Văn Học  & Nghệ Thuật
 

Thắp Nắng Bên Trời

 Hồ Trường An

Chương Sáu

Hàn Song Tường Lắng Âm Vọng

Từ Đáy Thẳm Tâm Tư

Qua Chùm Thơ  Trải Bao Ngày Tháng Cũ

Sau thi tập ''Viên Sỏi Quê Hương'' tŕnh làng vào năm 1986 cho tới nay, cách 20 năm qua, Hàn Song Tựng  vẫn tiếp tục làm thơ, nhưng không cho in thành tập thơ nào nữa. Suốt 20 năm, thơ của chị không cần phải có nhiều thời gian để lột xác lần lần. Sau thi tập đầu tiên, chị không làm thơ thời thế nữa. Đó là loại thơ nói lên niềm nhớ thương cố quốc, thơ bài xích chế độ hà khắc đương thời, thơ kể lể chuyến vượt biển t́m đất nước tự do, thơ tả oán  cuộc sống mất điểm tựa trên đất nước định cư... Đối với chị những đề tài đó đă được chị xếp vào xó kẹt dĩ văng để chị mở cái nh́n khắp chân trời thi ca khoáng đạt hơn.

      Ở quyển ''Thắp nắng bên trời'',  tôi chọn một số thơ trong chùm thơ mà chị đă gửi cho tôi vào thời kỳ văn tiết hương của mùa thu năm 2006. C̣n ǵ thú vị hơn là lúc đọc thơ của Hàn Song Tường trong những buổi xế êm đềm nhàn nhă  khi khắp đất trời bên ngoài đang thiêm thiếp trong tiết hàn nhuận bảng lảng bóng sa mù.

      Hàn Song Tường rất dễ tính trong t́nh bạn, nhưng rất khó tính trong công việc sáng tác thi ca. Đối với chị sáng tác văn chương là một nổ lực hăm hở, một cuộc canh tân không ngừng nghĩ. Nhà thơ nữ ấy đă phải sục sạo khắp nơi để t́m cái đẹp ẩn mật của thơ. Ngoại cảnh, ngoại h́nh sự vật lẫn vấn đề nội tâm, những vấn đề siêu h́nh kỳ bí.., vâng, đúng vậy, chỗ nào cũng có hồng ân của Thượng Đế dành cho thơ. Trong niềm sùng tín  tri ân Thượng Đế mà vua David sáng tác những bài ''Thánh vịnh'' (les Psaumes). Trong t́nh cảm pha trộn nhục cảm lứa đôi mà  vua Salomon dệt những bài ''Diễm t́nh ca'' ( c̣n gọi là ''Nhă ca'' / ''Cantique des Cantiques'') hàm nhuận luôn niềm gắn bó giữa con người và Thượng Đế. Trong Tinh thần Bát-nhă của Phật giáo, các Thiền sư nói lên những bài kệ thấm nhuần Thiền phong Thiền vị. Trong cảm giác hâm hấp dục t́nh hay hừng hực khoái lạc xác thân mà Charles Beaudelaire hay của Paul Verlaine sáng tác những bài thơ nhục cảm ngợi ca hai bản mặt song đôi: hạnh phúc và đau khổ, khoái lạc và chán chường.

       Trong thế giới mênh mông và phồn tạp của thi ca, chúng ta nếu hỏi Hàn Song Tường đă nắm bắt được những ǵ? Chắc chị sẽ trả lời: ''Không được điều ǵ cả, ngoài một vài kinh nghiệm sáng tác thơ''. Thật ra, ai dám bảo ḿnh nắm bắt được quan niệm đúng đắn về thơ, về hạnh phúc mà nhà thơ liên tục kiếm t́m? Ai dám bảo qua thi ca, ḿnh t́m được sự giải thoát lớn lao cho cả cuộc đời ḿnh? Ai dám bảo nhờ thơ mà ḿnh chứng ngộ vào cái bản thể cuộc sống, tức là sự thật đầu tiên và cuối cùng của vạn pháp, của hiện hữu?

       Hàn Song Tường vốn thừa kinh nghiệm về thi ca. Nếu chị không nâng thơ ḿnh lên một cương vị huy hoàng và cao ṿi vọi th́ cũng tháp cho thơ ḿnh một đôi cánh bay cao hơn những người làm thơ theo kỹ nghệ hay làm thơ theo tiểu công nghệ. Đề tài của thơ chị chưa hẳn là mới mẻ hơn đề tài thơ của những nhà thơ trẻ nổi danh  khác, nhưng sự diễn tả của chị thật đặc sắc. Lại nữa,  cách kiến trúc của nó không theo đường nét cổ điển mà vạch lên những nét kỷ hà thuần chất sáng tạo, hoặc vạch lên những đường nét tạo h́nh lạ lẫm. Xin đọc bài

                                             Vết xâm

                            Có thể chuyến xe không đợi nữa

                            Chiều hoang vu nắng quái mênh mông

                            Sông chào đón dưới cơn mưa run rẩy

                            Mặt nước chao, nàng đă quá giang

                            Có thể chuyến xe rồi trở lại

                            Đưa nàng đi sau một lần đ̣                     

                            Bàn tay vẫy ngón xanh màu lá

                            Bỗng chập chùng như những cánh lan

                            Có thể nàng t́nh cờ trở lại

                            Đường năm xưa phố thị ngỡ ngàng

                            Chuyến xe đón nàng qua một dặm

                            Mưa mù trời dài mấy quan san

                            Có thể chuyến xe c̣n chờ măi

                            Hàng trăm năm mục nát tan tành

                            Ôi! dấu tích hóa thành mặt nạ

                            Treo bên đời tựa một vết xâm

      Ở đây, chuyến xe đ̣ và người hành khách bắt hụt nhau. Chuyến xe có thể đi trước khi người hành khách đến. Nhưng người hành khác là ai? Đó là nhân vật ở ngôi thứ ba trong danh xưng (nàng) và cũng có thể đó là tác giả Hàn Song Tường. Nàng đoán có thể là chuyến xe trở lại. Và nàng phân vân nghĩ rằng cũng có thể nàng trở lại để xe đưa nàng trở về cuộc viễn du trên con đường kỷ niệm ướt mưa. Vẫn chưa hết! Nàng lại giả dụ chuyến xe c̣n chờ nàng măi tới lúc nó trở thành vật hư hoại phế thải để nàng nghĩ: ''Ôi! dấu tích trở thành mặt nạ'' / ''Treo bên đời tựa một vết xâm''.

       Chuyến xe ẩn dụ cho cái ǵ? Cho ai? Có phải người t́nh năm cũ chăng?  Hụt một chuyến xe trong buổi hoàng hôn nắng úa chỉ là một việc quá đỗi tầm thường, nhưng sao khung cảnh và tâm t́nh trong thơ gieo một nỗi bàng hoàng hiu hắt trong ḷng người đọc đến vậy? Và dưới đáy thẳm của bài thơ như gờn gợn một nhân sinh quan bi đát nói lên cái hạnh phúc lưôn tưột tầm tay với của con người. Con người bị một nghiệp lực oan nghiệt cuốn hút nên cứ chạy sa đà trên những con đường không bao giờ gặp lại người yêu dấu để cùng tới bến bờ hạnh phúc.

      Thơ Hàn Song Tường rất giản dị và trong sáng trong ngôn ngữ, nhưng tâm t́nh trong thơ, t́nh ư trong thơ rất phức tạp. Nó gợi nên một nền trời quang đảng phía trên mặt hồ phẳng trải gương, nhưng ai biết mầm mống ác hiểm của thiên tai đă mai phục đâu đó, chờ cơ hội thuận tiện để tác nghiệt lộng hành.

         Cái mà tác giả ngỡ là hạnh phúc, là điều tốt đẹp đến ḿnh lại hóa ra những cái tương phản, chẳng những không ăn khớp với hoài băo của ḿnh mà c̣n làm ḿnh bị ṿ xé bởi cái trái cựa phũ phàng của của nó.

                                      Tháng giêng

                            Gió may thấm thía da người

                            Hóa ra phún thạch tơi bời lửa than

                            Trời ơi - Cái điệu nhân gian                      

                            Hụt chân để lỡ muộn màng tháng giêng

      Như thế ở nhận xét đầu tiên, chúng ta bắt gặp Hàn Song Tường làm thơ không phải để ngợi ca hạnh phúc, mà cũng không phải để khóc gió than mây một cách hời hợt. Chị dù không có tham vọng đi vào cốt tủy của thơ, nhưng chị với từng bước lặng lẽ âm thầm đưa thơ vào một chiều sâu khả quan, vào một chiều rộng dàn trải trong tâm hồn người đọc một niềm bâng khuâng man mác.

*

*   *

       Cái ngộ nghĩnh khả ái trong thơ của Hàn Song Tường là những giấc mơ diễm ảo mà chị lồng vào người yêu của ḿnh như đem cái áo hào hoa rực rỡ mặc cho chàng. Chị không cần biết áo ấy sẽ rộng hay hẹp đối với chàng không? Tuy nhiên, chị vẫn yêu cái áo ấy nhưng lại tưởng chừng ḿnh yêu người mặc áo. Thật ra, trong cuộc sống của đa số chúng ta, mộng mơ và thực tại đâu có bao giờ ăn khớp vào nhau, nếu không bảo là cả hai va chạm chan chát với nhau. Cuộc sống thực tại thường thường không đáp ứng một chút ǵ cho kẻ nuôi giấc mơ lộng lẫy bất tuyệt. Nó làm cho đương sự thất vọng đến độ dă dượi dại khờ.

      Trong t́nh yêu, Hàn Song Tường nghĩ về người yêu qua những biểu tượng rất thơ như nước mát, gió nhẹ, qua niềm bát ngát, thiết tha. Chị gán rất nhiều cái đẹp mềm mại, dịu nhẹ, khinh khoái cho chàng, nhưng chàng không đáp ứng cái hoài băo thiết thành của chị được bao nhiêu. Có thể là chàng dè sẻn không ban bố cho chị những điều mà chị mong mỏi. Cũng có thể chàng không có nhiều những cái mà chị đă vẽ vời trong cơi mường tượng của chị. Xin đọc bài

                             Tâm ảnh

                            Em ngỡ chàng như nước

                            Lỡ trầm ḿnh xuống sông

                            Gịng sông vang tiếng khóc

                            Mai một cuộc t́nh hồng

 

                            Em ngỡ chàng như gió

                            Gởi đến chàng trang thơ

                            Thơ như đời em đó

                            Giữa một cuộc hư vô

 

                            Em ngỡ chàng bát ngát

                            Như mây trời mênh mang

                            Chờ một đêm ánh sáng

                           Về với bóng trăng lan

 

                             Em ngỡ chàng tha thiết

                             Lời vọng đến muôn thâu

                             Em hân hoan mừng nhận

                             Một chút t́nh rồi đau

      C̣n oái oăm cay nghiệt hơn nữa là nhân vật xưng em (có thể là tác giả) đi t́m cái đẹp qua lời đồn đăi hoặc trong cơi tưởng tượng mà nàng đă từng ấp ủ bao năm. Nhưng khi nàng đến nơi th́ cái đẹp ấy không c̣n nữa, đă hóa ra bóng khói h́nh sương tan trong ảo ảnh. Đó là trường hợp nhân vật xưng em nh́n dáng núi in lên chân trời, nơi bên kia núi có chàng thi sĩ cư ngụ. Sắc thúy màu lam của dáng núi ở xa là một h́nh ảnh rất mộng rất thơ quyến rũ khách văn cảnh đến đó t́m cái đẹp. Đó cũng như trường hợp cổ nhân nước Tàu vào rừng sâu núi thẳm  mùa xuân để nhặt nhạnh lông chim phỉ thúy (chim tră) và t́m hái hoa thơm (thập thúy tầm phương). Nàng không thập thúy tầm phương đâu, nàng chỉ mong gặp thi sĩ thần tượng của ḿnh. Thi sĩ một khi đi vào văn chương đối với những tâm hồn lăng mạn th́ làm sao mà chẳng tuấn nhă? Nếu không th́ họ cũng đượm đà nhuần thấm chất văn thái tinh hoa. Chàng có thể như Tống Ngọc thời Xuân Thu Chiến Quốc đă sáng tác bài ''Cao Đường phú'' đẹp như gấm, có thể như Lord Byron với những thi tập trác tuyệt t́nh ư như ''Heures de loisir''  (''Giờ nhàn hạ'') hay cũng có thể là một Xuân Diệu thứ hai nồng mặn t́nh yêu qua thi tập ''Gửi hương cho gió''.

      Nhưng than ôi, khi nàng qua tới bên kia núi th́ thi sĩ đă chết. Ác nghiệp oái   

oăm thế là đă đập tan giấc mộng đẹp mà nàng đă dày công nuôi dưỡng trong dự tính từ bao lâu. Thật ra, núi chắc không thể đẹp  như lúc nàng trông từ xa, phong cảnh bên kia núi chắc chắn không phản ảnh trung thực được những điều  mà nàng đă tưởng tượng. Và c̣n thi sĩ đă chết đêm qua trước khi nàng tới, có lẽ đă được mai táng gấp gáp rồi. Chân dung và phong thái của chàng ra sao, nếp sống chàng thế nào th́ làm sao nàng biết được? Cho nên chàng vẫn măi măi là giấc mơ đẹp tuyệt vời của nàng.

      Cảnh ngộ nàng tuy có đau xót thật đấy, nhưng nh́n qua khía cạnh tích cực th́ chúng ta lại thấy chàng sẽ muôn đời bất tử trong tâm tưởng nàng. Con người thật của thi sĩ sẽ già, sẽ xấu và biết đâu sẽ đổi tánh trái nết để rồi trở nên dễ ghét. Nhưng chàng thi sĩ trong mơ của nàng sẽ trẻ măi, thơ mộng măi và khả ái măi do lớp hào quang trong tâm tưởng nàng dệt nên.

       Bài thơ ẩn dụ cho công việc đi t́m cái đẹp. Cái đẹp chỉ ở chỗ từ xa nh́n tới, chỉ là huyễn ảnh như trăng lồng bóng đáy nước, như  hoa giả hiện trong gương. Tuy thế, cái ǵ trong vạn pháp và hiện hữu này, dù là cơn mê hay cơn mộng ảo đi nữa vẫn có hai đối đăi nhau: mặt tiêu cực lẫn mặt tích cực.

      Bài thơ ''Núi biếc'' được Bác sĩ Nguyễn Đ́nh Phùng phổ nhạc và được giọng hát vang vang âm vọng tiếng chuông mai của Thái Hiền diễn tả rất điệu nghệ.

                             Núi biếc

                            Bên kia vùng núi biếc

                            Cỏ có xanh không anh

                            Em t́m đường sang đó

                            Chiều hạ nắng mông mênh

 

                            Lối xa xôi diệu vợi

                            Muôn chỗ không cơi bờ

                            Em một ḿnh qua núi

                           Triền dốc đá hững hờ

 

                             Phía bên kia núi biếc

                            Trời có gần không anh

                            Từng cơn mưa rất nhẹ

                            Buộc vào kiếp hư sinh

 

                             Em đă sang bên núi

                             Thi sĩ chết đêm qua

                             Ánh tà dương vời vợi

                             U uất hồn cỏ hoa

 

                             Em c̣n chờ mấy kiếp 

                             Bên kia núi thanh b́nh

                             Chàng thi nhân lỗi hẹn

                             Cỏ đă lạc dấu chân.

      Nhưng đă là thi sĩ, Hàn Song Tuờng đâu thể tránh né những giấc mơ, những cái đă làm nên tâm hồn thi sĩ cho chị. Nếu lột trần những ảo tưởng, những hoài băo, những hoài niệm, những h́nh bóng hạnh phúc dĩ văng th́ làm sao tâm hồn chị được ph́ nhiêu? Làm sao cảm hứng chị được phong phú?

 

                                Dung nhan

                            Em như một vạt nắng

                            Nằm hắt hiu trên anh

                            Màu da vàng quê mẹ

                            Cũng ửng sầu mong manh

 

                            Em như một tia sáng

                            Chiếu nhẹ vào mắt anh

                            Mắt sâu bao đêm thức

                            Quê hương đă nhọc nhằn

 

                            Em như một làn nước

                            Quay ṿng bên ḿnh anh

                            Nước hải hà muôn sắc

                            Chảy nguyên gịng vô sinh

 

                            Em như một cơn gió

                           Thổi vật vờ tóc anh

                           Tóc xanh giờ đă bạc

                           Sông núi cũng vị t́nh

 

                            Em như một bóng mát

                            Đứng dịu dàng bên anh

                            Nào ngờ cơn băo động

                            Nên c̣n mẫi lênh đênh

      Và chị cứ mơ, cứ ôm bóng trăng lạnh để mường tượng cơi thơ, cứ thêu thùa những bông hoa trên nền nhung vóc lụa để nghĩ về một vườn thượng uyển trên trang sách dị sử kỳ t́nh. Nhưng khi tỉnh ra, vườn thượng uyển chỉ là một cuộc đời bị bóc trần, bị bôi rửa lớp sơn ảo mộng. Người thi sĩ đó đă gặp nhiều mất mát. Nhưng quả thật chị có thật sự mất sạch sành sanh không? Quả thật chị chẳng c̣n một mảnh vụn nhỏ nhặt tích cực nào không? Xin thưa, vẫn c̣n chứ bộ. Đó là những tác phẩm văn chương nói chung, những thi phẩm nói riêng để chị làm đẹp tâm hồn người thưởng ngoạn đồng điệu.

                                                Kiếp xưa

                            Vườn thượng uyển sẽ xa vời cách biệt

                             Cơi riêng chàng lưu luyến đă bao năm

                             Em nữ tính ngủ vùi trong dốc núi

                            Triền miên sầu sỏi đá cũng ăn năn

 

                             Em thoáng chốc hiểu chàng từ tiền kiếp

                             Như mây hoang vẫn mải miét phiêu linh

                             Em thoáng chốc yêu chàng từ ngàn kiếp

                             Bắt gặp bên đời nỗi khổ lênh đênh

 

                             Vườn thượng uyển sẽ trầm kha măi măi

                              Em dẫn chàng ra khỏi mịt mù

                              Em đứng bên chàng nh́n người quá khứ

                              Nghe gịng đời xuôi ngược để ưu tư

 

                             Ngay xưa cũ ném xuống đời mộng mị

                             Vết dấu xưa đă mù mịt tan hoang

                              Em đứng ngắm muôn trùng xa khuất măi

                              Khốn khổ một đời cũng đủ chung thân

 

                              Vết thuơng cũ chợt gần như dấu tích

                               C̣n trên cây vườn thượng uyển u sầu

                               Em dẫn chàng xa vùng trời lận đận

                               Bỏ lại đời mưa núi cảnh trầm luân

      Hàn Song Tường sau khi ra khỏi cái vườn ảo mộng được ngụy trang là vườn thượng uyển chẳng ''khốn khổ một đời cũng đủ chung thân'' (sic) đâu. Chị c̣n lời lăi nữa là khác v́ chị đă nắm bắt hạnh phúc khi: ''Em dẫn chàng xa vùng trời lận đận''/ ''Bỏ bên đời mưa núi cảnh trầm luân'' (sic). Đă vậy chị c̣n có thêm một bài thơ sâu sắc ư t́nh như bài thơ ''Kiếp xưa''  này.

*

    *

      Hàn Song Tường sở trường làm thơ t́nh yêu. T́nh yêu trong thơ của chị không sướt mướt tỉ tê nhưng thật ra t́nh ư lại không đơn giản như trong thơ của Mai Quư Phi (t́nh địch của Dương Quư Phi), như Tiết Đào,  như Ngu Huyền Cơ thuở Thịnh Đường... Thơ chị có một t́nh ư ẩn mật hơn, viễn thâm hơn, như thơ của Elizabeth Barrett Browning (người Anh).  Nữ sĩ Elizabeth Barrett Browning (1806 - 1861) trong thi tập ''Les Sonnets de la Portugaise'' (''Những bài thơ  của cô Bồ-đào-nha'', năm 1850) diễn tả sự đam mê thần bí mà bà đă cảm nhận ở  chồng bà tức là thi sĩ Robert Browning. Ngay cả Nữ nam tước Hélène de Ruylen de Nyevelt chỉ là một tên tuổi lu mờ trên thi đàn nữ giới của Pháp vào thập niên 10 trước những tay gạo cội thi ca phái nữ như Nữ bá tước Anna de Noailles, nữ sĩ gốc Mỹ Natalie Clifford Barney, nữ sĩ gốc Anh Renée Vivien,  nữ sĩ Lucie Delarue Madrus. Nhưng thơ t́nh yêu của bà cũng đáng cho chúng ta suy nghĩ lắm chứ:

                            T́nh yêu của những niềm cô đơn tuyệt đẹp

                             Đă len vào trái tim cay đắng của tôi

                             Này đây tập hợp chuông ḥa âm xanh lơ của mùa Đông

                             Ném vào khúc nhạc dạo   

      Làm thơ t́nh yêu mà không có đam mê, không có khổ lụy tiếp sau thời gian nồng mặn ân t́nh th́ lấy cái ǵ để làm ra một chặng tâm t́nh ướt át sương mưa hay một đoạn đời giông băo theo nhu cầu cổ điển của lối sáng tác thơ t́nh? Trong cái mẫu số chung của thơ t́nh nếu chúng ta cứ ngoan ngoăn đi theo đường cũ lối ṃn đă vạch sẵn th́ chúng ta chỉ đưa thơ của ḿnh vào một khối đông chung chung, thiếu bản sắc, thiếu tinh thần sáng tạo. Hàn Song Tường vẫn tuân phục cái mẫu số chung đó. Nhưng chị vẫn mang nó đi xa hơn: vào trong vấn đề siêu h́nh, vào trong cái oan khiên thần bí, vượt hẳn cái đo lường và cái ṿng hiểu biết của con người.

                           Nhân ảnh

                            Người như sông sâu

                            Người như cửa biển

                            Tôi bơi giữa gịng

                            Mắc cạn bao năm

 

                            Tôi mắc cạn

                            Bởi gịng sông nhỏ bé

                            Bởi người quên là sóng nước bao la

                            Tôi xoay chiều

                            Trăm lần khó thoát

                            Nên mù mờ như cánh nhạn bay qua

 

                             Người như núi đồi

                             Người như hoa cỏ

                             Tôi thu ḿnh ẩn náu

                             Giữa thiên nhiên ḷng rướm máu thương thân

                             Có biết đâu ngàn thu hàng lau lách

                             Cứa nát tay tôi

                             Một điệu ân cần

 

                             Người như ngọc ngà

                             Quên ḷng cứu khổ

                             Nên bọt bèo bám măi lấy chân tôi

                             Cánh cửa mở

                             Cánh cửa vừa hé mở

                             Con thiêu thân chưa thoát dương trần

 

                             Người cho tôi ánh sáng phù sinh

                             Chiếc gương nhân thế

                             Và nhă nhạc thoát hai từ muôn kiếp

                              Một ṿng hoa

                              Những gai nhọn khổ đau

 

                              Người như sách đèn

                              Đọc suốt thâu đêm

                              Tôi năm khóc giữa những trang sầu muộn

                              Người tài tử                                  

                              Như trăng sao vời vợi

                              Như t́nh yêu tha thiết măi trong tôi

      Chất liệu trong thơ t́nh yêu của Hàn Song Tường không mấy đơn giản nên rất khác biệt chất liệu dành cho thơ tiền chiến. Chúng kín đáo hơn, sắp đặt khéo léo nên có dáng dấp mới lạ hơn. Và chúng có một sự dung chứa biết bao t́nh ư mà tác giả muốn thố lộ, muốn khai triển. Ba câu thơ: ''Tôi mắc cạn'' / ''Bởi gịng sông bé nhỏ'' / ''Bởi người quên là sóng nước bao la''  quá mênh mông diệu vợi ư t́nh mà mỗi độc giả chúng ta sẽ có một lối chiêu cảm riêng, nhưng chúng ta khó mà giải thích rành mạch.

      Cuộc t́nh trong thơ của Hàn Song Tường đôi lúc làn lạt như khói rạ đốt trong cánh đồng rực rỡ nắng trưa. Ư t́nh của chị hơi khép kín. Khung cảnh t́nh tự không thơ mộng, không trăng sao làm nhân chứng, không trời nước lồng bối cảnh như các bối cảnh trong những bài thơ lăng mạn lỗi thời. Chính cái khung cảnh tầm thường với nhà ga xe lửa, hành lang pḥng trọ, quán nước khiêm tốn, câu chuyện cô gái ma đứng trên tàu tị nạn, ngọn đèn lù mù trong toa xe lửa, con đường về ướt mưa mới làm cho  không khí (ambiance) và những nét tạo h́nh khi đi vào thơ của chị trở nên lạ lẫm bất ngờ, mới mẻ một cách kỳ đặc. Chúng không rơi vào những h́nh ảnh đă bị dùng đến độ ṃn hao trong các bài thơ t́nh của những nhà thơ c̣n nuối tiếc ánh tà dương của thơ t́nh yêu thời tiền chiến. Trong thơ có nắng vàng rực rỡ dưới ngàn cây, nhưng khung cảnh lại đi vào tâm hồn độc giả bằng thứ ánh sáng héo úa v́ cảnh hẹn ḥ không sôi nổi, không bừng bừng ngọn lửa đam mê. Lại nữa câu chuyện ma quái, quán nước hiu quạnh làm cho không khí thêm tẻ ngắt nếu không bảo là thê luơng. Cuộc hẹn ḥ t́nh tự có vẻ lạc loài đứng khép nép bên lề cảm xúc hăm hở nồng nàn của những kẻ si t́nh đắm đuối nhau. Rồi câu chuyện về quê hương tổ quốc càng đẩy xa cuộc t́nh tự ra khỏi lạc thú gối chăn ướt sũng mạch ân t́nh. H́nh như nàng và chàng t́m nhau để tạm rời xa nỗi cô đơn thường nhật, để trốn ám ảnh bông lông mơ hồ hơn là để làmcuộc giao thoa giữa hai tâm hồn và giữa hai thân xác.

                            Giọt lệ

                            ......

                            ......

                           Buổi hẹn ḥ trễ muộn

                           Tháng sáu nóng nực

                           Trường lớp đă nghỉ hè

                           Anh đón em ở ga xe lửa

                           Dáng anh hiu quạnh như gă mất nước

                          Trông lang thang

                          Tội nghiệp biết bao nhiêu

                          Anh mở nhạc cho em nghe

                          Bản nhạc có câu

                          ''trái tim mất tích''

                          Anh nghe cười

                          Em lặng thinh

                          Anh gọi ''Song song''

                          Buổi trưa có gió

                          Nắng cũng vàng rực rỡ dưới ngàn cây 

                          Em không trả lời

                          Từ chối hay ưng thuận

                          Có ǵ hơn

                          Hai kẻ lạc loài...  

                         Từ tiệm cà phê

                         Cô chủ quán kể chuyện ma quái đản 

                         Ai cũng nghi ngờ

                         Người con gái ma từ biển xanh

                         Đứng trên tàu tị nạn

                         Em tin cô

                         Nên buồn suốt đường về

                         Lối dốc của hành lang pḥng trọ

                         Những người bạn ngoại quốc

                         Hỏi han khi gặp em

                         Họ biết mùa hè em trở lại

                         Mùa hè em có anh

                         Để lặng nghe nhau nói

                         Em nói tiếng miền Nam

                         Khen che quê anh đẻ

                         Miền quê nào cũng ly loạn hả anh?

                         Nằm bên anh buổi tối

                         Em kể về con sâu

                         Ngă xuống chết bên ḍng sông nhỏ

                         Làn nước cuốn nhanh

                         Chẳng c̣n chút bóng h́nh

                         Như em với anh

                         Nh́n về quê hương xa thăm thẳm

                         Chợt hăi hùng thấy mất mát từng ly...

      Cuộc t́nh tự thiếu nhiệt thành như thế, nhưng khi nàng tạm rời xa chàng để trở về Hoston th́ lại khác:

                           Khi trở về Houston

                           Chuyến xe lửa cuối

                           Kêu từng hồi

                           Em dấu anh giọt lệ

                           Ngọn đèn mù mù

                           Đường mưa chẳng ngớt

                           Xa anh rồi

                           Chiếc ghế xoay tṛn

                           Một giọt lệ rơi

      Làm sao  phân tách và xác định được giọt lệ của nàng? Nàng luyến tiếc chàng chăng? Nàng khóc phút sum họp ngắn ngủi chăng? Hay là nàng khóc v́ thói quen mỗi khi chia tay với kẻ đă ăn nằm cùng nàng? Cuộc t́nh của nàng, tâm trạng của nàng rất mù mờ trên những ḍng thơ của bài ''Giọt lệ''. Chúng khoác lờ mờ bóng khói huyền hoặc, lớp sương mịt mùng. Trong thi ca, chúng  trở nên quyến rũ v́ chúng khiến người đọc phải bần thần tra vấn mọi chi tiết của vận sự. Và chúng ta sẽ đặt nhiều dấu chấm hỏi ở từng chặng cuộc gặp gỡ giữa chàng và nàng.

*

*   *

      Khi nói đến t́nh yêu là phải nói luôn đến kỷ niệm. T́nh yêu như chiếc gương, kỷ niệm là cái giá dựng gương, hai cái đi liền nhau. Thiếu cái giá th́ gương không thể dựng lên. Thiếu kỷ niệm, t́nh yêu lấy ǵ để kể lể, để soi sáng tâm t́nh người trong cuộc?

      Kỷ niệm t́nh yêu của Hàn Song Tường không thuần túy là kỷ niệm thơ mộng. Nó chỉ có khung cảnh tầm thường, nếp sống mặt ngoài b́nh thường. Nhưng tác giả nh́n sâu vào nó,  đă gặp cả một trời giông băo trong ly nước, gặp cả một cuộc hổn mang trong đáy ao nhỏ, dưới mặt  phẳng trải gương. Nhờ đó, nếp suy tư của chị thêm sâu sắc, thêm nặng oằn hệ lụy. Xin đọc bài

                               Tháng chạp

                            Như con gió

                            C̣n ǵ mà giữ

                            Như cánh chim

                            Chẳng ngại đường xa

                            Tháng Chạp đến một lần mê thiếp

                            Sầu thương xưa c̣n một chút nghi ngờ

                             Đừng bay nữa

                            Cánh chim in mặt nước

                             Với hàng cây

                             Chiếc lá ĺa cành

                             Tháng Chạp vô t́nh rơi chiếc lá bay

                             Quấn quít măi bước chân qua tội nghiệp

                             Em cứ thở                      

                             Với gió mùa heo hút

                             Bằng phù du

                             Bằng câu nói của ai

                             Đời chia phôi một nửa con người

                             Nửa thầm kín trong tim em sống sót

                             Uống cạn hết từng giọt mưa tháng chạp

                             Tháng xanh xao trên dấu tích người

                             Cuối năm em về

                             Mặt đất tinh khôi

                             Trần thế đó

                             Mà người chẳng biết

                             Như măi măi

                             V́ sao để nhớ

                             Để lăng quên

                             Để ai đó của em

                             Để mà chi

                             Cánh gió - chim ngàn

                             Như giấc mộng

                             Thổi qua cơn hồng thủy

                             Cánh cửa hẹp người về chia chác

                             Tháng chạp gần - gần một giải tay

                              B́nh minh tàn

                              Hoàng hôn tím phương xa

                              Người có thử một chuyến đi biệt xứ

                              Người có biết - mặt hồ in bóng nhạn

                              Cánh chim giăng - để gió cuốn đi

                              Cuốn cả em đi - cuốn cả lá đi

                               Đường xa tắp - cánh chim lăn trong gió      

                               Đường mưa bụi - nghe mưa say mướt

                               Mặt hồ xưa- cùng bóng dáng em

                               Để một lần chợt đến rồi quên.

      Bài thơ mượn cây trụi lá, chiếc lá ĺa cành, cánh chim, mặt hồ in bóng nhạn, hơi gió mạnh để dựng bối cảnh. Quá ít. Nhưng cớ sao người đọc vẫn cảm thấy hơi may heo hút tỏa lạnh khắp bài thơ. Tâm sự cô đơn của tác giả, những ṿ xé tâm tư trước cái ẩn mật của cuộc t́nh, trước vận sự hiện diện rồi mất hút của người t́nh, ngần thứ ấy chất từng tảng bóng tối vào bài thơ. Niềm ưu tư  về về cái phù ảo vô thường, về cái bi thảm phận người đă khơi cho mùa đông trong thơ một chiều sâu hun hút về phương diện ư t́nh. Tháng chạp của Hàn Song Tường khác biệt rất nhiều bài thơ của các trường phái khác.    

      Mùa hạ, nơi tác giả định cư cũng ghi cho cho chị một vài kỷ niệm không vui, nhưng không hẳn là buồn bă tiêu cực. Nỗi niềm se sắt của chị lờ mờ trộn lẫn từng chuỗi suy tư lan man, cái này kế tiếp cái kia gần như đến ngút ngàn. H́nh ảnh mùa hè trong thơ chị có một vài chất liệu để dưng lên bối cảnh: nắng chói ḷa, góc phố, hàng rêu xanh, vùng bán khai, cơm mưa sa mạc, ngày cuối mùa trở băo, thành phố trung nam đông dân... Tất cả những thứ đó chỉ được tác giả kể ra chứ không được chị miêu tả. Chúng không phải để giúp cho tác giả vẽ nên một bức tranh mùa hạ mà là để cho chị dùng làm đầu mối  khai thác tâm t́nh, nhân sinh quan, ư nghĩ của ḿnh. Mùa hạ của Hàn Song Tường là một mùa hạ sưu tập những kỷ niệm tràn trề những ư nghĩ miên man về quá khứ nhàn nhạt, về hiện tại vô vị, về tương lai không một dự phóng rơ rệt. Nó  không hấp dẫn đối với kẻ du ngoạn đến viếng thăm. Nhưng trong thi ca, đó là một mùa hạ đặc thù thắp sáng tài năng của nhà thơ. Và nhà thơ dùng xúc cảm và suy tư của ḿnh để biến nó thành một mùa hạ  không trùng lẩn với mùa hạ trong thơ của ai khác. 

                                       Mùa hạ

                            Cho hết mùa nắng hạ

                            Rồi mai đây với nắng cũng tàn phai

                            Nắng chói ḷa - nắng rọi bạc người

                            Những buổi sớm trôi hoài lặng lẽ

                            Mùa hạ trở về

                            Lời nói chung t́nh kết liễu

                            Dấu thời gian thay đổi muôn màu

                            Như h́nh nhân đứng măi góc trời

                            Như đôi mắt trong ḷng người thất chí 

                            Cho hết mùa nắng hạ

                            Nơi cỏ cây bốc khói sương đêm

                            Em đếm quá một ngày

                            Trở lại đầu mùa

                            Từng góc phố hàng rêu xanh héo úa

                             Mai người đi trăm năm

                             Cánh tay sương gió

                             Đêm nóng mê man

                             Mùa hạ chết t́nh nghèo

                             Em đợi quá hai ngày

                             Lời nói xa xa cổ tích

                             Mơ hồ - âm điệu

                             Xin giữ hết cho em

                             Thời gian bất kể - mặt trời nắng về khuya

                             Cơn mưa sa mạc

                             Chuyến xe tốc hành

                             Thất lạc muôn thu

                              Em ở đây

                              Như kẻ văn minh - đợi người man rợ

                             Vùng bán khai - trườn dốc ngọc ngà

                              Cơn gió đầu mùa

                              Giấc mộng phiêu du

                              Như sinh mạng

                              Đổi một lần vượt biển

                              Đêm ngủ mơ - mùa hạ trắng t́nh giă biệt

                              Thoảng đời nhau

                              Mà lệ ứa kẽ tay

                              Khúc hát trầm ḿnh

                              Thành phố ân t́nh

                              Gió cùng tận - ngày cuối mùa trở băo

                              Cho hết mùa nắng hạ

                              Cuộc vui buồn thổi quét đôi ta

                              Cuộc vui buồn mọc nhánh mù ḷa

                              Niềm bí mật

                              Vết chàm nơi t́nh yêu tội nghiệp

                              Cho hết mùa nắng hạ

                              Ngón tay vàng dấu mặt  trời

                             Thành phố trung nam dư giả con người

                             Muôn dặm nhớ kẻ không c̣n gốc tích

                             Em cứ đợi

                             Thêm một ngày rồi hết

                             Thêm một hôm mất biệt hư hao

                             Em thức trọn đêm - tiếng không trung đổi gió

                             Thành phố tận t́nh hóa kiếp xanh xao

*

*   *

      Có thể t́nh yêu tan vỡ hay dang dở sẽ làm cho thi nhân khởi hứng khi trước tác loại trử t́nh ca hơn. Ở ngoài đời, ai mà không thích cuộc t́nh tṛn trịa, một chung cuộc hạnh phúc. Nhưng cuộc t́nh hồng ánh đèn đêm tân hôn như thế khi vào trong văn chương trở nên ngắn hơi, không kéo dài ngân vang và âm vọng suốt con đường dài thăm thẳm trong tâm tưởng người đọc. Hồi mới lớn lên, thế hệ chúng tôi cứ thích xem loại tiểu thuyết có kết cuộc chia ĺa như ''Đôi bạn'' của Nhất Linh, ''Hồn bướm mơ tiên'' của Khái Hưng, ''Một truyện t́nh mười lăm năm về trước'' của Lưu thị Hạnh (một bút hiệu của Hồ Dzếnh). Khi xem chớp bóng, chúng tôi cứ xem đi xem lại những cuốn phim có cái kết cuộc sinh ly tử biệt  như phim ''Love is a many splendored thing''  của Henry King phóng tác theo quyển tiểu thuyết tự truyện ''A  many splendored thing'' của nữ sĩ Han Suyin (Hàn Tố Anh).

      Những cuộc t́nh trong thi ca của Hàn Song Tường tuy không có cảnh tử biệt sinh ly, nhưng vẫn là cuộc t́nh không hạnh phúc. Đó cũng không phải là những cuộc t́nh bất hạnh, nhưng giữa đôi lứa yêu nhau có nhiều vấn đề: vết thương đất nước chưa phai, mụt ung thư của lịch sử vẫn lan rễ, những thắc mắc siêu h́nh cứ liên tục xâm chiếm ư nghĩ của kẻ trong cuộc, những mâu thuẫn nội tại luôn ray rứt trong tâm tư, những nghịch lư trong đời sống cứ tiếp diễn thường nhật,  những nghi vấn trong đủ mọi lănh vực chưa ổn thỏa v.v... Thơ t́nh yêu của Hàn Song Tường chẳng những không suông trơn cạn cợt  mà nó được cái nh́n của chị phóng chiếu vào những lănh vực nhiêu khê phiền toái để thơ thăng hoa lên một cương vị cao hơn. Tuy lên cao mà thơ chị vẫn đượm nhuần chất thơ, không vướng mắc dăm ba lư luận đáng ghét, không bỏ rơi chất thơ để tránh khỏi trạng thái khô khan.

                           Khúc âm xưa

                         Bóng tối vẫn là nơi người ở

                         Trăng bỏ đi ai cũng bỏ đi

                         Ta cúi xuống bên thềm trăng gọi

                          Khúc âm xưa trí mỏng ơn tàn

 

                          Người cứ tưởng trăng ĺa phố cổ

                          Biển quá xa ta ở quá xa

                          Người cứ nghĩ ta đi biền biệt

                          Dấu thiên thu, chuyện cũ, biển sầu    

 

                          Hai mươi năm ta về phố chợ

                          Hỏi thăm nhau ta biết nói sao

                          Bóng tối vẫn là nơi người ở

                          Ta ôm ngườivới nỗi hư hao

 

                          Ta ôm người ta đau như giết

                          Chút tàn hơn người ngộ trong ta

                          Con nước biếc trôi hoài ở cơi

                          Cố t́m về muôn dặm bao la

 

                          Người cứ mặc bóng trăng và biển

                          Biển cô đơn biển vỡ tan đi

                          Người cứ mặc như ta không đến

                          Trùng dương xưa biển động thầm th́

 

                         Ta ôm nguời ta đau như cắt

                         Từng vết thương từng nỗi ngậm ngùi

                          Đêm vẫn xuống tận cùng bóng tối

                          Nằm bên người với nỗi tàn phai

      Yêu nhau trong nghịch cảnh, trong thiên tai, trong hoạn nạn càng làm đậm thêm chất lăng mạn, làm mối t́nh thêm thần thánh, thêm thiết tha pha trộn cái đắng đót rất dễ say ḷng người. Cái thiên tai, cái nghịch cảnh trong thơ Hàn Song Tương là những cái phản ảnh do tâm trạng của đôi lứa yêu đương phóng chiếu ra để thắp sáng một cách gay gắt cái đẹp của bài thơ.

                               Rừng nhiệt đới    

                            Nắng đă thiếp bên rừng nhiệt đới

                            Chiều đă tàn ḥa với gió vừa lên

                            Cây cứ trẻ mặc thiên thu hối hả

                            Bạn trăm năm, xin ngỏ một lời nguyền

 

                            Con nước chảy loáng nhanh như cắt

                            Xướt máu tuôn đọng tím trên cành

                            Em như thể con dơi bay lăng mạn

                           Thả trôi lần tự vận không thành

 

                            Nắng vẫn chiếu qua rừng nhiệt đới

                            Xơa lên cây lơa thể đổi màu

                            Như em đă hóa thân mầu mật

                            Con dơi bay ṿng một bờ lau

 

                            Đêm nguyệt thực treo nghiêng ṿm cây cỏ

                            Ngủ đi anh con nước trở về nguồn

                            Em ru nhỏ câu ca dao kỳ lạ

                            Anh nghe rồi cứ ngỡ một lời kinh

 

                            Rừng nhiệt đới ch́m trong âu yếm

                            Đêm tương tư lồng lộng tiếng yêu đương

                            Em rửa mặt không bao giờ biết khóc

                            Con dơi bay chưa lỡ một lần đường

 

                            Ngủ đi anh thả dài cơn mê đẹp

                            Rừng bao dung che chở bước đôi ta

                            Con dơi đă quên những ngày xưa cũ

                            Bạn trăm năm, rừng nhiệt đới nở hoa

      Thơ Hàn Song Tường không nhiều h́nh ảnh. Thường thường chị lấy ngoại cảnh như bờ băi, trùng dương, sông hồ, núi đồi, trăng sao, cây cỏ, hoa lá, chim bướm làm chát liệu cho thơ. Bóng tối và ánh sáng làm nổi bất từng khung cảnh với nét đậm bóng nhạt.  Âm thanh, nhạc khúc đưa thơ ra khỏi cảnh cuốn phim câm hay khúc phim bị hỏng phần nhạc đệm.

      Ở bài ''Rừng nhiệt đới'',  nét tạo h́nh không sắc sảo, không táo tợn hoang dă lắm. Nhưng không khí khá gay gắt may nhờ những lời nói âu yếm và an ủi của nàng (nhân vật xưng em) mà bài thơ trở thành khúc nhạc ru (la berçeuse).  

      Bài ''Khu rừng cháy'' có thể xóa mất dấu tích nơi kỳ hẹn rong chơi của đôi lứa yêu nhau. Nhưng dù sao th́ ''chúng ta mất hết, chỉ c̣n nhau'' (nói theo Vũ Hoàng Chương). Tai nạn lớn bỗng biến thành thiên tai. Nhưng thiên tai trong thơ không có ǵ ghê gớm, cái kết cuộc vẫn có hậu, dù là để lại phế tích hoang tàn. Nhưng dù sao, chàng vẫn đau khổ. Cánh rừng khi chưa bị cháy đă làm nhân chứng những kỷ niệm ǵ cho chàng mà tác giả không nói ra. Nhưng chắc chắn là chàng hạnh phúc khi chạy rong xuyên qua rừng. Khi rừng đă bị thiêu hủy, trái tim chàng bị một dấu ấn khốc liệt khắc sâu nên vừa một ngày đêm tóc chàng đă bạc một bên. Có phải cánh rừng kia c̣n là biểu tượng một ṭa lâu đài  tráng lệ và nguy nga mà chàng đă tàng trử một dĩ văng diễm ảo, những lư tưởng huy hoàng, những dự phóng hào hứng? Bây giờ th́ nó chỉ c̣n là than nguội tro tàn, có thể làm cho cuộc sống chàng bị lột trần những ước vọng chăng?  Con người đă mất sạch ước vọng, không thấy bên chân trời tương lai lóe sáng một viễn ảnh nào th́ đương sự t́m đâu ra lẽ sống cùng điểm tựa tinh thần?

                               Khu rừng cháy

                            Em nh́n khu rừng cháy

                            Lửa cao cao một trời

                            Em thấy anh xuôi ngược

                            Chạy xuyên cánh rừng chơi

 

                            Em đỡ anh đứng dậy

                            Cánh tay đă mệt nhoài

                            Ḷng bỗng dưng tội nghiệp

                            Một kẻ thử cuộc vui

 

                            Gió cao cao lên măi

                            Lửa tắt dập đêm qua

                            Những tàn tro lưu lạc

                            Phất phới giữa phong ba

 

                            Ôi - Rừng xưa đă chết

                            Ngàn đời chẳng c̣n nhau

                            Cánh rừng xưa đă hết

                            U uất biệt giang đầu

 

                            Em nh́n khu rừng cháy

                            Tàn vừa một ngày đêm

                            Em thấy anh không ngủ

                            Tóc đă bạc một bên

*

*   *

Trong cuộc t́nh hay trong cuộc đời, mầm mống thiên tai có nhiều bộ mặt để phát tác. Thi nhân thường làm nhân chứng cho các cuộc lộng hành của nó để suy ngẫm những bí ẩn trong cuộc sống. Dù không t́m ra cái gốc rễ của nó, kẻ khác gán một cách gượng gạo cho nó là cái định mệnh do Thượng Đế trừng phạt chúng sinh trong cơn thịnh nộ hung hăng. Nhưng thi nhân lại không nghĩ như thế. Họ mường tượng đến một lư do thâm huyền hơn, một nguyên nhân cao xa bí ẩn hơn mà ngôn ngữ nhân loại không đủ khả năng diễn tả.

      Hàn Song Tường không giải mă một cơn băo mùa hạ. Chị chỉ nói lên những cảm nghĩ khi đối diện với cái bí nhiệm của nó cùng cái oan khốc thảm thương của phận người. Cơn băo hạ cũng có thể làm chúng ta liên tưởng đến  miền Nam Việt Nam bị rơi vào tay Cộng quân miền Bắc vào tiết sơ hạ 30/ 4/ 1975 để rồi dân miền Nam bắt đầu bị áp lực sau bức màn tre. Nhưng tác giả không chịu làm thơ thời cuộc đâu. Biến động vào mùa hè  năm 1975 đă được hàng ngh́n nhà thơ tài tử hay nhà thơ chuyên nghiệp khác khai thác tả tơi xơ mướp rồi. Hàn Song Tường cố t́nh phóng đại cái biến động ấy vào nhân loại để bài thơ mênh mông t́nh ư hơn và nhất là không rơi vào đường cũ lối ṃn mà các nhà thơ thời thế say sưa đeo đuổi.

                                    Cơn băo hạ    

                            Cơn băo hạ giữa vùng trời tháng hạ

                            Vời lên cao trong nỗi nhớ một ngày

                             Em đă hiểu giá tự do lịch sử

                             Hoài băo của chàng bỏ lại rùng vây

 

                             Em chẳng thể nh́n vào đêm dĩ văng

                             Vương vấn trong cơn mưa gió rực trời

                             Có nỗi đam mê thăng hoa trầm lặng

                             Trở về nguồn nguyên thủy thuở yên vui

 

                              Em vẫn giận trăm năm là cơn băo

                              Ném xuống thân em sương ảo mông mênh

                              Em ngỡ tưởng ấm một vùng ngực lạnh

                             Trong vực sâu đáy mắt trầm luân

 

                             Con dốc cuối, cuối đời ta c̣n lại

                             Một gịng sông một ảo ảnh phù du

                             Những vương vấn đường lộ tŕnh trốn bỏ

                             C̣n lại đời một khoảng trống thờ ơ

 

                             Ôi dĩ văng đă tận cùng miên viễn

                             Chỉ c̣n nhau trong lối ngơ trầm kha

                             Cơn băo hạ tắt ngoài khung cửa mở

                             Đă vật vờ nh́n bức tử đời ta

      Cũng vậy, bài ''Vượt'' chỉ là cuộc vượt biên để kẻ trốn lánh bạo quyền  t́m  đất nước  biết tôn trọng nhân quyền. Nhưng tác giả đâu muốn chỉ kể lại cuộc giỡn bóng Tử Thần của kẻ t́m về miền Đất Hứa. Chị muốn phóng chiếu lên tâm tưởng người đọc những vấn đề thâm viễn hơn. Vượt thoát cái ǵ? Ái t́nh hay nhục cảm? Ám ảnh hay ác mộng? Đam mê oan nghiệt hay thân phận ngục tù trong kiếp nô lệ tinh thần? Hay vượt nhưng cạm bẫy siêu h́nh nào khác? Chúng ta cứ tha hồ mà suy nghĩ kiếm t́m những điều ngoài cuộc vượt biên v́ tác giả đă đào sẵn cho bài thơ một nội dung thăm thẳm qua thứ ngôn ngữ huyền ảo, rất thơ cho bài thơ.

      Trong bài thơ ''Vượt'', tiếng chân được coi là tiếng nhạc đệm (musique de fond) cho diễn biến cuộc vượt thoát. Nhưng tiếng chân của ai? Của kẻ rượt đuổi những người đi t́m tự do? Hay tiếng chân của kẻ chạy lánh bạo hành? Hay tiếng chân vang trong ám ảnh, trong ảo tưởng của kẻ vượt từng chặng đường kinh hoàng? Nào ai biết đích xác sự thật  của tiếng chân đó. Bởi không biết rơ nên độc giả mới phân vân lẫn bàng hoàng và đi lạc vào cơi thơ do tác giả Hàn Song Tường  hồi nào không hay. Cơi thơ mà đầy  dẫy chữ sao nghĩa vậy, minh bạch một cách trơ trẻn th́ đâu c̣n là cơi thơ nữa. Nó phải chập chờn mờ ảo  trong ánh sáng soi rọi chập chờn của ngọn đuốc chong giữa đêm rừng sâu.  Nó phải mộng mị như ánh trăng trải lên gương hồ huyền bí.

                               Vượt

                            Anh có nghe tiếng chân

                            Lạc trong cơn mưa gió

                            Anh có nghe tiếng gọi

                            U uất từ ngàn lau

                            Đêm -  đêm dài tĩnh lặng

                            Từng bước từng bước mau

 

                            Anh có nghe tiếng chạy

                            Dồn dập cơi thiên hư

                            Em, tấm ḷng đă lạnh

                            Thoáng ảo ảnh phai mờ

 

                            Anh có nghe hơi thở

                            Ấm ướt giữa ṿng tay

                            Chút huơng t́nh dă nguội

                            Có ấm đủ đêm nay

 

                            Từng bước xa từng bước

                            Cơn mưa vượt hàng dài

                            Ngừng, c̣n nghe tiếng chạy

                            Đường biên giới chia hai

      Cũng đề tài vượt biên, nhưng thay v́ bằng lộ tŕnh như trong bài ''Vượt'', th́ đây là cuộc vượt biên bằng thủy tŕnh rồi bằng hải tŕnh. Nhưng tác giả đâu chịu kể lể suông trơn về cuộc vượt sông vượt biển để t́m về bờ bến của đất nước tự do. Chị ngắm biển, nghĩ đến thân phận con người, rồi đưa ḍng suy tư lên những cung bậc cao hơn cái hoàn cảnh hiện tại. Chị thả tâm trí  đi sâu vào cái bát ngát trải dài trên mặt biển để nghĩ đến cái vô cùng vô hạn nào khác chỉ có trong khái niệm con người mà không bao giờ con người có thể chứng nghiệm được. Xin đọc bài

Mất tích

Người bỏ sông ra biển

Đêm tháng năm xanh biếc thủy triều

Biển ân cần

Người có b́nh yên?

Đêm thật ngắn

Ta xin làm tiếng sóng

Người cứ ngỡ

Ta chân nhân - huyễn mộng

Nên trăm năm v́ tựa cuộc vui

Người nhắn ta

Tự biến

Tan đi

Đừng quay về nữa

Cuộc vượt biên bằng đường biển của Hàn Song Tuờng ở đây thoát khỏi cái khung chật hẹp được xây dựng theo lề lối kiến trúc nhàm mắt của đa số nhà thơ vượt biên khác. Chị không than thở cảnh ngộ nước mất nhà tan, không rên rỉ thương nhớ quê cha đất tổ, không cằn nhằn ch́ chiết trước viễn ảnh phải sống tạm dung nơi đất khách quê ngưới, không ó ré đả kích bạo quyền... Thế có nghĩa chị không xài những chất liệu cũ rích cũ x́ đă bị các nhà thơ quá khích với tấm ḷng thù hận nặng chĩu đă nhai đi nhai lại như bă trầu nát ngướu rồi. Chị dùng chuyến vượt biên để mở rộng một chân trời thơ thật mới, thật bao la. Chị lợi dụng cuộc xa lánh bạo hành và cường quyền để mở một vài cánh cửa trong muôn vàn cánh cửa đă từng đóng kín cái bí nhiệm của hiện hữu. Xin đọc tiếp:

Người hát cho ta nghe

Điệu nhạc tương tư

Biển lộng gió âm vang muôn kiếp

Người vẫn giận

Muốn ta thành bọt nước

Ngàn năm sau chẳng thể làm người

Cho ta xin

Giả một cuộc chơi

Như sân khấu

Vở kịch đời đă khép

 

Cuối tháng năm

Người vẫn c̣n ở biển

 Gởi cho ta

Chén nước biển đầy

Ta uống mặn nước mắt

Lan trong ta - quấn quít máu ta

Và hóa kiếp

Biến ta xa lạ

Ta sợ hăi

Như ngày bỏ xứ

Biệt quê hương

Thoát cuộc cháy rừng

Ta thấy ta kỳ lạ muôn trùng

Nên quanh quẩn người nói ta mất tích

Từ một biến động lịch sử của dân tộc chúng ta, Hàn Song Tường dùng làm bàn đạp đi vào vấn đề siêu h́nh. Cái bản lănh đó không phải nhỏ nhít tầm thường. Nó phải có một đột biến lạ lùng và khởi sắc trong phút cảm hứng để chị thăng hoa đề tài của thơ ḿnh lên một mức độ cao rộng và xán lạn hơn.

      Ngay trên đất nước định cư (có thể là Hoa Kỳ) trong cuộc di chuyển từ một địa danh này sang một địa khác, Hàn Song Tường thật sự đă t́m được sự tự do để chị làm cánh bướm rong chơi. Và chị xem như ḿnh đă đoạt được giấc mơ tuyệt đối, một hoài băo tối hậu. Nhưng vận sự lại biến chuyển theo một chiều hướng khác. Bài thơ có thể chứa một ẩn dụ: hạnh phúc, tự do ở trước mặt ḿnh mà ḿnh không chịu nắm bắt. Ḿnh lại cứ t́m nó ở nơi ḿnh tưởng tượng. Nếu nó không phải là ảo ảnh, th́ là cạm bẫy khoác vóc dáng huy hoàng để lừa phỉnh ḿnh, đưa ḿnh vào đau khổ nếu không phải là địa ngục.

Lăng du

Nắng thắp sáng trong mắt em sâu thẳm

Mặt trời huy hoàng chờ đón em sang

Nắng bên đó

Long lanh trên đá

Cắt chân em tuôn máu từng hàng

Máu đă thắm gót chân em đỏ rực                   

Anh cầm xem

Non ửng vết thương

Đá cứa nát trong ḷng em giông băo

Nắng mù trời ngồ ngộ con đường

Anh dặn ḍ                           

Đừng sang bên ấy

Phong thổ người có thích hợp em đâu

Cánh bướm ham chơi

Lăng du phố lạ

Thử một lần nắng ngập chói chiêm bao

Người ta kể với anh

Con lư ngư mắc cạn từ trăm năm vẫn sống

Nhưng thay h́nh dổi dạng dị thường

Ừ - phong thổ nơi xứ này cũng vậy

Em thở từng ngày

Như mọc cánh sau lưng

Nắng bàng hoàng trên môi em lặng lẽ

Ngôn ngữ cơi trần kiều diễm dung quang

Em mua quyển sách

Gởi về anh tháng trước

Trời tự do nắng ấm từng trang

Anh lại nói

Đừng sang bên ấy

Lỡ mai đẩy chẳng hợp xứ người

Anh quên mất

Trần gian là một

Xứ sở nào ngăn cánh buớm thanh xuân

Anh lai bảo

Đọc từng trang sách

Ví em như một hiện hữu ân cần

Nhưng xứ người chẳng cho chị kịp làm quen với khí hậu. Chị bơ vơ lạc loài trong sự tự do. Chị bị thua cháy túi trong canh bạc cuộc đời. Chị bị dị ứng bởi nhiều chuyện siêu h́nh khác. Cho nên chị trở về nơi có người yêu của ḿnh, nơi ḿnh đă dung thân từ bao năm trước.

      Chúng ta cũng có thể  nghĩ rằng bài thơ  này nói đến tác giả muốn bỏ xứ sở Việt Nam để t́m đất nưóc tự do, nhưng rồi thất vọng trở về. Nghĩ như thế cũng làm cho ư t́nh bài thơ thêm phong phú, nếu có nghĩ sai đi nữa. Bài thơ nào đến độc giả bằng nhiều ư tưởng tuy hơi khác biệt nhau, nhưng với điều kiện là phải có một mẫu số chung th́ là một bài thơ thành công ở chỗ biến ảo vạn trạng thiên h́nh. Cái mẫu số chung của các ư tưởng trong thơ là chuyến trở về chốn cũ của người thiếu phụ v́ nàng dị ứng nơi thị trấn mới.

Em bước vào ngưỡng cửa 

Nắng hanh vàng trải như chiếu hoa

Anh hỏi thăm

Đồng tiền xấp ngửa

Nơi xứ người em được em  thua

Em mỉm cười

Đồng tiền bạc nghĩa

Em trắng tay nhưng không tiếc bao giờ

*

*   *

Thơ Hàn Song Tường thường có nghĩa đôi. Nghĩa đen đă đẹp, mà nghĩa bóng càng thâm thúy hơn. Và cứ thế, Hàn Song Tường dùng đề tài một con ngựa hồng ''xa bờ sông tri ngộ'' (sic) chạy theo một hướng vô định trong bóng đêm, không phải với một ư thức mù ḷa đâu,  mà nó đến t́m một cơi tuyệt vời trong trái tim người yêu đă chết. Nó chạy bên ḍng sông tuôn nước cuồn cuộn réo sôi , trong tiếng thê thiết của mười phương đất trời, tức là trong niềm chia sẻ tâm sự của thiên nhiên. Bóng đêm phủ kín nên nó không nhận thấy vết ruồi son tức là cái hảo tướng của hạnh phúc ḿnh. Chạy sa đà như thế đến cảnh ngộ''ngựa đă cùng đường đất đă hoang tàn'' (sic). Nhưng con ngựa hồng biểu tượng cho ai? Phải chăng đó là người yêu của nhân vật xưng em? Phải chăng đương sụ muốn chia sẻ cuộc đời với nó ?  Chúng ta chỉ biết rằng sau bao lần bôn ba, nó không biết hạnh phúc ở nơi nó như nốt ruồi kia. V́ nó u  mê nên không biết ḿnh có sẵn người yêu. Cho nên dù có chạy miệt mài, nó vẫn đứng bên kia biên giới của cuộc tao ngộ hạnh phúc. Nhưng sau khi ngủ nghỉ sảng khoái tṛn một ngày nên khi thức tỉnh, nó chợt thấy nốt ruồi son hảo tướng sáng hớn hở trên ngực ḿnh và nhân vật xưng em sẵn sáng chia với nó từng nhánh yêu thương (sic). Những nhánh đó có thể từ một cây rườm rà hay cũng có thể từ một cánh rửng sầm uất.

      Bài thơ nói lên cái ẩn dụ như sau: hạnh phúc ở sẵn nơi ta, v́ quá tham vọng, quá hối  hả  nên ta mê muội chạy đi t́m kiếm ở nơi khác, ở đâu đâu ấy. Nhưng khi tâm ta lóng lặng, ta mới thấy hạnh phúc chăng ở ngoài ta, mới gặp được người cùng ta yêu nhau chân thành.

Ngựa hồng

Ngựa hồng chạy trên bờ sông lạnh

Từ đáy sông trăm nhánh dội từng cơn

Em môi má vệt nắng vàng loang vỡ

Chân bước sang đường phiêu bạt như không

 

Ôi một cơi trái tim người quá văng

Tiếng thở dài như tiếng nấc mười phương

Ngựa hồng đến giữa ḷng em hoang dă

Con nước sông cuồn cuộn một đường

 

Đêm đă thiếp ngựa hồng ngừng chạy

Gịng nước sông gióng từng nhịp miên man

Trong một góc bóng trăng run tiếng gọi

Ngựa đă cùng đường đất đă hoang tàn

 

Đêm yên lặng chờ người từ biên giới

Chia cách nhau bằng tiếng phụ phàng

Đêm che đậy nốt ruồi son nhu nhuận

Dưới tay người một điệu tương quan

 

Đêm níu kéo gịng nước sông trôi nổi

Đất trời nào ta lại v́ nhau

Trăng khóc mướt bên ngựa hồng mỏi vó

Giọt lệ vơi đầy giọt lệ chứa chan

 

Hăy trở lại bờ sông hiền tri ngộ

Nhiệt t́nh em chia từng nhánh yêu thương

Ngựa hồng ngủ tṛn một ngày trỗi dậy

Nốt ruồi son vui trên ngực dị thường

Con người thơ của Hàn Song Tường thường hay hoang mang, không biết đâu là chân hạnh phúc, đâu là thiên đường riêng biệt của ḿnh và đâu là khuôn mặt thật (diện mục bản lai chăng?) của người yêu ḿnh. Cho nên ở bài ''Hóa trang''  chị tŕnh bày một khuôn mặt hóa trang của người yêu ḿnh, chị nhận bắt gặp ở mỗi khuôn mặt cái bất hạnh của đương sự và luôn cả cái bất hạnh của ḿnh. Tuyệt vời thay, chính cái bất hạnh đó đưa chị vào một cơi thơ tha thiết ư t́nh. Tuy nhiên khi chàng hóa trang nhật thực dù có ''Thân chàm trăm vết ố''/ ''Ngời sáng một đêm vui''  (sic), tuy có hậu giữa tai ương nhưng cũng bừng sáng một chút hạnh phút dù hạnh phút chỉ kéo dài một đêm.

Hóa trang

Chàng hóa trang như nước

Trôi giạt dưới chân em

Kiếp mưa xưa đă tận

Mịt mù con suối đêm

Chàng hóa trang như đá

Lạnh lùng đến ngàn năm

Trăng dơi soi muôn dặm

Điệu buồn từng phiến lăn

Chàng hóa trang như ảnh

Đêm thức giấc ngại ngần

Trong tay em bóng dáng

Vỡ tan ngày hư sinh

Chàng hóa trang nhật thực

In trên da mặt trời

Thân chàm trăm vết ố

Ngời sáng một đêm vui

*

*   *

Hàn Song Tường đến với thi ca bằng tiếng vang từ đáy thẳm tâm hồn ḿnh. Ư thơ của chị như liên kết bằng thứ tơ mong manh . Ư thơ không xếp theo hệ thống rơ ràng và mật thiết nhau nên độc giả đôi khi bắt hụt ư của chị. Tâm sự trong thơ của chị không quá đậm đà đến độ thô kệch. Nó có tảng đậm bóng nhạt hài ḥa nhau. Trong tảng đậm hay trong bóng nhạt ẩn náu biết bao t́nh ư sâu xa được bộc lộ  khéo léo.

      Xếp lại mớ bản thảo trong chùm thơ của Hàn Song Tường, bút giả có cảm tưởng tiêu cực như sau: Vết thương trong tâm hồn tác giả, vết thương ở ngoài cuộc sống của chị có vẻ được băng bó cẩn thận, nhưng chưa chắc chúng đă chịu khép miệng nói chi đến chuyện lành lặn hay biến thành sẹo.

      Tâm hồn mang thương tích đă làm ra thơ Hàn Song Tường đậm nét siêu h́nh hay mở một trời tư tưởng cho chị để chị đem vào thơ. Đó cũng là một hiến lễ huy hoàng cho một tác giả tận tụy với văn chương gần 20 năm qua.

 Hồ Trường An

 

Trang Nhà  :

 

Tiếp nhận thư tín :