         Chị có ḷng thương tôi, hồi chiều chị cứu tôi cho khỏi lầm thiên hạ, ơn ấy đă trọng rồi, bây giờ chị làm phước cho tôi nương ngụ nữa th́ ơn của chị biết ngày nào tôi mới trả đặng. Tôi nói thiệt với chị, phận tôi côi cút nghèo hèn nên từ nhỏ chí lớn không biết may vá. Nếu chị làm ơn cho tôi ở đây th́ tôi tính làm bánh hoặc mua trầu cau, chuối mít gánh đi bán kiếm lời mà ăn, chớ may vá chắc là không được.

Bạch Tuyết nghe lời thiệt lấy làm vui ḷng, nên cười mà đáp rằng:

-         Cô muốn buôn bán cũng được. Như cô lạ, chưa biết đường, th́ theo bà Sáu ở nhà đây ít bữa rồi quen. Để sáng tôi nói với bà Sáu.

-         Tôi nhỏ hơn chị, vậy xin chị kêu bằng em, chớ đừng kêu bằng cô.

            Bạch Tuyết gặc đầu, hai người ngó nhau mà cười rồi dẹp đèn đi ngủ. Sáng ngày sau Bạch Tuyết nói với bà Sáu bán cháo đậu cho Băng Tâm ở. Bà Sáu vui ḷng cho liền. Bạch Tuyết biết Băng Tâm không tiền làm vốn mà mua bán, nên lấy bạc của ḿnh mà đưa cho Băng Tâm mười đồng. Băng Tâm nói nhiều nên lấy có bốn đồng mà thôi.

Ngày ấy, hai chị em ở nhà nói chuyện với nhau.

Qua bữa sau, Băng Tâm đi theo bà Sáu ra chợ mua thịt và ḷng heo đem về nấu cháo rồi gánh theo bà mà bán, một người bán cháo đậu và một người bán cháo ḷng.

Bữa nào bà bán hết trước th́ bà cũng chờ cho cô bán hết rồi mới về một lượt. C̣n bữa nào cô bán hết trước th́ cô cũng theo bà, bởi v́ cô không biết đường nên về một ḿnh sợ lạc. Mỗi bữa lời được năm ba cắc th́ Băng Tâm đưa cho Bạch Tuyết cất, chớ không chịu giữ tiền.

Vă Băng Tâm có sắc da trắng, tóc dài, môi son, mày phụng, đi đứng yểu điệu, ăn nói dịu dàng, bởi vậy từ mấy thầy thông ngôn kư lục cho đến sắp dọn bàn nấu ăn, ai thấy cô cũng buông lời chọc ghẹo. Cô nghĩ phận gái cơ hàn, ra đi buôn bán làm ăn thường nhiều việc hiểm trở, nên cô buồn.

Đêm nọ, cô nằm than thở với Bạch Tuyết rằng:

-         Em thấy chị ở nhà ngồi may vá thiệt em muốn hết sức, ngặt phận em vụng về, nên phải đi mua gánh, bán bưng, chớ làm nghề của em nhiều khi hổ thẹn quá.

Bạch Tuyết hiểu ư, mới biểu Băng Tâm ở nhà cho cô dạy may, đừng đi bán cháo nữa.

Băng Tâm chẳng xiết nỗi mừng, từ ấy hai chị em ở nhà, Bạch Tuyết dạy lần lần, Băng Tâm may lấy chỗ dễ, c̣n chỗ khó th́ để cho Bạch Tuyết.

Mỗi tháng kiếm trên mười hai đồng luôn luôn, ăn uống xài phí rồi c̣n dư vài đồng.

Hai chị em ở với nhau được bảy tám tháng, Bạch Tuyết mua mà may cho Băng Tâm được một cái quần lănh, một cái áo xuyến, Băng Tâm mừng rỡ hết sức.

Tới lễ Chánh Chung[10], hai chị em nghe lời bà Sáu nói việc “diễn binh“ ngộ lắm, mới năn nỉ bà nghỉ bán một bữa đặng dắt giùm hai chị em đi coi.

Hai chị em đi coi với bà Sáu lên tới Nhà Thờ, th́ gặp một chú mái chín[11] cứ theo chọc ghẹo hoài. Hai chị em mắc cỡ, muốn dắt nhau trở về. Bà Sáu nói họ chọc mặc họ, ḿnh đi chơi th́ đi, chuyện ǵ phải sợ mà về.

Hai chị em dằn ḷng đi nữa, chẳng dè chú mái chín cứ đi theo, kiếm lời chọc ghẹo hoài. Hai chị em không thèm trả lời, lên tới „ba h́nh“ nắm tay nhau đứng dựa lề đường, chờ lính tới mà coi. Chú mái chín theo chọc nữa, lại thừa dịp đông người, chú chen vô đứng khít một bên Băng Tâm rồi làm bộ bị họ lấn, té đụng ḿnh hai chị em chơi. Bạch Tuyết thấy chú chệc vô lễ, giận câm gan, song dằn ḷng nhịn thua dắt bà Sáu với Băng Tâm đi t́m chỗ khác mà đứng.

Cách chừng ít phút đồng hồ, chú mái chín theo nữa. Chú đứng làm bộ bị họ lấn nên té ôm ngang ḿnh Băng Tâm. Băng Tâm với Bạch Tuyết mắc cỡ, vừa muốn chen mà ra, bỗng nghe một cái bốp, rồi thấy chú mái chín té sấp dưới đất, trên đầu máu chảy đỏ ḷm.

Hai chị em thất kinh, lật đật kéo bà Sáu mà chạy về, không dám coi diễn binh nữa, mà cũng không biết ai đánh chú mái chín lỗ đầu.

Cách nửa tháng sau Bạch Tuyết với Băng Tâm đương ngồi may bỗng thấy thầy thông ở căn phố ngang cửa đó khiêng ghế dọn bàn đem ra xe mà chở đi.

Qua ngày sau, lại thấy có hai người cu ly lại mở cửa căn pḥng trống ấy, vô quét rửa, chùi lau sạch sẽ, rồi chiều lại có mấy xe chở giường nệm, ghế, bàn, tủ, thứ nào cũng mới và đẹp đem vô nhà mà dọn hực hỡ.

Sáng bữa sau, hai chị em đă thức rồi, mà c̣n nằm rán trong giường, nghe bà sáu mở cửa gánh cháo ra ngoài rồi nói lớn rằng: „Ủa! Té ra thầy dọn căn phố nầy hay sao? Cơ khổ dữ hôn! Vậy mà tôi tưởng ai ở đâu lạ chớ!” Rồi lại nghe có tiếng người trả lời rằng: “Thưa phải, tôi mới dọn lại đây chiều hôm qua.”

Bà Sáu trở vô nhà kêu Bạch Tuyết mà nói rằng: „Nầy cháu, thầy mới dọn căn phố ngang của ḿnh đó quen mà? Hổm nay, tôi đi bán gặp thầy hai ba lần, thầy nói chuyện nhỏ nhoi tử tế quá. Tôi có khen hai cháu may khéo quá, thầy hứa để thầy mua hàng đem về lại mướn may đồ thường đa.

Bà nói mấy lời rồi ra khép cửa lại, gánh cháo đi mất. Chừng sáu giờ rưỡi, mặt trời mọc lên rồi, Bạch Tuyết mới mở cửa ḍm qua căn phố ngang đó, thấy Lư Trường Khanh là con ông Hội đồng Viễn ở Vĩnh Long, đương nằm trên ghế xích đu mà đọc nhựt tŕnh th́ cô chưng hửng chẳng hiểu v́ cớ nào, cách mấy tháng trước ḿnh gặp anh ta dưới tàu th́ anh ta nói mẹ đau nặng, mà bây giờ lại lên dọn nhà ở đây.

Bởi cô chưa rửa mặt gỡ đầu, cô không muốn cho Trường Khanh thấy nên cô quày quả đi ra nhà sau. Cô thấy Băng Tâm đương rửa mặt, cô mới nói rằng:

-         Thầy dọn về ở ngang nhà ḿnh, bà Sáu nói hồi nảy đó tưởng ai lạ, té ra Lư Trường Khanh, là con ông Hội Đồng Viễn ở Long Hồ mà.

Băng Tâm nghe nói quên lau mặt, đứng ngó Bạch Tuyết trân trân mà hỏi rằng:

-         Chị nói tên ǵ?

-         Lư Trường Khanh.

-         Sao chị biết?

-         Hồi qua trốn mà đi lên trên nầy qua có gặp dưới tàu. Ban đầu thầy theo chọc qua, chừng qua nói tên chồng qua rồi thầy chưng hửng nên năn nỉ xin lỗi, v́ thầy quen với chồng qua.

-         Đâu để em ra coi thử coi có phải hay không?

-         Băng Tâm lau mặt rồi đi ra đứng núp dựa cánh cửa lén ḍm một hồi.

Chừng Bạch Tuyết gỡ đầu bới rồi, Băng Tâm trở vô bùng thụng[12] mà nói rằng:

-         Phải rồi đó đa!

Bạch Tuyết không hiểu lời Băng Tâm, nên hỏi:

-         Phải giống ǵ?

-         Người đó là người muốn làm cưỡng bức em dưới Long Hồ đó. Bây giờ c̣n theo lên tới trên nầy nữa chớ!

            Bạch Tuyết chưng hửng, chưa kịp nói chi hết, th́ Băng Tâm nguy nguưt đi vô mùng mà nằm. Bạch Tuyết thấy Băng Tâm buồn, nên theo an ủi. Băng Tâm năn nỉ xin Bạch Tuyết kiếm chỗ khác mà ở đặng tránh Lư Trường Khanh.

Bạch Tuyết cũng muốn làm cho vừa ḷng Băng Tâm, nhưng sợ đến chỗ khác không được tử tế như chỗ nầy, lại sợ ở lạ chỗ không có quần áo mà may nên khuyên Băng Tâm an ḷng, nhà ḿnh th́ ḿnh ở đừng thèm nói tới ai th́ thôi.

Lư Trường Khanh dọn lại ở độ gần một tháng, mỗi ngày ra vô khi th́ coi sách, khi th́ nằm coi nhựt tŕnh, song không đi đâu hết mà cũng không ngó qua nhà Bạch Tuyết và Băng Tâm.

Băng Tâm thấy người ta không nói động đến ḿnh, mà lại ỷ có Bạch Tuyết binh vực nên lần lần hết lo sợ nữa. C̣n Bạch Tuyết tuy bề ngoài vui cười như thường, song bề trong thương ông, nhớ chồng, giận mẹ ghẻ, nên nhiều đêm Băng Tâm ngủ giựt ḿnh thức dậy th́ thấy cô chong đèn mà khóc.

Thiệt Băng Tâm thường hay kiếm lời khuyên giải, nói rằng đạo vợ chồng có ĺa nhau, chừng hiệp nhau mới vui, nhưng mà Bạch Tuyết nỗi sầu dồn dập lâu rồi, nhứt là chồng đi gần một năm mà chẳng có tin tức chi hết, chẳng hiểu chồng có b́nh an hay không, bởi vậy nỗi sầu của cô không thể nào gỡ được.

Có khi cô nghĩ nếu Chí Đại không gặp cô, th́ có lẽ ngày nay không đến nỗi dày bừa gió bụi, ly biệt quê hương như vầy, nghĩ đến đó cô càng đau ḷng xót dạ hơn nữa.

Bạch Tuyết rầu buồn ăn uống không được, nên càng ngày càng ốm. Băng Tâm lo sợ, mới xúi gởi thơ cho ông ngoại mà hỏi thăm Chí Đại về hay chưa. Bạch Tuyết muốn nghe lời, song sợ nếu ḿnh gởi thơ mà chồng chưa về, rồi ông ngoại biết chỗ ở bắt ḿnh về th́ ḿnh không trọn nghĩa với chồng được, nên cô không dám gởi thơ.

Bữa nọ, Bạch Tuyết nhuốm bịnh, Băng Tâm lật đật đi chợ mua thuốc cho Bạch Tuyết uống. Trường Khanh nằm bên nhà, vừa thấy Băng Tâm đội khăn ra khỏi cửa, liền bước qua, thấy Bạch Tuyết đương nằm ngoài ván ngoài mà đắp mền, bèn hỏi rằng:

-         Bữa nay trong ḿnh chị khó ở hay sao?

Bạch Tuyết lồm cồm ngồi dậy chào hỏi và đáp rằng:

-         Năy giờ tôi ớn lạnh và nhức đầu quá.

Trường Khanh lật đật chạy về nhà lấy một liều thuốc với một ve dầu đem qua khuyên Bạch Tuyết uống thuốc cảm rồi thoa dầu đó tự nhiên hết bịnh. BạchTuyết tạ ơn, lấy đầu thoa rồi rót nước uống thuốc. Trường Khanh nhắc một cái ghế tre để dựa cửa rồi nói rằng:

-         Em xin lỗi chị, em dọn lại ở đây hơn một tháng rồi, em thấy chị hằng ngày, nhưng v́ em có một việc hiềm nghi riêng, nên không dám qua thăm chị, chớ không phải em làm kiểu, làm cách chi đâu.

Bạch Tuyết chúm chím cười mà hỏi rằng:

-         Thưa thầy, hiềm nghi việc chi?

Trường Khanh cúi mặt mà đáp rằng:

-         Em nói thiệt cho chị biết, em dọn nhà ở đây là có ư muốn tỏ hết tâm sự của em cho chị nghe, rồi cậy chị làm ơn giúp giùm em một việc, ngặt v́ hổm rày cô Băng Tâm ở nhà hoài, nên em không dám qua. Nay cô đi khỏi, vậy em thuật chuyện riêng cho chị nghe: „Năm ngoái em thi đậu rồi về nhà ở không mà chơi, em là con một, nên cha mẹ cưng, muốn chơi thế nào cũng không ngăn cản, mà nhà em lại giàu lớn, sẵn tiền sẵn bạc nên em muốn tiêu xài bao nhiêu cũng được. Em là trai mới lớn lên, nên hay say hoa đắm nguyệt. Bữa nọ em đi chơi, thấy cô hai ở nhà đây ngồi bán mía, tuy y phục tầm thường mà dung nhan xinh đẹp, em phải ḷng, nên em quyết ân ái với cô cho phỉ t́nh hoài vọng.

Chẳng dè em cậy mai mối nói hết lời mà cô không xiêu ḷng, em theo chọc ghẹo, dụ dỗ đủ cách mà cô không chịu. Túng thế, em đem cho cậu mợ cô một trăm đồng bạc mà năn nỉ thuận t́nh ban đêm mở cửa cho em vô nhà mà ngủ với cô. Thiệt, lúc ấy em tính chơi qua đường, chớ chẳng phải muốn lấy chồng vợ chi đó, mà em cũng tưởng con nhà nghèo hễ cho tiền nhiều th́ nó chịu, chớ không có khó ǵ, nào dè cô rầy la om ṣm rồi lại nhảy xuống sông muốn tự tử nữa. Em trở về nhà nằm nghĩ chẳng hiểu v́ cớ nào mà cô nầy khó như vầy; thuở nay em muốn cô nào cũng được hết thảy, dẫu nhà giàu đi nữa em cũng muốn được thay, huống chi là con nhà nghèo hèn côi cút như cô mà lại muốn không được. Em ghét nên em không thèm nhớ tới cô nữa. Cách chừng một tháng bà già em đau nhiều, tính cưới vợ gấp cho em, nên biểu chú em dắt em đi coi hai ba chỗ con nhà giàu. Em đi coi vợ th́ đi, mà trong bụng em không muốn chỗ nào hết, bởi v́ em nghĩ con gái nhà giàu đứa nào cũng như đứa nấy, em có biết tánh ư đứa nào tốt, đứa nào xấu mà chọn lựa; nếu em nhắm mắt mà cưới bướng, rủi gặp nhằm đứa hư rồi em làm sao. Phận em giàu có, em chẳng cần kiếm gia tài thêm nữa, nếu em đi cưới vợ th́ là kiếm trinh tiết, kiếm nhơn nghĩa, chớ kiếm tiền bạc mà làm chi, mà trinh tiết, nhơn nghĩa biết ai đâu mà kiếm? Em sực nhớ lại cô Băng Tâm, tuy là con nhà bần hàn côi cút, mà cô trọng trinh tiết hơn là tiền bạc, thuở nay chưa thấy con gái nhà ai tánh nết được như cô vậy. Em có ư muốn tỏ thiệt với bà già em, rồi xin cậy mai đi nói. Rủi bịnh bà già em trở nặng, em lo thuốc men hết sức mà không xong, cách ít ngày bà già em mất. Lo tống táng xong rồi, bà con ai cũng khuyên em kiếm vợ đặng có người coi sóc trong nhà. Em mới mượn họ hỏi thăm cô hai Băng Tâm, v́ em quyết cưới cô chớ không thèm nơi nào khác. Chẳng dè hỏi lại mới biết cậu mợ đánh đuổi cô đi đâu mất lâu rồi. Em hay việc ấy th́ ăn năn vô cùng, em đă ăn năn sự vô lễ đă cưỡng bức cô hồi trước, mà em lại ăn năn sự em làm cho đến đỗi cô bỏ xứ đi. Nếu cô đi ra mà có tai nạn điều chi th́ lỗi tại nơi em hết thảy. Từ ấy đến nay, em quyết cưới cho được cô để chuộc tội em ở quấy với cô hồi trước. Em làm tuần bá nhựt cho bà già em rồi em qua Mỹ Tho ở gần nửa tháng không gặp cô, em mới tuốt lên Sài G̣n. Em ở đậu nhà thầy kư Huỳnh gần một tháng nữa mà kiếm cũng không gặp. Hôm lễ Chánh Chung em đi dạo chơi t́nh cờ gặp chị đi với cô hai và bà ở nhà đây. Em mừng quá muốn chạy đại lại xin lỗi, tỏ thiệt việc em tính đó cho cô hai biết và cậy chị đứng làm mai cho em cưới, nhưng v́ cô c̣n giận em, lại nói giữa đường e cô mắc cỡ, nên em dằn ḷng, cứ nom theo xa xa, tính t́m coi nhà ở chỗ nào rồi em sau sẽ tới. Chị với cô hai chắc là không thấy em, nên đi coi tự nhiên quá. Chừng em thấy có một thằng mái chín cứ theo chọc ghẹo rồi cọ trong ḿnh hai chị em th́ em nổi giận muốn chạy lại đánh cho biết chừng, song em nghĩ nếu đánh nó th́ sanh sự rồi chị với cô hai đi mất, em biết đâu mà t́m. Em nghĩ như vậy, nên em dằn ḷng. Chừng em thấy nó vô lễ một lần nữa, nên em xốc lại bổ cho nó một cây ba ton[13] trên đầu phun máu. Lính tuần thành áp lại bắt em dắt về bót, em không sợ chi hết, duy sợ lạc mất chị với cô hai không biết đâu mà kiếm. Vô bót em chịu thiệt với ông C̣ rằng thằng chệc vô lễ với đàn bà con gái quá, nên em phải đánh mà răn nó. Ông C̣ giải em qua Ṭa, em cũng cứ nói như vậy, em lại mướn trạng sư căi giúp cho em nữa, nên đ̣i hỏi ḷng ḍng ít bữa, Ṭa tha em. Vụ kiện xong rồi em mới kiếm lại. Bữa nọ t́nh cờ em gặp bà già bán cháo đậu coi giống bà đi với chị hôm trước, nên làm quen hỏi thăm lần lần mới hay chị và cô hai ở đây.

Bạch Tuyết trước thấy tánh nết Trường Khanh dưới tàu, sau nghe Băng Tâm thuật cử chỉ hoa nguyệt nữa, bởi vậy thầy nói thiệt t́nh mà cô chưa tin nên hỏi rằng:

-         Thầy đánh chú mái chín dê đó giùm cho chị em tôi thiệt tôi cám ơn thầy lắm, mà thầy biết chị em tôi ở đây rồi thầy dọn nhà ở gần làm chi?

-         Thưa chị, bà bán cháo đậu chỉ nhà cho em rồi tối lại em lén đi ngang qua đây coi có thiệt quả chị ở đây hay không. Em thấy chị với cô hai đương ngồi may em muốn tỏ hết tâm sự của em cho cô hai biết và xin lỗi cô rồi cậy chị làm mai cho em cưới. Em muốn như vậy, mà rồi em sợ cô hai giận em dầu nói thiệt cô cũng không tin, nên em tính mướn phố ở gần đặng cô vô ra thấy mặt ít ngày cho nguôi bớt nước giận rồi em sẽ phân hơn thiệt với cô. Em nói thiệt cho chị thương, thầy thông ở căn phố em mướn đó có phải khi không mà thầy dọn đi đâu. Em muốn ở đây nên năn nỉ chịu cho thầy hết năm mươi đồng bạc, thầy mới chịu đọn đi chỗ khác cho em đó.

-         Thầy thiệt là có t́nh quá!

-         Thưa chị, gia thế em lớn lắm, v́ em muốn kết tóc trăm năm với cô hai, nên em bỏ hết mà đi t́m. Hổm nay em muốn qua nói thiệt với cô mà em sợ cô không thương cô nhắc chuyện cũ rồi mắng nhiếc xấu hổ, nên em không dám. Vậy em xin chị làm ơn lựa lời êm ái nói giúp giùm cho cô hai hết giận đặng chịu kết duyên với em, trước em có được người xứng đáng tề gia nội trợ; sau em có thể chuộc cái quấy xưa, th́ ơn của chị dầu ngàn ngày em cũng không dám phụ.

-         Làm trai ở được như thầy vậy thiệt là ít có, mà c̣n tánh nết được như con hai Băng Tâm cũng không dễ kiếm đâu. Tuy nó nghèo hèn, song nhiều người sang giàu cũng không sánh với nó kịp. Tôi làm chị em với nó gần một năm nay, tôi biết rơ tánh ư nó. Nó nhỏ mặc dầu mà ăn ở khít khao cẩn thận, tôi đây cũng thua nó nữa.

-         Xin chị làm ơn nói giùm.

-         Nói giùm th́ tôi không tiếc với thầy, song không biết thầy thiệt có bụng quyết kết tóc trăm năm với nó hay không, chớ thầy giàu, nó th́ nghèo, tôi sợ...

-         Chị hai c̣n nghi bụng em nữa sao? Chị đừng có nói chuyện giàu nghèo, bây giờ em biết khôn rồi, nên em trọng cái phải, cái tốt, chớ giàu sang mà hư th́ sá ǵ. Nếu chị không tin bụng em, th́ để em thề cho chị tin. Em mà có bụng quấy, muốn chơi qua đường th́...

-         Thôi thôi, thầy đừng thề thốt làm chi. Để thủng thẳng tôi dọ ư nó coi, rồi tôi sẽ cho thầy hay. Cha chả! Mà bộ nó c̣n phiền thầy nhiều lắm nên sợ phải lâu ngày mới nói được.

-         Không hệ ǵ, miễn chị hết ḷng nói giúp giùm em cưới được th́ thôi dầu chờ bao lâu em cũng chịu.

-         Tôi hỏi thầy, ví như nó nói không ưng, thầy làm sao?

Trường Khanh cúi mặt xuống đất, lặng thinh một hồi, coi bộ buồn lắm rồi nói rằng:

-         Nếu em không cưới đặng cô hai Băng Tâm th́ em không thèm cưới ai hết.

Bạch Tuyết cười và nói rằng:

-         Thầy đa t́nh quá!

-         Thưa không, em trọng trinh tiết chớ có phải là đa t́nh đâu.

Trường Khanh vừa nói dứt lời th́ Băng Tâm bước vào ngó thấy liền nguưt đi thẳng vô buồng. Trường Khanh đứng dậy cáo từ Bạch Tuyết mà về. Bạch Tuyết thấy Trường Khanh về đă lâu mà Băng Tâm c̣n nằm trong buồng hoài, bèn kêu mà nói rằng:

-         Người ta đă về mất rồi mà c̣n sợ ai nên nằm hoài ở trỏng vậy?

Băng Tâm bước ra hỏi rằng:

-         Năy giờ chị bớt nóng hay không?

-         Em đi rồi, nhờ thầy Trường Khanh qua nhà nói chuyện, qua bớt nóng.

-         Hứ!

Bạch Tuyết có ư muốn ghẹo cho Băng Tâm hỏi đặng mà nói, chẳng dè Băng Tâm hứ một cái mà không chịu hỏi, lấy tay rờ trán Bạch Tuyết mà nói rằng:

-         Sẵn bụng chị đói, thôi để em đi sắc thuốc cho chị uống. Chị rán uống thuốc cho mạnh, chớ chị không giỏi trong ḿnh, em buồn quá.FF

Băng Tâm nói dứt lời rồi quày quă đi ra nhà sau súc siêu bắc thuốc. Đêm ấy nhờ uống thuốc nên Bạch Tuyết trong ḿnh khoẻ khoắn ngủ được. Đến ba giờ khuya, cô thức dậy thấy Băng Tâm chưa ngủ, mới hỏi. Băng Tâm đáp rằng:

-         Em thấy chị đau. Em lo sợ quá, nên ngủ không được.

Bạch Tuyết không chắc Băng Tâm v́ giận Trường Khanh hay là v́ thấy ḿnh đau mà ngủ không được, song cô không hỏi, cứ dậy súc miệng, rửa mặt, ăn trầu, rồi to nhỏ thuật hết lời của Trường Khanh lại cho Băng Tâm nghe. Bạch Tuyết lại nói:

-         Người ở được như vậy thiệt cũng đáng khen. Người ta đă biết lỗi bây giờ muốn cưới em đặng chuộc lỗi. Vậy em chẳng nên phiền trách nữa. Em xét lại mà coi, thuở nay người giàu sang thường kiếm con nhà giàu sang mà cưới, chớ có ai cả gan dám tính cưới con nhà nghèo hèn bao giờ; họ không kể nên hư phải quấy, họ sợ cưới con nhà nghèo về xí[14] hết gia sản của họ đi, hoặc họ nghĩ con nhà nghèo không thể ǵ làm giàu cho họ được. Chị thường thấy nhiều người tham tiền, tham bạc thái quá, trong nhà đă có của dư dùng không hết mà c̣n lo đi kiếm vợ giàu đặng kiếm thêm của nữa, tham đến nỗi chúng khinh mà không biết nhục, vợ lấy trai mà sợ hụt ăn nên không dám bỏ. Thầy Trường Khanh đă giàu có, mà lại học giỏi. Thầy trọng trinh tiết chớ không kể tiền bạc, nên quyết cưới em, vậy em chẳng nên hờn hoài mà hẹp bụng thầy.

Băng Tâm cười gằn mà nói rằng:

-         Chị tin người đó, chị lầm chết đa!

-         Em đừng nói vậy! Thầy nói qua nghe cũng phải, mà bộ thầy thiệt t́nh lắm mà!

-         Chị nghe nói chị thấy bộ, chớ trong ḷng người ta chị biết sao được. Thầy giàu, em nghèo, thầy muốn em là thầy muốn chơi qua đường, chớ nhà giàu mà nhơn nghĩa ǵ. Nếu thầy biết nhơn nghĩa th́ hồi trước đâu có làm như vậy. Thầy muốn em chừng nào, em càng oán thầy nhiều chừng nấy.

-         Thầy xin cưới em đem về làm vợ, chớ phải tính việc ǵ hay sao mà em nghi.

-         Đă biết con gái hễ lớn lên th́ phải có chồng, song em không muốn có chồng như vậy.

-         Vậy chớ em muốn chồng thế nào?

-         Thầy Trường Khanh th́ giàu sang, c̣n em th́ nghèo hèn, bây giờ thầy muốn, thầy nói liều mạng. Em sợ thầy cưới em về ít năm, thầy đă thèm rồi, thấy con nhà giàu sang thầy tiếc, thầy hất hủi thân em, càng nhục cho em nữa. Em nghèo. Em lựa chỗ nghèo mà biết nhơn nghĩa mà kết bạn, miễn vợ chồng biết trọng nhau, biết thương nhau, dầu ăn muối em cũng vui.

Bạch Tuyết nghe mấy lời rồi nghĩ tới chuyện của ḿnh th́ động ḷng, nên ngồi lặng thinh mà ngó đèn.

-         Chị nói phải quấy cho em đó thôi, chớ duyên của em chị đâu dám ép. Thôi, để thủng thẳng dọ t́nh ư thầy thế nào, chị tưởng nhà giàu có người cũng biết nhơn nghĩa vậy chớ.

Chị em đàm luận đến gần sáng mới chịu tắt đèn mà ngủ.

Sáng ngày Băng Tâm thấy bịnh Bạch Tuyết giảm nhiều th́ mừng. Cô muốn đi hốt thuốc thêm cho Bạch Tuyết uống, mà v́ cô sợ nếu cô ra đi, ở nhà Trường Khanh lén qua ̣n ỷ với Bạch Tuyết nữa, nên cô đợi chiều bà Sáu đi bán cháo về rồi, cô cậy bà đi; chớ cô không dám đi.

Bạch Tuyết uống vài thang đầu th́ thấy bịnh giảm nhiều mà uống thêm mấy thang sau bịnh lại trở nặng nữa, nóng nóng lạnh lạnh tối ngày nên nằm thiêm thiếp hoài. Tuy bịnh đau không may vá được, song nhờ có mấy trăm đồng bạc đem theo nên chạy thuốc rước thầy mà khỏi lo túng rối.

Trường Khanh thấy Bạch Tuyết đau lâu rồi, nghe bà Sáu nói đau nhiều, muốn qua thăm, nhưng v́ sợ Băng Tâm nghi ngại, nên không dám qua.

Bữa nọ bà Sáu gánh cháo đi rồi, anh ta đánh liều qua thăm. Băng Tâm thấy dạng Trường Khanh th́ lật đật bỏ đi ra nhà sau. Trường Khanh đứng tại cửa buồng ḍm vô, thấy Bạch Tuyết nằm nhắm mắt, anh ta tưởng cô ngủ nên lén bước ra ngoài, đứng bợ ngợ không biết làm sao mà hỏi thăm. Băng Tâm tuy ghét Trường Khanh, song thương Bạch Tuyết, nên ngồi suy nghĩ một hồi rồi bước ra chào Trường Khanh. Trường Khanh được tiếng cô chào th́ thơ thới trong ḷng, liền hỏi thăm lăng xăng.

Băng Tâm mới nói với Trường Khanh rằng Bạch Tuyết v́ nhớ chồng mà sanh bịnh, nếu chồng về th́ chắc cô mạnh liền. Băng Tâm cậy Trường Khanh viết thơ cho ông Khiếu Nhàn ở Cà Mau mà hỏi thăm coi Chí Đại về hay chưa. Cô lại căn dặn nếu viết thơ th́ đừng nói tên Bạch Tuyết, xin trả lời đề tên Trường Khanh, và hễ viết thơ rồi có ai đến hỏi thăm Bạch Tuyết th́ đừng chỉ.

Trường Khanh không hiểu Băng Tâm có cớ ǵ riêng mà căn dặn mấy điều ấy, song anh ta được nói chuyện với Băng Tâm th́ mừng rỡ, không thèm hỏi chi hết, lật đật chạy về viết thơ rồi đem qua đọc nho nhỏ cho Băng Tâm nghe. Băng Tâm chịu rồi Trường Khanh liền kêu xe kéo chạy riết lên nhà thơ[15] mua c̣[16] mà gởi.

T́nh thương cháu như t́nh ông Khiếu Nhàn thiệt ít có!

Bạch Tuyết làm nhọc ông đă nhiều mà ông không trách chi hết. Bạch Tuyết trốn ông đi lần nầy, ông tuốt theo mà kiếm nữa. Ông lên Sài G̣n hỏi thăm ông Nhiêu Tâm với lon ton Thiệt, th́ họ nói không thấy, ông đi bơ vơ ít ngày t́m không ra mối, túng thế ông phải trở về.

V́ ông buồn rầu lại thêm lo sợ, nên sanh bịnh rồi không đi kiếm nữa.

Bữa nọ ông c̣n đau mà tiếp được thơ của Trường Khanh hỏi thăm Chí Đại, ông nghĩ hoài mà không biết Trường Khanh là ai. Ông nghi Bạch Tuyết cậy người hỏi thăm giùm, nên muốn lên kiếm hỏi cho ra mối đặng đem cháu về, ngặt v́ trong ḿnh ông c̣n bịnh, không thể đi xa được nữa, nên phải trả lời cho Trường Khanh rằng Chí Đại chưa về và luôn dịp hỏi thăm coi có biết vợ Chí Đại ở đâu hay không. Trường Khanh tiếp được thơ liền đem qua đọc cho Băng Tâm nghe. Băng Tâm nghe Chí Đại chưa về th́ chắc lưỡi lắc đầu rồi dặn Trường Khanh đừng trả lời về khoản của Khiếu Nhàn hỏi.

Hai người thấy Bạch Tuyết nằm thiêm thiếp, tưởng cô ngủ, nên đọc thơ thong thả, chẳng đè Bạch Tuyết nằm lóng tai nghe hết, hay chồng chưa về trong ḷng càng lo sợ, càng buồn rầu, càng thương nhớ nên bịnh đă không giảm mà coi ṃi nặng thêm.

Băng Tâm cứ ràng một bên mà săn sóc, c̣n Trường Khanh th́ kiếm thầy đổi thuốc, chạy không hở chơn.

Nhờ có Bạch Tuyết đau, nên hai người mới gần nhau. Mà tuy gần gũi hằng ngày, song Băng Tâm cứ nghiêm nghị hoài, c̣n Trường Khanh nói chuyện lo thuốc men cho Bạch Tuyết mà thôi, chớ không hề dám tỏ lời chi khác.

Bữa nọ, lối ba giờ chiều, Băng Tâm đỡ Bạch Tuyết mà dắt ra ván ngoài nằm, cho khoảng khoát, đặng thầy thuốc coi mạch. Thầy coi mạch rồi đương ngồi viết toa, c̣n Băng Tâm với Trường Khanh th́ đứng xớ rớ chung quanh đó. Có một người đàn bà trạc chừng ba mươi tuổi, ăn mặc tử tế, đi ngang qua nhà Bạch Tuyết, đứng ḍm một hồi rồi bước vô sát cửa mà hỏi Trường Khanh rằng:

-         Thầy ở đây, vậy chớ thầy có biết con Bạch Tuyết ở Cà Mau lên trên nầy mà nó ở căn nào đâu thầy há?

Trường Khanh chưng hửng, không biết có nên trả lời hay không, nên day lại ngó Băng Tâm, Băng Tâm rước[17] mà nói với người đàn bà ấy rằng:

-         Không biết... Mà cô có bà con với người đó hay sao mà kiếm?

Người đàn bà ấy chưa kịp trả lời, Bạch Tuyết day mặt qua coi ai hỏi ḿnh; người đàn bà ấy ngó thấy vùng la:

-         Ủa con !

Rồi chạy đại vô nắm tay Bạch Tuyết và khóc và nói tiếp rằng:

-         Con đi đâu làm cho d́ kiếm dữ quá vậy con? Con ông nầy ông kia, giàu sang tột bực mà không chịu ở nhà, bỏ đi làm chi đến nỗi đau ốm cực khổ như vầy không biết! Cha con ở nhà rầu rĩ, ăn ngủ không được, ông ngoại con cũng khóc hoài, vậy con phải về với d́.

Bạch Tuyết trở ḿnh day vô vách, không nói chi hết. Ông thầy thuốc, Trường Khanh với Băng Tâm không hiểu v́ cớ nào mà người đàn bà ấy tỏ lời yêu mến như vậy mà Bạch Tuyết lại làm lơ nên nh́n nhau lơ láo.

Ông thầy thuốc từ giă mà về, dặn Băng Tâm cho uống một thang rồi mai ông sẽ tuần mạch lại. Trường Khanh đưa thầy thuốc ra khỏi cửa rồi lôi vô kéo ghế mà ngồi. Người đàn bà ấy cũng ngồi trên ván dựa nên Bạch Tuyết, rồi ngó Trường Khanh với Băng Tâm mà nói rằng:

-         Bà con không biết, chớ con tôi đây là con riêng của quan phủ ở nhà. Tuy tôi là mẹ ghẻ mặc dầu, song tôi nuôi nó từ nhỏ đến lớn nên tôi thương nó c̣n hơn con ruột của tôi nữa. Cha nó muốn gả nó lấy chồng tử tế mà nó không chịu, cha nó giận la rầy, nên nó bỏ nhà mà đi, chớ mẹ con tôi ở với nhau như bát nước đầy, có giận nhau chi đâu.

Người đàn bà ấy nói tới đó rồi khóc nữa, và day lại vỗ về khuyên lơn Bạch Tuyết về Cà Mau. Bạch Tuyết cứ nói có mấy tiếng nầy:

-         D́ về đi, tôi không có thể nào về Cà Mau được đâu.

            Người đàn bà ấy năn nỉ hết sức không được, mới đứng dậy đội khăn, nói với Băng Tâm và Trường Khanh để đi ra chợ mua đồ một chút rồi tối sẽ trở vô.

            Người nầy thiệt là kế mẫu của Bạch Tuyết.

            V́ ông Bạch Khiếu Nhàn tiếp được thơ của Trường Khanh, ông muốn đi kiếm Bạch Tuyết mà v́ có bịnh đi không được, ông tức tưởi thở than hoài nên tôi tớ trong nhà hay Bạch Tuyết ở Sài G̣n trong đường hẻm Mạc Mầu, rồi qua chơi bên Phủ, xầm x́ nói chuyện lại với mấy tên lính.

            Bà Phủ hay việc ấy, bà mới nghĩ thầm rằng Khiếu Nhàn đau hoài sợ nay mai ông chết. Gia tài của ông th́ lớn, nếu ông chết mà Bạch Tuyết c̣n sống, vợ chồng nó hưởng hết gia tài c̣n ǵ. Bà nghĩ như yậy nên mới nói dối với chồng đi Bạc Liêu, đặng bà đi t́m Bạch Tuyết.

            Bà Phủ từ giă Băng Tâm với Trường Khanh ra đi rồi th́ Bạch Tuyết dây lại khóc và nói:

-         Thầy với con hai đừng có tin, d́ tôi có ư ǵ đó nên mới t́m đến đây chớ không phải thương ǵ tôi đâu. Con hai có sắc thuốc, hay nấu cơm hoặc nấu nước phải có ư cho lắm nghe hôn em.

Băng Tâm gật đầu nói rằng:

-         Em hiểu rồi chị để đó mặc em.

            C̣n Trường Khanh không hiểu chi hết, nên đứng xớ rớ, ngó giáo giác, mà trong bụng đă sanh nghi rồi.

            Đêm hôm ấy gần tám giờ, bà Phủ mới trở lại. Trường Khanh nằm êm bên nhà, ngó thấy bà Phủ lại, anh ta cũng men men đi qua. Bà Phủ ngủ ở tại nhà Bạch Tuyết, cứ theo năn nĩ biểu về hoài, mà Bạch Tuyết không chịu nghe lời, nên sáng bữa sau bà khóc nghe rất thảm thiết và để lại ba mươi đồng bạc cho Bạch Tuyết uống thuốc rồi bà ra xe lửa mà về.

Bà Phủ về rồi, Bạch Tuyết cậy Trường Khanh kiếm mướn giùm một căn phố đặng có dời đi chỗ khác. Trường Khanh sẵn ḷng đi kiếm phố giùm, nhưng v́ anh ta muốn kiếm mướn cho được hai căn gần nhau đặng anh ta dọn về ở gần, mà đi đến đâu cũng thấy trống có một căn, c̣n mấy chủ ở gần th́ chịu tiền cho họ mà họ cũng không chịu dọn đi chỗ khác cho ḿnh ở, bởi vậy anh ta đi luôn đến chín mười bữa, mà đi không về rồi, không mướn được chỗ nào khác. C̣n bà Phủ về đến nhà rồi, tối lại nằm làm thuốc cho chồng hút, bà to nhỏ nói rằng:

-         Bữa hôm tôi nói với ông tôi lên Bạc Liêu mua đồ, mà lên đến đó cô Huyện cổ rủ quá, tôi phải theo cổ lên Sài G̣n chơi, nên về trể. Mà đi chơi chớ cũng là may! Tôi đi bậy mà lại gặp con Bạch Tuyết! Cha chả! Nó đau nhiều quá, mà nó nghèo khổ không có tiền uống thuốc. Tôi thấy vậy tôi động ḷng, nên biểu nó đi theo mà về, nó nói sợ ông rầy, nó không dám về. Tôi không biết làm sao, túng thế phải để ít chục đồng bạc cho nó uống thuốc. Thiệt, con nó hư tôi giận nó lắm mà lên trển tôi thấy nó như vậy thiệt là tội nghiệp nên hổm nay tôi về dọc đường hễ tôi nhớ tới nó th́ tôi ứa nước mắt. Ông nghĩ lại mà coi, bát bể đánh con nào đành. Con nó có dại th́ mấy năm nay nó cực khổ như vậy cũng đủ rồi, không lẽ ḿnh giận hoài, mà bỏ con chết hay sao. Ḿnh th́ giàu sang, c̣n con ḿnh th́ ḿnh bỏ nó nghèo cực, đau không có tiền uống thuốc, thiên hạ họ thấy như vậy có lẽ họ cũng cười ḿnh chớ. Phận tôi là mẹ ghẻ, chắc sao họ cũng nói tại tôi. Nếu ông bỏ nó th́ tôi mang tiếng hơn hết. Vậy ông xin phép nghỉ ít ngày, lên đem nó về mà nuôi, đặng thiên hạ khỏi nói tôi độc hiểm.

Quan Phủ nghe lời vợ bèn xin nghỉ nửa tháng. Vợ chồng dắt nhau lên Sài G̣n kiếm Bạch Tuyết mà đem về.

Bữa nọ Trường Khanh đi lên Đất Hộ kiếm phố không được, chừng trở về th́ thấy Bạch Tuyết đương ngồi ăn cháo, anh ta mới ghé lại hỏi thăm. Hai người nói chuyện chưa được mấy tiếng th́ bà Phủ bước vô, sau lưng lại có quan Phủ đi theo nữa.

Bạch Tuyết thấy Cha th́ kinh hăi buông cái muỗng rớt bể hai, té xỉu nằm ngay dựa bên mâm cháo. Trường Khanh la lên một tiếng lớn. Băng Tâm ở nhà sau lật đật chay ra thấy Bạch Tuyết như vậy th́ ôm mà khóc. Bà Phủ cũng lật đật leo lên ván mà đỡ Bạch Tuyết và khóc om ṣm, quan Phủ hối đi lấy lửa mà đem ra hơ. Trường Khanh lính quưnh, nên chạy riết xuống bếp rinh luôn ḷ lửa đem lên. Băng Tâm với bà Phủ áp hơ chừng năm phút đồng hồ. Bạch Tuyết mở mắt ra rồi nói nho nhỏ rằng:

-         Tôi không về đâu! Thà có chết th́ ở đây cũng được.

Quan Phủ ngồi thở ra mà nói rằng:

-         Con phải về đặng cha lo thuốc men cho con chớ. Ở đây sao đặng. Cha đă lên rước con th́ con c̣n ngại nỗi ǵ.

Quan Phủ nói mà ứa nước mắt. Bạch Tuyết cũng khóc, nước mắt tuôn dầm dề. Tuy Bạch Tuyết tỉnh mặc dầu, song cô c̣n mệt lắm nên không nói nhiều được.       

Đêm ấy, bà Phủ ngồi ràng một bên mà săn sóc, quan Phủ biểu bà hết sức mà bà không chịu đi nghỉ. Băng Tâm cũng ngồi dựa bên Bạch Tuyết sáng đêm, c̣n Trường Khanh tuy về nhà mà trong ḷng lo lắng quá nên ngủ không được.

Sáng ngày, quan Phủ đi mướn đ̣ dọc mà chở Bạch Tuyết về Cà Mau. Bà Phủ ư muốn đi tàu, song nghe quan Phủ nói con đau nhiều quá đi tàu gió máy không tốt, nên bà không đám căi. Lối chín giờ, quan Phủ đi mướn đ̣, c̣n bà Phủ đi chợ mua đồ chút đỉnh đem theo ăn dọc đường.

Trường Khanh đi ra nhà thuốc mua dầu nhăn mới về, nên đem qua cho Bạch Tuyết ngửi. Bạch Tuyết ngửi dầu th́ trong người khỏe khoắn, ngó quanh quất thấy có một ḿnh Băng Tâm với Trường Khanh mà thôi, bèn nói rằng:

-         Cha của chị lên mà rước chị đó là tại mưu của mẹ ghẻ chị bày. Mẹ ghẻ chị muốn giết chị như bả giết mẹ chị ngày trước, nên bả mới tính như vậy, chớ không phải thương yêu ǵ đâu. Nếu hai em có ḷng muốn cứu giùm tánh mạng chị, th́ xin dời chị đi nhà khác cho mau.

Băng Tâm vốn đă có nghe Bạch Tuyết thuật sơ chuyện mẹ ghẻ thuốc mẹ ruột hồi trước, nay cô nghe nói mấy lời th́ cô biến sắc. C̣n Trường Khanh tuy không hiểu chi hết, song bụng muốn làm ơn cho Bạch Tuyết, nên bước lại gần nói rằng:

-         Bây giờ gấp quá, biết dời đi đâu. Vậy để em dọn mùng chiếu rồi đem chị qua nhà em, đặng tránh quan Phủ được hôn?

Bạch Tuyết gặc dầu, Trường Khanh lật đật về nhà biểu đứa ở dọn giường. Anh ta vừa mới trở qua đặng dắt Bạch Tuyết đem về th́ quan Phủ đi mướn đ̣ rồi, ngài trở vô ngồi chim bỉm trên ghế làm cho Trường Khanh và Băng Tâm nh́n nhau rồi lắc đầu không dời Bạch Tuyết đi được.

Chừng nửa giờ sau, bà Phủ trở vô; nghe quan Phủ nói mướn đ̣ rồi, bà liền kêu xe kéo lại đem Bạch Tuyết xuống đ̣. Băng Tâm đau đớn trong ḷng chịu không được, nên cúi đầu lạy quan Phũ mà nói rằng:

-         Thưa ông, chị tôi đau nhiều quá, nếu ông đem về tôi sợ chị tôi chết dọc đường. Vậy xin ông chờ tới ngày chị tôi uống thuốc mạnh rồi ông sẽ đem về, nghĩ chẳng muộn ǵ.

Quan Phủ châu mày mà đáp rằng:

-         Tôi có rảnh rang chi đâu nên ở đây mà chờ cho được. Con của tôi lẽ nào tôi không thương hay sao, cần ǵ cô phải lo.

Trường Khanh đă không ưa quan Phủ mà nghe ngài nói tiếng xẵng[18] với Băng Tâm càng thêm giận, nên nói rằng:

-         Thưa ông, người ta sao lại không biết thương con! Nhưng ông thương chị tôi đây, ông lại quyết giết chị tôi chết cho mau, thế th́ cái thương đó hại hơn là cái ghét nữa.

Quan Phủ liếc ngó Trường Khanh mà không thèm trả lời. Ông vùng đứng dậy biểu bà Phủ cậy Băng Tâm phụ đỡ Bạch Tuyết đem ra xe. Băng Tâm do dự rồi ngó Trường Khanh dường như muốn hỏi, kế Trường Khanh hội ư, bèn nói rằng:

-         Thôi cô hai đỡ giùm chị mà đi ra xe đi, ḿnh nói hết sức mà ông không nghe, biết liệu làm sao bây giờ. Nầy, mà cô ở nhà cũng chẳng có việc chi, vậy cô làm ơn theo đ̣ đưa chị xuống Cà Mau rồi sẽ về.

-         Băng Tâm hiểu ư, liền thưa với quan phủ rằng:

-         Thưa ông, tuy tôi không có bà con chi với chị tôi đây song chị em ở chung với nhau đă lâu, nên thương yêu nhau chẳng khác ǵ ruột thịt. Nay ông đem chị tôi về, mà chị tôi bịnh nhiều quá, thiệt tôi lo sợ không nỡ ĺa chị tôi. Vậy tôi lạy ông xin cho phép tôi theo săn sóc chị tôi chừng nào chị tôi mạnh tôi trở về.

            Băng Tâm và nói và khóc. Trường Khanh vừa ư nên gật đầu lia lịa. Bà Phủ không muốn cho Băng Tâm đi theo. May nhờ quan Phủ nghe lời trung hậu, động ḷng ngài cho theo, nên Băng Tâm mới gói áo quần đi với Bạch Tuyết được.



 

[1] yếu đuối như cây liễu, cây bồ

[2] (pont): sàn tàu từng trên

[3] quản lư. Theo Lê Ngọc Trụ, „từng khạo“ là âm Hoa ngữ của từ ngữ  đồng khảo, là người thay mặt chủ điền trông nom giùm những thửa ruộng của chủ, không có lương. Giải thích này không đúng với thực tế và với ư nghĩa trong truyện. Trong thực tế, từng khạo là cai tàu, cai thợ.

[4] ưa kể chuyện người khác

VI

Trường Khanh đưa Bạch Tuyết xuống đ̣, thừa lúc vợ chồng quan Phủ ở trong mui, c̣n có một ḿnh Băng Tâm đứng ngoài, anh ta mới lấy tay chỉ chỏ ra dấu.

Trạo phu[1] không hiểu hai người muốn tỏ ư ǵ nên dứng ngó trân trân.

Đ̣ đi rồi, Trường Khanh trở về tính đi tàu xuống Cà Mau, trước bảo hộ Bạch Tuyết, sau gần gũi Băng Tâm, nên thâu gom quần áo bỏ vào va-ly, biểu một tên gia đinh ở lại coi nhà, c̣n dắt một đứa theo đỡ tay chơn.

Anh ta chắc đ̣ đi chậm, không thể tới trước ḿnh được, nên thừa dịp ấy ghé Vĩnh Long thăm nhà và lấy bạc đem theo một ngàn nữa. Trường Khanh đi dọc đường suy nghĩ hoài không hiểu v́ cớ nào Bạch Tuyết lại nói mẹ ghẻ rước về mà giết. Anh ta nhớ lại cách tháng trước, Băng Tâm có nói với ḿnh Bạch Khiếu Nhàn là ông ngoại của Bạch Tuyết và biểu viết thơ hỏi thăm Chí Đại, nên khi xuống Cà Mau, anh ta hỏi thăm nhà Khiếu Nhàn mà đến.

Chú Phú đang tưới kiểng, thấy Trường Khanh vào hỏi thăm Khiếu Nhàn th́ nói ông đau nằm trong buồng hoài, không tiếp khách được. Trường Khanh biểu vào thưa rằng có ḿnh tên là Trường Khanh ở Sài G̣n xuống và xin phép vô trong mà nói chuyện riêng với ông.

Khiếu Nhàn đau phong thấp nên nằm hoài, vừa nghe tên Trường Khanh th́ ông chờn vờn ngồi dậy và hối chú Phú ra mời vào cho mau. Trường Khanh bước vào thi lễ, Khiếu Nhàn đáp lễ rồi mời ngồi, và nói rằng:

-         Tôi có bịnh ra ngoài tiếp khách không được, xin thầy miễn chấp.

Trường Khanh không trả lời câu ấy, kéo ghế lại ngồi khít bên đầu giường rồi hỏi rằng:

-         Thưa ông, con gái quan Phủ tên là Bạch Tuyết đó có phải là cháu ngoại ông hay không?

-         Phải, nó là cháu ngoại tôi. Thầy biết nó bây giờ ở đâu hay không? Sao hôm tháng trước tôi gởi thơ hỏi thăm mà thầy không trả lời giùm một chút vậy!

-         Thưa ông, tôi không trả lời cho ông, ấy là tại chỉ không muốn.

-         Té ra thầy biết nó hay sao?

-         Thưa biết, mấy tháng nay chỉ ở trên Sài G̣n th́ phố tôi đâu mặt với phố chỉ.

-         Bây giờ nó c̣n ở đó hay không? Nó cậy thầy xuống thăm tôi phải hôn?

-         Thưa không, chỉ về gần tới Cà Mau nên tôi xuống trước mà cho ông hay.

-          Úy cha chả! Nếu được vậy th́ tôi có phước biết chừng nào.

Khiếu Nhàn vừa nói vừa cười vừa khóc, bộ ông mừng rỡ không thể tả cho rơ được. Trường Khanh để cho ông than thở vui mừng đă rồi mới đem chuyện Bạch Tuyết nhớ chồng, thương ông, mà sanh bịnh, bà Phủ lên rước cô không chịu về, quan Phủ lên nữa, bắt đại cô đem xuống đ̣ chở về Cà Mau, mà thuật lại cho ông nghe.

Khiếu Nhàn nghe rơ rồi, ông không khóc mà cũng không mừng nữa, cứ ngồi xuống chiếu, bộ ông lo lắng lắm.

Trường Khanh thấy vậy mới hỏi rằng:

-         Thưa ông, tôi không hiểu v́ ư ǵ chị Bạch Tuyết không chịu theo cha mẹ về Cà Mau mà chỉ lại nói chỉ phải chết về tay mẹ ghẻ cũng như má chỉ hồi trước vậy? Chẳng giấu ông làm chi, tôi đây là anh em bạn của anh Chí Đại. Từ ngày tôi biết chị Bạch Tuyết là vợ của anh Chí Đại th́ tôi theo bảo bọc chỉ luôn luôn. V́ tôi nghe chỉ nói mẹ ghẻ chỉ quyết rước chỉ về mà giết chỉ nên tôi tuốt xuống đây trước cho ông hay, sau lập thế cứu chỉ. Vậy xin ông tỏ hết việc nhà của ông cho tôi biết đặng tôi liệu cho.

Khiếu Nhàn nói rằng:

-         Cháu gái tôi nó sợ phải lắm, bởi v́ bà Phủ giết người không gớm tay, chớ không phải tay tầm thường. Để tôi nói tắt cho thầy nghe: bà Phủ khi mới vô làm bé quan Phủ, bà thừa dịp con gái tôi đau, bà tráo thuốc độc cho con gái tôi uống mà chết đặng mà giựt chồng. Sau bà thấy tôi giàu lớn mà con cháu duy c̣n có một ḿnh con Bạch Tuyết mà thôi. Bà biết gia tài tôi sau nầy sẽ về con Bạch Tuyết ăn, nên thừa lúc tôi đi khỏi, bà ép uổng quan Phủ gả nó cho cháu bà. Con Bạch Tuyết nó nhớ thù mẹ nó, nên nó không ưng. Quan Phủ đánh khảo, nó giận mới trốn mà đi theo Chí Đại. Từ ấy đến nay bà ghét nó lắm, bà làm sao không biết mà quan Phủ cũng ghét nó nữa. Bà có thương yêu ǵ, nên nghe nó đau, lên rước đem về mà nuôi.

Ờ ờ, tôi biết rồi, chắc là chồng nó đi xa, tôi đau ốm không làm chi được, nên bà mới lập mưu giết luôn nó đặng ngày sau bà đoạt gia tài của tôi cho thằng con trai quan Phủ ăn. Con Bạch Tuyết không có con, hễ nó chết rồi th́ ngày sau gia tài của tôi về quan Phủ ăn, chớ Chí Đại giành sao được.

Trường Khanh nghe nói mồ hôi nhỏ giọt. Khiếu Nhàn thở ra mà nói thêm rằng:

-         Cha chả! Cháu tôi có bịnh nhiều mà đi dưới đ̣ đây tôi sợ không xong.

Trường Khanh đáp rằng:

-         Xin ông đừng lo, ở dưới đ̣ có cô Băng Tâm là chị em bạn thiết với chị Bạch Tuyết. Cô cũng tận tâm với chỉ như tôi vậy. Tuy vậy mà cũng phải tính phương nào hễ ghe về tới ông rước về bên nầy mà nuôi mới tiện.

         Khiếu Nhàn gật đầu, hứa để Bạch Tuyết về tới, ông sẽ qua Phủ rước đem về. Ông lại nói tiếp rằng:

-         Thầy có ḷng thương, nên không nệ cực khổ, theo bảo hộ cháu tôi như vầy, thiệt tôi mang ơn thầy quá.

Ông bèn kêu gia đinh dọn cơm cho Trường Khanh ăn, rồi sửa soạn giường chiếu đặng cho Trường Khanh nghỉ. Trường Khanh ở tại nhà Khiếu Nhàn được bốn ngày, bữa nào cũng sai đứa ở theo ḿnh đó đi chơi đặng ŕnh coi hễ thấy ghe đ̣ quan Phủ về th́ chạy về cho ḿnh hay.

Qua ngày thứ năm, nó về báo rằng, quan Phủ về tới lại có đủ hai cô nữa.

Trường Khanh mừng rỡ liền hỏi rằng:

― Sao mầy biết rơ dữ vậy?

― Hồi năy tôi đi ngay qua Phủ, thấy có một chiếc đ̣ lớn đậu dưới bến. tôi giả nhà quê thấy đ̣ tốt xuống coi chơi, rồi tôi hỏi ghe đâu đóng kiểu lạ dữ vậy. Bạn đ̣ cười tôi rồi nói ghe đó ở Sài G̣n đưa con quan Phủ về dưới nầy. Tôi hỏi sao không đi tàu cho mau lại đi đ̣. Chúng nó nói người ta bịnh nhiều đi tàu sao đặng. Tôi hỏi bịnh nhiều hay ít. Chúng nó nói hôm mới xuống đ̣ tưởng là chết gấp không về tới Cà Mau, may nhờ có cô nhỏ đi theo cổ săn sóc và đêm nào cổ cũng nói xầm x́ hoài, nên bịnh mới nhẹ lần, bữa nay gượng ngồi chút đỉnh được.

Trường Khanh nghe nói mừng rỡ, chạy riết vô buồng thuật lại cho Khiếu Nhàn nghe. Khiếu Nhàn đau phong thấp, nên hai chơn tê ngắt, đi không được.

Ăn cơm rồi ông mới biểu gia đinh lấy vơng mà vơng ông xuống ghe đặng ông qua Phủ xin rước Bạch Tuyết về nuôi. Quan phủ thấy Khiếu Nhàn qua th́ chào hỏi và nói rằng ngài hay Bạch Tuyết đau nhiều, nên lật đật lên Sài G̣n rước về mới về tới.

Ngài nói như vậy song không cho Khiếu Nhàn thấy mặt cháu. Khiếu Nhàn hỏi thăm chứng bịnh và hỏi thăm chuyện đi dọc đường một hồi rồi xin rước Bạch Tuyết về nuôi.

Quan Phủ lặng thinh, không nhứt định.

Bà Phủ trong buồng bước ra nói rằng:

― Bác già cả mà lại bịnh hoạn, nếu đem nó về th́ càng rối thêm cho bác. Để nó ở bên nầy vợ chồng tôi nuôi lại không bằng bác hay sao?

         Khiếu Nhàn ṛng ṛng quyết một xin đem Bạch Tuyết về hoài. Ông nói thét bà Phủ giận nên đáp rằng:

― Bác thương nó sao bác không đi kiếm nó đem về đi. Ai đi rước nó sẵn về đây cho bác hay sao, mà bây giờ bác giành nữa.

         Khiếu Nhàn nghe nói xẳng th́ giận mà lại lo, nên ngồi ngó quan phủ trân trân, không nói chi được nữa. Quan Phủ ngó lơ, không rầy vợ, mà cũng không nói cho mát ḷng cha vợ trước. Khiếu Nhàn liệu nói nữa cũng vô ích, mà nếu mắng lộn th́ mắng không lại bà Phủ, nên hối gia đinh vơng ông về.

Trường Khanh nghe Khiếu Nhàn về nói bà Phủ không cho rước mà cũng không cho thấy mặt Bạch Tuyết th́ lo sợ, nên đi ra đi vô găi đầu hoài. Khiếu Nhàn bị vơng đi động nên hai chơn nhức lại. Trường Khanh hối gia đinh lấy dầu thoa cho ông một hồi bớt nhức, rồi anh ta nhắc ghế lại gần bên giường mà hỏi rằng:

― Bây giờ ông tính phải làm thế nào mà đem chị Bạch Tuyết về bên nầy được?

― Xin thầy làm ơn tính giùm, chớ tôi bại chơn bây giờ có đi đứng ǵ được mà sanh sự.

― Thưa ông, tuy ở bên có cô Băng Tâm mặc dầu, song tôi nghe ông nói bà Phủ ác độc th́ tôi lo quá. Thế nào cũng phải đem về bên nầy mới yên. Tôi có một kế, song xin ông cho phép tôi hỏi một đôi điều rồi tôi mới tính được.

― Miễn là thầy cứu cháu tôi được th́ thôi, thầy biểu thế nào tôi cũng chịu hết thảy. Thầy muốn hỏi điều chi?

― Ông nói bà Phủ nhỏ hồi trước tráo thuốc mà giết bà Phủ lớn, vậy mà ông có đủ chứng cớ hay sao?

― Sao lại không có. Thầy hỏi ông Sen th́ rơ, đầu đuôi có ông hết thảy. Ông nói tôi mới biết rơ chuyện đó.

         Trường Khanh bước ra ngoài, kêu ông Sen vô, rồi biểu ông thuật rơ việc tráo thuốc lại cho anh ta nghe. Trường Khanh ngồi suy nghĩ một hồi rồi, mới nói rằng:

― Có lẽ cứu được!

Khiếu Nhàn mừng rỡ liền hởi:

― Làm sao?

― Chớ chi trong nhà có người nào thuở nay hay qua lại nhà bà Phủ th́ càng dễ hơn.

― Có ông Sen đó, ông ở bên Phủ mười năm, ổng mới về bên nầy hơn một năm nay đó đa.

― Được vậy th́ tốt lắm. Tôi tính làm như vầy đây. Tôi sai ông Sen qua bên dinh giả bộ thăm Bạch Tuyết, hẹn ḥ Băng Tâm, ban đêm lúc trong nhà ngủ hết cô lén mở cửa đem chị Bạch Tuyết ra ngoài đặng phụ tôi rước tuốt về bên nầy. Như sáng ngày quan Phủ có hay chạy qua mà đ̣i th́ ông cự hẳn đừng có trả, không lẽ quan Phủ dám bắt ông mà sợ. Nói cùng là nghe, ví như bà Phù có xúi quan Phủ lên Toà mà kiện đi nữa, th́ tôi ở nhà ǵn giữ, c̣n ông với ông Sen đi đối nại, luôn dịp ông cáo bà Phủ về sự tráo thuốc mà giết bà lớn nữa, và xin quan Biện Lư đ̣i chứng tra hỏi cho minh bạch. Vợ chồng quan Phủ mắc lo việc đó, tự nhiên hết đ̣i bắt chị Bạch Tuyết nữa.

-         Thầy tính hay lắm! Tôi tu nhơn tích đức, không muốn sanh sự. Mà nếu họ muốn làm dữ th́ tôi chống cự chớ sợ ǵ.

Ông Sen nói rằng:

― Được để tối nay tôi qua dinh lén cho cô Băng Tâm hay, rồi biểu cô liệu coi bữa nào là được th́ khắc kỳ[2] đặng tôi qua phụ với cô.

Trời vừa chạng vạng tối th́ ông Sen ḷ ṃ qua dinh. Bà Phủ ngó thấy ông th́ hỏi ông đi đâu. Ông nói nghe Bạch Tuyết mới về nhà trong ḿnh có bịnh nên ông qua thăm. Bà Phủ hứ một cái rồi nói rằng:

― Nó đau để cho nó nghỉ, đừng có vô buồng nói lộn xộn nó mệt.

Ông Sen đứng ngoài ḍm vô cửa buồng, thấy dạng Băng Tâm đi qua đi lại, mà mắc bà Phủ ngồi tại bộ ván dựa cửa buồng, và bà ngó ông chằng chằng, nên ông không nói mà cũng không ra dấu được. Ông đứng xớ rớ trót một giờ. Lính sửa soạn đóng cửa, ông phải ra về.

Trường Khanh với Khiếu Nhàn tuy chưa thi kế được, song không thối chí, biểu ông Sen đi ngủ tồi tối mai sẽ qua bên dinh nữa.

Bà Phủ thật là tay độc ác. Bà đem được Bạch Tuyết xuống đ̣ th́ trong túi bà có sẵn thuốc độc rồi, nhưng v́ bị Băng Tâm giữ ǵn thuốc men, cơm nước cho Bạch Tuyết hoài, nên bà không ra tay được. Bà sanh ḷng oán giận Băng Tâm, nên lúc ở dưới đ̣ th́ bà tính về Cà Mau bà sẽ lập thế giết Băng Tâm chết trước rồi bà làm tới Bạch Tuyết mới nhẹm.

Đ̣ vừa về tới nhà th́ bà cho người dọ tin Khiếu Nhàn, họ nói Khiếu Nhàn c̣n đau chơn đi đây không được mà trong nhà lại có một thầy lạ mặt. Bà hỏi tướng mạo th́ biết là Trường Khanh, nên trong ḷng không vui. Bà nhớ lại lúc ở trên nhà Bạch Tuyết, bà thấy Trường Khanh với Băng Tâm t́nh ư khác thường; nay bà đem Bạch Tuyết về Cà Mau mà Trường Khanh đi theo chắc là anh ta v́ Băng Tâm mà đi chớ anh ta kêu Bạch Tuyết bằng chị không lẽ anh ta có tư t́nh với Bạch Tuyết. Bà Phủ nhớ tới việc đó th́ trong ḷng bà sanh lo, bởi v́ bà coi bộ tướng Trường Khanh hẳn ḥi, nếu anh ta ở đây mà bà động tới Băng Tâm hoặc Bạch Tuyết th́ chắc anh ta sanh việc khó. Bởi bà lo lắng, không biết liệu thế nào cho kế thành mà khỏi sanh chuyện, nên ông Sen qua bà quạu quọ không cho vô thăm Bạch Tuyết.

Chừng ông Sen về rồi, bà nghi Trường Khanh sai qua nói chuyện chi đây, bởi vậy bà tiếc không cho ông Sen vô buồng đặng bà ŕnh nghe coi nói chuyện ǵ, rồi bà sẽ lập kế mà hại Trường Khanh trước.

Chiều bữa sau, ông Sen lơn tơn qua dinh quan Phủ, bà Phủ hỏi ông đi đâu, th́ ông nói ông Khiếu Nhàn sai ông qua thăm Bạch Tuyết xem bịnh nhẹ hay chưa. Bà Phủ không gắt gao trơn trớt như bữa trước nữa, bà cười và nói rằng:

― Bữa nay nó đă khá nhiều. Ông về thưa lại với bác rằng hồi chiều nó rán ăn được nửa chén cơm. Nó nằm chơi trong buồng, ông vô thăm nó một chút.

         Bà nói dứt lời liền đứng dậy đi ra nhà sau. Ông Sen nghe bà biểu đi vô buồng th́ mừng quá nên xâm xâm đi riết vô. Bà Phủ giả bộ đi ra sau nhà, mà chừng đi ngang qua cái buồng trống, khít bên cái buồng của Bạch Tuyết th́ bà bước vô đó rồi kê mặt dựa kẹt vách ván mà ḍm. Bà thấy ông Sen đứng nói chuyện xầm x́ với Băng Tâm, hai người nói nhỏ quá bà nghe không rơ, duy thấy Băng Tâm gặc đầu lia lịa và nghe nói rằng: 'Tối nay hai giờ“. Bà lại thấy ông Sen bước ra ngoài rồi Băng Tâm ngồi trên giường ôm lỗ tai Bạch Tuyết mà hỏi nhỏ một hồi, bà biết Băng Tâm hẹn ḥ việc chi đây nên bà gật đầu cười thầm rồi trở ra cửa buồng mà đi xuống nhà sau.

         Ông Sen về thuật lại cho Trường Khanh và Khiếu Nhàn hay rằng, ông đă giáp mặt hai cô nói chuyện thong thả và Băng Tâm hẹn hai giờ khuya đêm ấy cô sẽ lén mở cửa đem Bạch Tuyết ra ngoài, mà cô căn dặn phải có ai núp ngoài vườn đặng tiếp với cô đắt Bạch Tuyết về bên nầy chớ cô không thuộc đường sá. Trường Khanh gật đầu đáp rằng: „Tối nay tôi đi với ông“

Đồng hồ gơ một giờ, Trường Khanh mặc quần lănh đen, áo bành tô nỉ đen, mang giày tây đen, đội kết cũng đen, đi theo ông Sen qua dinh quan Phủ.

Đêm ấy nhằm đêm mùng bảy, trăng đă lặn mất hồi đầu canh hai rồi, nên trời tối đen như mực. Qua đến cầu mát quan Phủ, ông Sen nói chó trong nhà quen với ông nên không sủa, vậy ông khuyên Trường Khanh tạm ngồi đó, c̣n ông lén bước nhẹ nhẹ vô cửa ḍm coi trong nhà động tịnh lẽ nào. Ông nghe im ĺm, lại thấy trong buồng Bạch Tuyết c̣n đèn chong leo lét.

Cách một hồi lâu, ông mới thấy dạng Băng Tâm đi qua đi lại, ông lật đật trở ra cầu mát nói cho Trường Khanh nghe, rồi hai ngựi dắt nhau lén đi vô núp dựa bên mấy chậu kiểng để trước cửa. Trường Khanh núp giây lâu, không nghe chi hết, mới đứng dậy ngóng cổ ḍm vô nhà, th́ thấy Băng Tâm đứng trước cửa buồng ngó giáo giác bốn phía, rồi lần bước lại cửa mạch. Anh ta chắc Băng Tâm sẽ mở cửa đó mà ra, nên ở ngoài cũng lần bước đi lại phía đó.

Trường Khanh, ông Sen đứng ngoài im ĺm mà chờ, Băng Tâm mở cửa nhẹ nhẹ bước ra, ngó thấy Trường Khanh th́ mừng, nên đưa tay ra dấu biểu ở tại đó mà chờ. Cô quày quă trở vô, tính dắt Bạch Tuyết đem ra, nào dè cô vừa mới xây ḿnh vô chưa khỏi cửa bỗng nghe tiếng la bài hải:

― Ăn trộm mở cửa đó, bắt nó! Bắt nó!

Băng Tâm giựt ḿnh, không biết ăn trộm ở đâu, muốn chạy riết vô buồng, mà chơn rung lập cập, chạy không dược. Cô tưởng ăn trộm mở cửa sau, bà Phủ hay nên bà la, chừng cô thấy một gói đồ rớt bên chơn cô, rồi bốn năm chú lính vây cô biểu cô đưa tay đặng họ c̣ng, chừng ấy cô mới hay cô bày kế mà mắc kế, nên cô thất kinh, đứng trân trân, không nói được tiếng chi hết.

Trường Khanh ở ngoài nghe hô ăn trộm, th́ biết mưu đă lậu rồi, nên dắt ông Sen ra cầu mát mà ẩn mặt. Anh ta chạy được một khúc, nghe tiếng bà Phủ biểu „c̣ng con nhỏ đó lại“ biết Băng Tâm đă bị hại nên không nỡ đi luôn, mới trở lại quyết vô bào chữa cho Băng Tâm. Ông Sen sợ Trường Khanh liên lụy nên chạy theo níu kéo lại.

Trường Khanh nghe tiếng Băng Tâm khóc trong ḷng đau đớn như dao cắt, nên xô ông Sen rồi xốc xốc đi vô nhà, ngó thấy Băng Tâm hai tay bị c̣ng hết th́ giận quá, nên một tay th́ nắm cái c̣ng, c̣n một tay chỉ mấy chú lính mà nói rằng:

― Việc đâu c̣n có đó, bây không đặng phép làm ngang, phải mở c̣ng ra cho mau.

Bà Phủ nghe Trường Khanh nói lớn tiếng, bà nổi giận, nên xốc lại chỉ Trường Khanh mà nói rằng:

― À sắp mày dùng nội công ngoại kích đây mà! Thầy đứng ngoài ŕnh, c̣n con nọ mở cửa đưa đồ ra chớ ǵ! Cai Quới, mầy c̣ng luôn thằng nầy nữa cho tao.

Trường Khanh trợn mắt đáp rằng:

― Bà đừng vu oan cho người ta, tôi ăn trộm của bà vật ǵ? Bà muốn làm dữ th́ để tôi tới Ṭa rồi bà sẽ biết tôi là người ǵ.

Cai Quới với mấy tên lính đứng dụ dự không biết phải c̣ng luôn Trường Khanh hay không. Bà Phủ nghe Trường Khanh hăm he th́ giận quá, nên giậm chơn nạt lớn rằng:

― Cai Quới, tao biểu mày bắt nó, sao mầy không chịu vưng lời tao? Tao sẽ lột lon mầy cho mầy coi!

Bốn tên lính thấy chú Cai bị quở, nên xúm lại bắt Trường Khanh mà c̣ng. Trường Khanh có một ḿnh vùng vẫy hết sức mà cự không lại, túng thế phải chịu thua, để cho chúng c̣ng, song trợn mắt ngó bà Phủ lườm lườm.

Lúc đương lộn xộn ấy, quan Phủ ngồi tại bộ ghế giữa mà hút thuốc, không nói chi hết, c̣n Bạch Tuyết nằm trong buồng kêu trời mà khóc. Ông Sen thấy việc chẳng lành th́ lật đật chạy vô cho Khiếu Nhàn hay.

Bà Phủ thấy lính c̣ng Trường Khanh được rồi, mới day lại nói quan Phủ rằng:

― Ông làm phước bẩm đặng giải hai đứa ăn trộm nầy lên Ṭa liền bây giờ cho tôi. Tang cớ đủ hết đây, chúng nó không nói ǵ nữa được.

Quan Phủ biểu lấy gói đồ mở ra coi th́ thấy có một cái áo xuyến đen, hai cái quần lănh với một chiếc neo. Quan Phủ dạy dắt hết gian nhơn đem giam dưới trại rồi lấy bút mực ra làm phúc bẩm. Bà Phủ lại nói:

― Ông cũng làm thêm một tờ phúc cho quan Chánh Bố xin lột lon cai Quới cho tôi. Lính tráng mà nó nghịch mạng quá như vậy không để làm ǵ. Quan Phủ ừ, rồi ngồi viết. Chừng quan Phủ viết xong rồi, bà biểu đọc lại cho bà nghe. Bà chê ông nói yếu ớt, nên sửa lại hai ba chỗ.

Khiếu Nhàn nghe ông Sen về nói Trường Khanh với Băng Tâm bị nhà bà Phủ phao là ăn trộm nên bắt c̣ng hết hai người, th́ ông thất kinh, ngồi than trời trách đất một hồi rồi tính sáng ngày biểu gia đinh vơng ông qua Phủ đặng ông kêu nài cho hai trẻ. Chẳng dè sáng bữa sau, lúc mặt trời mới mọc, ông Sen đi thám dọ về bảo rằng quan Phủ đă sai lính giải Trường Khanh với Băng Tâm lên Ṭa hồi khuya rồi. Khiếu Nhàn đổ mồ hôi, tay chơn run lập cập nằm ngửa trên giường mà khóc.

Bà Phủ làm cho Băng Tâm đi khỏi nhà rồi th́ trong ḷng bà thơ thới bởi vậy bà ra vô an ủi săn sóc Bạch Tuyết luôn luôn.

Chiều bữa sau quan Phủ đi vô kinh Bạch Ngưu đặng phân ranh đất của dân xin khẩn. Bà Phủ ở nhà, lúc mặt trời chen lặn bà vô buồng mở tủ lấy một thang thuốc rồi xuống bếp nhúm lửa mà sắc. Chừng thuốc tới rồi bà cho tôi tớ lính tráng qua chợ chơi hết; bà bưng chén thuốc đem vô buồng, kêu Bạch Tuyết thức dậy mà nói rằng:

― Bầy trẻ nó sắc thuốc rồi đây con, rán ngồi dậy mà uống. Phải uống riết cho mau mạnh, kẻo d́ lo quá.

Bạch Tuyết nghi thuốc ấy chẳng hiền, nên không chịu uống, song sợ mích ḷng mẹ ghẻ, nên phải nói dối rằng:

― Hổm rày uống thuốc bắc hoài, đắng miệng quá. Thôi, để nghỉ một bữa. Bà Phủ đáp rằng:

― Phải uống luôn cho mau mạnh, chớ nghỉ sao đặng. Thuốc sắc lỡ rồi, con không chịu uống bây giờ phải đổ hay sao?

Bà Phủ năn nỉ không được th́ giận, nên hăm he. Chừng bà thấy Bạch Tuyết quyết không chịu uống, bà không thèm nói nữa, bỏ đi đóng cửa buồng cho chặt, rồi leo lên giường, tay th́ đè Bạch Tuyết, c̣n tay th́ bưng chén thuốc đổ vô họng. Bạch Tuyết đau lâu tay chơn yếu nhớt, vùng không lại sức bà Phủ, nên nằm mà la, song cắn răng mím miệng hoài, bà Phủ đổ thuốc không được. Bà Phủ tay mắc đè c̣n tay bưng thuốc, không thể vạch miệng được, lây quây một hồi bà mệt nên bà tính bóp họng Bạch Tuyết đặng có hả miệng cho bà đổ thuốc.

Bà vừa mới chận cổ Bạch Tuyết, bỗng nghe động cửa buồng một cái rầm, cánh cửa tróc ngă ngang, rồi thấy có hai người xông vô, một trai là Phan Chí Đại với một ông già là ông Sen. Bà Phủ kinh hăi nên ngồi sửng sốt trên ḿnh Bạch Tuyết, tay hăy c̣n bưng chén thuốc.

C̣n Bạch Tuyết thấy chồng với ông Sen th́ chờn vờn muốn ngồi dậy, mà bị bà Phủ đè nên gượng dậy không nổi. Chí Đại chạy lại, tay giựt chén thuốc đưa cho ông Sen cầm, c̣n tay th́ kéo bà Phủ xuống. Bà Phủ riu ríu xuống, cặp mắt chớp lạch, mặt mày tái xanh, coi bộ sợ sệt lắm.

Chí Đại ôm vợ đỡ ngồi dậy, Bạch Tuyết choàng tay ôm cổ chồng và khóc và nói rằng:

― Nếu trễ một chút nữa th́ chắc vợ chồng hết thấy mặt nhau.

Chí Đại nói rằng:

― Lỗi nầy tại qua. Mà qua đă về rồi, thôi em đừng sợ chi hết.

Chí Đại day qua thấy bà Phủ c̣n ngó trân trân th́ nói rằng:

― Hồi trước bà giết bà già tôi rồi mà bà chưa vừa ḷng, nay bà c̣n muốn giết luôn vợ tôi nữa? Việc dữ tại bà gây trước, vậy bà đừng trách. Bà độc ác quá, tôi phải trừ bà mới xong.

Anh ta kêu ông Sen mà nói rằng:

― Ông bưng chén thuốc cho kỹ, coi chừng đừng cho đổ, bởi v́ chén thuốc đó có ích lắm. Bà Phủ nghe nói thất kinh, chờn vờn xốc lại, muốn giựt chén thuốc may nhờ Chí Đại ngó thấy, đưa tay mà cản bà té dựa vào cái tủ, ông Sen mới bưng chén thuốc bước ra ngoài được.

Chí Đại tḥ tay ẵm vợ đem ra ngoài rồi biểu ông Sen về; ông Sen bưng chén thuốc đi trước Chí Đại ôm Bạch Tuyết theo sau. Bà Phủ muốn la làng, nhưng không hiểu tại bà nghĩ chén thuốc quan hệ hay tại bà sợ Chí Đại làm dữ, mà bà không dám la, đứng tại cửa ngó theo, mặt mày xanh dờn, mồ hôi xối xả.

Tôi tớ đi chợ về thấy bà Phủ áo quần bàu nhàu, tóc tai xụ xợp, cửa buồng ngă nghiêng, không hiểu có chuyện chi, nên lật đật hỏi thăm.

 Bà Phủ nói rằng: “Chí Đại làm ngang qua bắt Bạch Tuyết, bà cản không nổi, nên nó phá nhà, phá cửa, rồi bồng vợ đi mất”. Bà nói như vậy rồi nằm gác tay qua trán mà suy nghĩ. Bà đă đáng tội rồi mà chưa biết ăn năn.

 Chiều bữa sau, quan Phủ về, bà c̣n kiếm chuyện nói dối rằng Chí Đại qua phá nhà và đánh bà mà bắt vợ, rồi bà xúi quan Phủ nhứt diện qua bắt Bạch Tuyết lại, nhứt diện lên Ṭa kiện Chí Đại về tội đánh bà. May cho quan Phủ lần nầy ngài không dám nghe lời vợ nữa, ngài nói rằng tuy Bạch Tuyết theo không Chí Đại, song Khiếu Nhàn có làm hôn thú cho vợ chồng nó rồi, nên bây giờ vợ nó th́ nó bắt, ḿnh không phép ngăn cản. Bà Phủ giận quan Phủ không nghe lời, nên nằm dàu dàu không thèm nói chuyện Bạch Tuyết nữa.

Chí Đại đi hơn một năm, đi tuy không hẹn, song về kịp kỳ quá!

Tàu vừa tới bến, th́ tuốt lên nhà Khiếu Nhàn, thấy ông ngoại vợ đang ngồi than khóc, hỏi sơ chuyện nhà th́ thất kinh, nên lật đật biểu ông Sen đi theo, tính qua dinh quan Phủ rước vợ đem về. . .

 Bước vô dinh không thấy lính tráng, bạn bè chi hết, lại thấy cửa buồng của Bạch Tuyết đóng kín mít, trong ḷng phát nghi. Hai người kề tai vào cửa th́ nghe tiếng la nho nhỏ, và có tiếng vùng vẩy è è.

Chí Đại nóng nảy kề vai phá cửa mà vô, mới gặp cuộc hung ác của bà Phủ đó. Chí Đại đem Bạch Tuyết về tới nhà thuật sơ mọi việc lại cho Khiếu Nhàn nghe, th́ ông mừng quá mà chảy nước mắt.

Ông Sen bưng chén thuốc đem cất trong tủ, rồi đi giăng mùng. Quét giường, dọn chỗ cho Bạch Tuyết nằm, c̣n Chí Đại th́ trở xuống tàu kêu ông thầy thuốc Quảng Đông lên coi mạch hốt thuốc cho Bạch Tuyết uống.

Bạch Tuyết nhờ thuốc thang hay, mà cũng nhờ mừng chồng về, nên khuya lại trong ḿnh nhẹ nhàng khỏe khoắn lắm. Cô ngồi dậy to nhỏ thuật hết lại việc nhà cho chồng nghe. Chí Đại hay vợ v́ ḿnh mà phải dày bừa gió bụi th́ kính trọng vô cùng.

Anh ta nghe chuyện Băng Tâm với Trường Khanh th́ chưng hửng, rồi chừng tới lúc bà Phủ vu oan đặng làm hại hai người ấy trước rồi vợ ḿnh sau, th́ anh ta giận quá, liền đi lấy ve đổ thuốc của ông Sen bưng đem về đó rồi nhét nút chặt mà cất.

Sáng bữa sau, Chí Đại bắt một con chó đổ thử một chút thuốc ấy vô họng, th́ con chó đi gật gù, gật gưỡng chừng một giờ đồng hồ rồi té xỉu nằm chết.

Chí Đại thất kinh, mà Bạch Tuyết với Khiếu Nhàn thấy vậy cũng giùn ḿnh. Chí Đại biểu thầy thuốc Quảng Đông xem mạch Bạch Tuyết lại th́ thầy thuốc nói bịnh mười phần giảm được năm rồi, không c̣n lo chi nữa. Thầy coi mạch luôn cho ông Khiếu Nhàn th́ cũng nói bịnh ông có thể cho thuốc chừng một tháng ông đi được.

Chí Đại mừng rỡ vô cùng. Bạch Tuyết với Khiếu Nhàn khuyên Chí Đại hăy lên Ṭa minh oan giùm cho Trường Khanh với Băng Tâm. Chí Đại gầt đầu, rồi xuống tiệm Lâm Liễn Thành biểu chủ tiệm đưa cho mượn một ngàn đồng bạc, đặng lo tính việc nhà, rồi ít bữa sẽ tính sổ. Chí Đại bỏ bạc vào túi, trở về nhà căn dặn gia đinh phải giữ ǵn cẩn thận rồi vào trong từ giă Bạch Tuyết với Khiếu Nhàn mà đi Bạc Liêu, quyết báo oán cho vợ nên có đem ve thuốc theo nữa.

Chí Đại lên tới Bạc Liêu th́ thẳng vô Ṭa, đọc hết các việc gian của bà Phủ Cà Mau cho quan Biện Lư nghe, nào là tráo thuốc giết bà Phủ lớn mà giựt chồng, nào là ép gả con ghẻ cho cháu mà đoạt của, nào giả thương yêu rước con ghẻ về mà làm hại, nào là vu oan cho Trường Khanh với Băng Tâm đặng rảnh tay, nào là đè con ghẻ đổ thuốc độc cho chết đi đặng có đoạt hết gia tài của Khiếu Nhàn.

Chí Đại nói đủ đầu đuôi rồi đưa ve thuốc cho quan Biện Lư xem rồi van xin thả Trường Khanh với Băng Tâm là người ngay, c̣n xin bắt tội bà Phủ là người đă giết chết bà Phủ lớn, mà lại c̣n toan giết luôn Bạch Tuyết nữa.

Quan Biện Lư chăm chú nghe kỹ lắm, ngài cầm ve thuốc xốc lên xốc xuống mà coi rồi nói rằng:

― Vụ Trường Khanh với Băng Tâm bị cáo về tội ăn trộm th́ tôi đánh dây thép qua Vĩnh Long hỏi thăm tánh hạnh đă biết rơ là người tử tế bị cáo gian, nên tôi đă thả hồi sớm mai nầy rồi. C̣n vụ bà Phủ Nguyễn Thị Phường là vợ ông Phủ Lê Xuân Thới, th́ thầy phải làm một lá đơn kể cho đủ mọi việc thầy vừa nói với tôi đó, rồi tôi sẽ xét ngay gian cho. Ve thuốc thầy để đây đặng tôi gởi cho lương y thí nghiệm. Thầy đi làm đơn đi; như chiều nay vô không kịp th́ sáng mai vô hầu cũng được.

Chí Đại nghe dạy như vậy liền xá quan Biện Lư mà ra, tính đi mướn Trạng Sư làm đơn kiện mới mạnh. Anh ta vừa tới nhà Trạng Sư, thấy Trường Khanh đương đứng trước cửa nhà mà nói chuyện với một cô nhỏ, nghĩ chắc cô ấy là Băng Tâm, nên mừng rỡ đi riết lại. Trường Khanh thấy Chí Đại th́ chưng hửng, vụt hỏi rằng:

― Anh Chí Đại đó phải hôn?

― Phải.

― Anh về bao giờ? Anh có ghé Cà Mau hay không?

― Tôi ở Cà Mau lên đây.

Băng Tâm thuở nay chưa biết mặt Chí Đại, song nghe người ấy là chồng Bạch Tuyết th́ kính mến tự nhiên, bởi vậy vừa nghe Trường Khanh kêu tên, th́ cô đă mừng rồi mà chừng nghe Chí Đại ở Cà Mau lên, th́ cô không ái ngại chi hết, vụt hỏi rằng:

― Anh có gặp mặt chị Bạch Tuyết hay chưa? Anh lên đây chi vậy? Bà Phủ có hại chỉ hay không?

Chí Đại cúi đầu chào Băng Tâm, miệng chúm chím cười mà nói rằng:

― Anh đă gặp vợ anh rồi, mà cũng đă rước đem về bên nhà rồi nữa, hai em chớ lo. Anh nghe vợ anh thuật chuyện hai em hết ḷng bảo hộ vợ anh đến nỗi phải mang họa, th́ anh cám nghĩa hết sức, chẳng biết lấy chi mà tạ ơn hai em cho vừa.

Trường Khanh nói bứt ngang[3] rằng:

― Chuyện đó hơi nào anh nói thất công. Bây giờ anh đi đâu đây? Sao không ở nhà với chị?

Chí Đại đáp rằng:

― Anh lên đây là quyết minh oan cho hai em, và luôn dịp anh kiện bà Phủ đặng báo thù cho vợ anh nữa. Anh đă vô Ṭa thưa với quan Biện Lư rồi. Quan Biện Lư nói ngài biết hai em bị cáo gian, nên thả hai em rồi. C̣n vụ bà Phủ th́ ngài dạy anh phải làm đơn, nên anh lại đây mướn Trạng Sư làm cho hẳn hoi, bởi v́ bà Phủ dữ quá anh về anh gặp bà đang đổ thuốc độc cho vợ anh, may anh phá cửa vô cứu kịp, chớ không vợ anh chết rồi. Anh lấy được thuốc độc mới nạp cho Ṭa hồi năy.

Trường Khanh với Băng Tâm nghe nói chắc lưỡi lắc đầu. Trường Khanh lại nói rằng:

― Ṭa mới thả hai em hồi sớm mai. Hai em lại đây cũng tính mướn Trạng Sư kiện bà Phủ đặng đem chị về bên ông mà nuôi, và luôn dịp kiện thể diện hai em nữa. May anh đă về rồi, vậy anh liệu coi phải làm thế nào?

Chí Đại nói:

― Hai em đừng lo, chuyến nầy anh quyết ra tay trừ bà Phủ đặng khỏi hậu họa. Vậy hai em theo anh vô Trạng Sư đặng anh cậy ổng làn đơn.

Ba người đắt nhau vô pḥng Trạng Sư, Chí Đại đọc hết đầu đuôi chuyện bà Phủ tráo thuốc mà giết mẹ vợ và chỉ chứng là ông Sen, thầy thuốc Đài với tên Vân, ở Cái Tàu. Anh ta cũng thuật luôn chuyện bà Phủ cáo gian Trường Khanh với Băng Tâm rồi cậy Trạng Sư làm đơn. Trạng Sư biên hết lời của Chí Đại nói, rồi đ̣i ăn nội vụ sáu trăm đồng bạc. Chí Đại chịu.

Sáng bữa sau Băng Tâm đi chợ mua đồ, c̣n Trường Khanh với Chí Đại lên đọc đơn lại và kư tên, rồi chồng bạc cho Trạng Sư. Trạng Sư khuyên hai người về, để mặc ông hầu nài, chừng nào xử sẽ có trát đ̣i.

Chí Đại, Trường Khanh với Băng Tâm ngồi ghe trở về Cà Mau. Bạch Tuyết uống thuốc của ông thầy Quảng Đông mấy bữa trong ḿnh khá nhiều, ăn ngủ được, nên đă đi ra đi vô chút đỉnh. Cô thấy chồng về mà lại có Băng Tâm với Trường Khanh th́ cô mừng nên hỏi thăm không dứt. Khiếu Nhàn cũng mừng, nên biểu ông Sen vịn cho ông rán đi ra ngoài mà nói chuyện. Trường Khanh thuật chuyện Ṭa thả ḿnh với Băng Tâm rồi th́ Chí Đại tiếp mà thuật chuyện ḿnh đă mướn Trạng Sư làm đơn cáo bà Phủ.

Bạch Tuyết vui lắm, nói chuyện không ngớt, nhứt là theo hỏi Chí Đại với Trường Khanh coi chắc Ṭa bỏ tù bà Phủ hay không. Khiếu Nhàn ngồi lặng thinh ngó Bạch Tuyết một hồi rồi nói rằng:

― Ở đời ḿnh chẳng nên gieo thù kết oán làm chi, miễn ḿnh khỏi bị hại th́ thôi, ai quấy để cho ông Trời hại họ. Bây giờ cháu bỏ tù bà Phủ, rồi mẹ cháu sống được hay không, mà cháu làm nhơ danh cha cháu.

Bốn người nhỏ nghe nói tới câu chót th́ giựt ḿnh, nên ngồi nh́n nhau không biết tiếng chi mà trả lời.

Cách ít ngày nghe nói có trát đ̣i quan Phủ và bà Phủ đi hầu, mà chừng về th́ có một ḿnh quan Phủ, c̣n bà Phủ bị Ṭa giam. Bạch Tuyết uống thuốc chừng nửa tháng th́ mạnh lại như thường, c̣n Khiếu Nhàn nhờ thuốc đó nên cũng bớt tê chơn, đi chút đỉnh được.

Bữa nọ có trát đ̣i ông Sen, vợ chồng Chí Đại, Băng Tâm với Trường Khanh đi hầu. Mấy người đi dọc đường gặp thầy thuốc Đài với tên Vân cũng đi hầu nữa. Ṭa tra hỏi chứng cứ rơ ràng ngày trước bà Phủ tráo thuốc giết bà Phủ lớn mà lương y khám nghiệm ve thuốc của Chí Đại nạp đó cũng là thuốc độc, nên quan Biện Lư định giải bà Phủ lên Ṭa đại h́nh Long Xuyên.

Đến bữa xử, Ṭa đ̣i đi hầu một lượt nữa. Ṭa kêu án bà Phủ tám năm cấm cố, quở quan Phủ Lê Xuân Thới làm quan bất minh.

Quan Phủ ở trong Ṭa bước ra xuôi xị, đi không muốn nổi. Bạch Tuyết thấy cha như vậy th́ ứa lụy, nước mắt chảy ṛng ṛng, lật đật chạy lại vịn cha mà nói rằng:

― Xin cha chớ phiền con, bởi v́ d́ giết mẹ con, mà lại muốn giết con nữa, nên con phải trả thù, con không dè làm như vậy mà liên lụy đến cha.

Quan Phủ lau nước mắt mà nói rằng:

― Cha đáng tội lắm, con chẳng có lỗi chi đâu.

Vợ chồng Chí Đại với Trường Khanh, Băng Tâm thấy quan Phủ suy nhược tinh thần quá, th́ lo sợ nên theo an ủi, rồi đi với ngài mà về không chịu để ngài đi riêng. Về đến Cà Mau, quan Phủ ghé nhà Khiếu Nhàn khóc lạy mà xin lỗi. Khiếu Nhàn thấy quan Phủ ăn năn, ông động ḷng nên ngồi khóc, không nói chi hết. Bạch Tuyết thấy ông, cha như vậy nên cũng khóc mùi.

Có lẽ tại Ṭa viết thơ cho quan Chánh Bố mà kể tội quan Phủ Lê Xuân Thới, nên cách ít ngày quan Phủ được tờ quan trên dạy phải làm đơn xin hưu trí lập tức. Ngài biết ḿnh đáng tội nên vưng lịnh làm đơn gởi liền, không dám kêu nài chi hết.

Chí Đại vừa về tới, kế gặp việc nhà lộn xộn, chưa tính sổ sách thâu xuất được. Chừng cứu vợ, trả thù xong, anh ta xuống tiệm Lâm Liễn Thành mà suy tính. Tính ra th́ vốn hai muôn, lời được hai muôn nữa. Chí Đại lấy tiền huê hồng hai ngàn đồng, lănh tiền lương trong một năm rưỡi chín trăm đồng nữa cộng chung là hai ngàn chín trăm đồng. Anh trả lại cho Lâm Liễn Thành một ngàn c̣n dư được một ngàn chín trăm đồng. Lâm Liễn Thành trả một muôn đồng bạc vốn lại và chia lời gần một muôn nữa.

Chí Đại chưng hửng hỏi:

― Tôi không có hùn đồng vốn nào mà chia lời, chia vốn nỗi ǵ?

Lâm Liễn Thành không thèm trả lời, đi lấy tờ hiệp đồng đưa cho Chí Đại coi. Chí Đại đọc từ đầu chí cuối, thấy tên ḿnh đứng hùn rơ ràng mà ông Bạch Khiếu Nhàn thay mặt kư tên giùm, chừng ấy mới hiểu ông ngoại vợ ḿnh muốn giúp ḿnh làm ăn, song ông sợ ḿnh thẹn thùa, nên ông làm kín như vậy.

Chí Đại xách hết bạc lời, bạc vốn đem về, thấy Khiếu Nhàn đương ngồi nói chuyện với Trường Khanh, Băng Tâm, Bạch Tuyết và quan Phủ, anh ta mới đến ngay trước mặt Khiếu Nhàn mà nói rằng:

― Thưa ông, phận cháu nghèo hèn, ông lấy bực quân tử mà đăi cháu, giúp cho cháu làm ăn bạc muôn mà không nói cho cháu biết, thiệt xưa nay cháu chưa thấy ai đăi cháu ngoại rể như ông vậy. Chẳng nói cái ơn làm chi, cái t́nh của ông đó dầu muôn năm cháu cũng c̣n cảm hoài. Cháu đi buôn bán hơn một năm nay, số vốn một muôn sanh lợi cũng gần một muôn nữa, cháu lănh tiền lương và tiền huê hồng đă nhiều rồi, vậy cháu xin ông lấy vốn và lời lại.

Ai nấy thấy bạc nhiều, mà lại nghe Chí Đại nói như vậy, không hiểu duyên cớ làm sao, nên ngồi ngó Khiếu Nhàn không nháy mắt. Khiếu Nhàn vuốt râu cười mà nói rằng:

― Ông muốn cho cháu tiền bạc hoài mà cháu hiềm nghi không chịu lấy, nên ông phải tính thế cho cháu mà không nói cho cháu biết đặng cháu đi làm ăn, may được giàu lớn như người ta. Nay cháu làm ăn khá, một vốn sanh một lời, ấy là cái may của cháu. Bạc nầy ông đă quyết cho cháu rồi, nào ông lấy lại. Cháu đem cất đi, để làm vốn buôn bán làm ăn.

Chí Đại từ chối hoài, không chịu lấy. Quan Phủ thấy bụng rể như vậy th́ trong ḷng ái mộ vô cùng. Trường Khanh với Băng Tâm đều kính phục. Khiếu Nhàn không biết liệu lẽ nào cho Chí Đại lấy bạc, mà cũng không biết làm sao đền ơn cho Băng Tâm với Trường Khanh. Ông suy nghĩ một hồi rời nói rằng:

― Để ông nói cho mấy cháu nghe, gia tài của ông đây là gia tài của vợ chồng Chí Đại. Ông đă cho nó một muôn đồng bạc đặng giúp nó hùn buôn bán, nay có lời nhiều nó không chịu lấy, nó trả vốn mà cũng trả lời cho ông nữa. Như có lấy th́ ông lấy vốn lại thôi chớ có lẽ nào lấy tới lời nữa. Mà ông lấy vốn th́ lấy cất đó cho vợ chồng nó, chớ lấy rồi đem đi đâu. Thôi để ông tính như vầy: Băng Tâm v́ phận nghèo nên không chịu kết tóc trăm năm với thầy Trường Khanh là người giàu sang. Bởi hai người có ḷng thương Bạch Tuyết theo bảo hộ nó đến nỗi mang họa mà không núng. Hổm nay ông tính hoài mà không biết lấy chi đền ơn đáp nghĩa hai người cho vừa. Vậy nay ông tính dùng số bạc lời mua ruộng, mua ḷ than tại đây, để cho Băng Tâm đứng bộ làm chủ, đặng cho cô hết hiềm nghi sự giàu nghèo nữa, rồi ông đứng làm chủ hôn mà gả cho thầy Trường Khanh, quan Phủ và mấy cháu nghĩ thử coi tính như vậy được hay không?

Vợ chồng Chí Đại cúi lạy Khiếu Nhàn mà nói rằng:

― Mấy lời ông phân thiệt hiệp ư vợ chồng cháu lắm, chẳng phải bao nhiêu đó mà đền đủ ơn nghĩa của thầy Trường Khanh và Băng Tâm được, song ông làm như vậy th́ thầy Trường Khanh với cô Băng Tâm đă được hiệp nhau, mà lại cũng gần vợ chồng cháu, đến già nữa.

Trường Khanh cũng động ḷng nên cũng lạy ông Khiếu Nhàn mà thưa rằng:

― Thưa ông, từ ngày cháu xuống đây đến nay ông đă thấy rơ bụng cháu v́ ăn năn việc cũ, và v́ ái mộ ḷng trinh bạch của cô hai Băng Tâm, nên quyết gần cô chớ không phải có ư chi khác. Nếu ông giúp lời cho cô hai chịu kết tóc trăm năm với cháu th́ cháu ơn đă nhiều rồi, lựa là phải cho cô bạc vàng chi nữa.

Ai nấy đều ngó Băng Tâm, có ư trông coi cô định lẽ nào. Băng Tâm liền ngó Trường Khanh, miệng chúm chím cười rồi nói:

― Thưa ông cháu với chị Bạch Tuyết kết làm chị làm em với nhau, tự nhiên phải bảo bọc cho nhau, có ơn chi đâu mà ông lo đền đáp. Vậy chớ ngày cháu mới lên Sài G̣n, chị d́u dắt, nuôi dưỡng cháu đó, cháu không chịu ơn chị hay sao? C̣n nhơn duyên của cháu vơi thầy Trường Khanh th́ mấy tháng nay, cháu dọ được tính ư thầy rồi, bây giờ cháu chẳng c̣n hiềm nghi sự giàu nghèo nữa, nên ông chẳng phải mua ruộng đất, ḷ than cho cháu.

Trường Khanh nghe nói mừng quá, ngó Băng Tâm mà nước mắt rưng rưng.

Chí Đại với Bạch Tuyết theo nói hết sức mà Băng Tâm cũng không chịu thọ tiền bạc. Khiếu Nhàn chọn ngày tốt đặng cho Trường Khanh với Băng Tâm làm lễ cưới. Quan Phủ về nhà đêm ấy nằm nhớ cử chỉ hào hiệp quảng đại của Khiếu Nhàn, và nhớ những lời ân t́nh nhơn nghĩa của bốn trẻ th́ ngài hổ thẹn riêng, mà cũng ăn năn việc trước vô cùng. Bạch Tuyết lo mua vàng kiềng, sắm quần áo cho Băng Tâm đặng kịp ngày xuất giá. Chí Đại với Trường Khanh muốn làm cho rỡ ràng nên dọn dẹp nhà cửa rực rỡ.

Đến ngày cưới, có bà con của Trường Khanh và cậu mợ của Băng Tâm ở Vĩnh Long xuống đủ mặt. Khiếu Nhàn với Chí Đại lại có mời quan Phủ và thân bằng quyến thuộc ở Cà Mau rất đông.

Khi vợ chồng lạy Trời, lạy Đất, lạy hai họ rồi th́ nam nữ nhập tiệc chén thù, chén tạc, hỉ hả trót đêm ai cũng vui cười, duy có cậu mợ của Băng Tâm nhớ chuyện cũ nên hổ thầm; c̣n Bạch Tuyết đương ăn uống nửa chừng rồi cáo thối, vô buồng nằm dàu dàu. Đến khuya, khách ở gần giă từ về hết, duy c̣n có khách ở xa mà thôi, họ cũng đă sửa soạn thay đồ đi nghỉ, Chí Đại lén bước vô buồng thấy Bạch Tuyết chong đèn năm thiêm thiếp, mà cặp mắt ướt rượt, lại dựa bên gối có một tờ giấy xếp để đó. Anh ta lén lấy tờ giấy ấy đem đọc, th́ thấy Bạch Tuyết viết như vầy:

Anh ôi!

Phận em là gái bất trinh, lấy chồng không đợi lịnh cha gả, mà làm con lại bất hiếu, tuy báo thù cho mẹ được, song làm lụy đến thân cha.

Em thấy cô Băng Tâm chồng cưới, em hổ thẹn vô cùng mà em thấy mặt cha không vui, th́ em lại càng nát gan đứt ruột.

Anh ôi, chẳng phải em kết nghĩa với anh rồi bây giờ em ăn năn, xin anh biết giùm bụng em. Anh là đứng trượng phu chí sĩ, cái thân hư của em đây đâu dễ dám b́. Anh v́ em mà cực khổ mấy năm trời, rồi c̣n cứu mạng em và báo thù cho mẹ em nữa. Ơn nghĩa của anh cao như non, lớn như biển, lẽ th́ em phải lo sống trăm năm đặng làm thân trâu ngựa mà đền ơn đáp nghĩa cho anh.

Ngặt v́ em xét phận em th́ em hổ thẹn buồn rầu, không thể nguôi được. Em tưởng vậy em phải chết th́ mới chôn cái hư, mới lấp được cái mạch sầu của em mà thôi.

Anh ôi, duyên nợ của vợ chồng ta có mấy năm mà thôi. Xin anh chớ buồn, bởi v́ kiếp nầy chẳng đặng trọn đời với nhau, th́ em nguyện kiếp sau rồi em sẽ lên mà trả nợ.

Thư đến đó th́ dứt mà chưa kư tên, Chí Đại đọc rồi mồ hôi nhỏ giọt ngó trên bàn viết th́ mực hăy c̣n đó. Anh ta bỏ thơ vào túi rồi, lén ngồi kế bên giường, lấy tay đè nhè nhẹ lên ngực Bạch Tuyết. Bạch Tuyết mở mắt thấy chồng th́ lật đật ṃ trên gối, có ư kiếm tờ giấy hồi năy. Chí Đại hiểu ư nên ôm vợ và khóc và nói rằng:

― Qua đă lén đọc thơ của em. Em chết th́ chắc qua cũng chết theo, chớ sống làm chi.

Bạch Tuyết xô Chí Đại rồi lồm cồm ngồi dậy, ngó chồng một cách rất thảm thiết và lắc đầu nói rằng:

― Em hư lắm, em quấy lắm, không đáng làm vợ anh.

Chí Đại nắm tay vợ mà đáp ràng:

― Nếu em không hư, th́ ngày nay làm sao đôi ta được gần nhau đây, c̣n nếu em sợ quấy th́ có thể nào báo thù cho mẹ được?

Có mấy lời đó mà Chí Đại nói giọng nghe tất hữu t́nh lại hữu lư làm cho vợ ngồi ngó đèn, rồi day lại ôm chồng mà nói rằng:

― Anh như vầy mà chết sao đành.

         Chí Đại biết Bạch Tuyết đă xiêu ḷng rồi, nên kiếm lời phải lẽ ngay mà phân giải riết, làm cho Bạch Tuyết dịu lần lần rồi bỏ buồn làm vui như cũ.

Tuy vậy mà sáng bữa sau Chí Đại cũng mang bức thơ của vợ đưa cho Khiếu Nhàn với quan Phủ xem. Hai ông rơ ư Bạch Tuyết th́ khóc ṛng, nhứt là quan Phủ thấy con biết nên hư phải quấy ông càng thương thân con, và càng ăn năn việc cũ nhiều hơn nữa. Hai ông thay phiên nhau mà an ủi Bạch Tuyết. Vợ chồng Trường Khanh nghe Bạch Tuyết có chỗ buồn cũng theo khuyên giải hoài.

Cách ít ngày, vợ chồng Trường Khanh tính dắt nhau trở về Vĩnh Long đặng lo quản xuất sự nghiệp. Trường Khanh mời vợ chồng Chí Đại đi theo chơi. Chí Đại nghĩ cũng nên thừa dịp nầy trước về Vũng Liêm thăm mồ mả, sau dắt Bạch Tuyết đi chơi cho khuây lăng, nên xin phép Khiếu Nhàn với quan Phủ, rồi bốn vợ chồng dắt nhau ra đi.

Vợ chồng Chí Đại đi chơi hơn một tháng, chừng trở về Cà Mau, Bạch Tuyết thấy quan Phủ đương lo cất nhà ở khít bên nhà Khiếu Nhàn th́ có ḷng mừng. Nhà quan Phủ cất vừa xong rồi th́ có giấy hưu trí gởi lại. Quan Phủ dọn về nhà mới mà ở, vợ chồng Chí Đại khi th́ ở bên cha, khi th́ ở bên ông, lại qua, qua lại tối ngày.

Bạch Tuyết lo coi sóc việc trong nhà, c̣n Chí Đại lo dạy dỗ em là Xuân Sắc, ông cháu, cha con, vợ chồng, chị em thuận ḥa, ái kỉnh, quên hết mọi nỗi buồn rầu ly biệt của ngày xưa.

Hồ Biểu Chánh

Tự thảo sáng, Cà Mau 1912,

Tự nhuận sắc, Sài G̣n 1922

[ ] ] ngắn

[6] lúc nầy, độ nầy

[7] đi tới đi lui

[8] môn đăng hộ đối: tương xứng danh vọng, tiền của

[9] Nhín nhút, tiện tặn

[10] lễ cách mång Pháp (ngày 14.7.1789), theo Lịch sử khẩn hoang miền Nam, Sơn Nam. 

[11] măi tấn hay măi tiến (買進) đọc theo âm Triều Châu thành mái chíng, sau khi Việt hóa viết thành mái chín, nghĩa tương đương với măi biện (買辨) đọc theo giọng Quảng Đông thành mại pál, sau khi Việt hóa viết thành mại bản: Người quản lư mua bán hàng hóa, người môi giới buôn bán, người quản lư việc chở hàng, chở khách trên tàu thủy. 

[12] vẻ mặt hờn giận

[13] (bâton): gậy

[14] lượm, tom góp

[15] bưu điện

[16] tem thơ

[17] cướp lời

[18] nói nặng, nói thẳng
 

Trang Nhà  :

  

Tiếp nhận thư tín :