Tản mạn về sự độc lập giữa quan ṭa và Nhà nước

 

 Nguồn: Nguyễn Văn Tuấn's Blog

 

Đôi khi tôi nghĩ những phiên ṭa cũng giống như … peer review không khoa học. Peer review là hệ thống b́nh duyệt. Một công tŕnh khoa học thường được 3 hay 4 chuyên gia b́nh duyệt và phản biện, và tác giả phản biện ngược lại. Những phản biện và tái phản biện thường xảy ra 3 lần, nhưng có trường hợp 6 lần, và kéo dài đến 1 năm. Khi kết quả b́nh duyệt tốt th́ tổng biên tập quyết định cho công bố; nếu kết quả b́nh duyệt không tốt th́ xem như thất bại. Ở đây, các chuyên gia b́nh duyệt là bồi thẩm đoàn (chắc là tương đương với “hội đồng xét xử” bên VN), tổng biên tập là chánh án, tác giả bài báo là bị cáo. Tất cả họ đều được đào tạo bài bản, và có tŕnh độ chuyên môn cao hay rất cao. Trong hệ thống b́nh duyệt này, tác giả, chuyên gia phản biện và tổng biên tập hoàn toàn độc lập. Trong hệ thống ṭa án và hành pháp ở các nước tiên tiến cũng thế: công an, công tố viện (giống như viện kiểm sát bên VN), và ṭa án hoàn toàn độc lập. Chúng ta đă thấy công tố viện Mĩ c̣n “lôi” cả tổng thống Clinton ra ṭa, và tổng thống phải hầu ṭa như mọi người.

Đó là chuyện thiên hạ, c̣n chuyện Việt Nam th́ sao? Theo dơi “vụ án mua dâm” ở tỉnh Hà Giang và so sánh với vụ án “âm mưu lật đổ chính quyền Nhân dân” ai cũng có thể thấy một khác biệt thú vị. Cái khác biệt hiển nhiên nhất là thời gian. Vụ án chính trị kia chỉ kéo dài vài giờ, c̣n vụ án mua dâm th́ kéo dài nhiều ngày và nay th́ sự việc h́nh như phải … làm lại từ đầu. Không biết cái khác biệt này có nói lên rằng ṭa án Hà Giang xét xử vụ mua dâm cẩn thận hơn là xét xử những bất đồng về chính kiến. Những sự cẩn thận của Hà Giang chắc làm cho các ông Lê Công Định, Trần Huỳnh Duy Thức, Lê Thăng Long, và Nguyễn Tiến Trung tiếc rằng ḿnh không được ra ṭa ở Hà Giang.

Quay lại vụ án mua dâm, c̣n nhớ khi vụ án bắt đầu thu hút chú ư của dư luận và khi hiệu trưởng Sầm Đức Xương bị tố cáo là mua dâm, th́ ông chủ tịch UBND tỉnh tuyên bố rằng việc này là việc “động trời”, không thể chấp nhận được. Nhưng đến khi các “bị cáo” ghi rơ chính ông chủ tịch cũng là người mua dâm th́ không thấy ông lên tiếng b́nh luận ǵ. Có lẽ cũng hơi khó cho ông b́nh luận.

Hai người phụ nữ trẻ “bán dâm” (mà có lẽ chính xác hơn là bị cưỡng dâm) lại bị bỏ tù, c̣n người bị tố cáo (ông chủ tịch UBND) mua dâm th́ không hề hấn ǵ! Đúng là công lí ngược đời! Hai nạn nhân đi tù v́ (trích): “Viện Kiểm sát nhân dân huyện Vị Xuyên cũng mắc một số sai phạm: Việc lấy lời khai của các bị can về h́nh thức, thủ tục không đúng pháp luật. Kiểm sát viên kí văn bản khi chưa có quyết định phân công của Viện trưởng VKSND huyện Vị Xuyên. Theo tŕnh bày của bị cáo và người giám hộ, Biên bản phiên ṭa sơ thẩm (của TAND huyện Vị Xuyên) là tạo dựng, không đúng với nội dung, diễn biến phiên ṭa. […] Tại phiên ṭa phúc thẩm (TAND tỉnh Hà Giang ngày 20/1/2020): Thẩm phán chủ tọa phiên ṭa không tuyên bố lí do, không công bố Hội đồng xét xử, không cần hội ư hoặc nghị án đă đơn phương tuyên bố hoăn phiên ṭa. Cả hai cấp toà đều xử kín, các nhà báo không được tham dự trực tiếp mặc dù vụ án cần phải được xét xử công khai, thể hiện có sự khuất tất trong hoạt động tư pháp ở Hà Giang trong vụ án này.”

Mà, tỉnh Hà Giang này xem ra rất đặc biệt. Năm ngoái, trước những sai phạm của chính quyền địa phương có ảnh hưởng đến doanh nghiệp Sông Lô, Thủ tướng đă có 5 công văn yêu cầu giải quyết, nhưng UBND tỉnh không làm theo yêu cầu của Thủ tướng. Hà Giang đúng là đặc biệt! Báo chí gọi hiện tượng Hà Giang bất tuân lệnh trên bằng bệnh danh “Trên bảo dưới không nghe”. Tôi th́ thấy nên đặt bệnh danh là “Hội chứng Hà Giang”. Đặc điểm chính của Hội chứng Hà Giang là địa phương không làm theo chỉ thị của trung ương, pháp luật th́ áp dụng “linh động” vào bối cảnh địa phương (như vụ án mua dâm chẳng hạn).

Thật ra, nh́n chung những khuất tất trong phiên ṭa vừa kể trên có lẽ là tín hiệu chung về hệ thống hành pháp, ṭa án, và Đảng ở Việt Nam. Chẳng hạn như Chánh án Ṭa án Nhân dân tối cao không xuất phát từ trường luật, mà là từ trường Bách Khoa và An Ninh, từng là trung tướng công an. Theo tôi biết, ở các nước ngoài khối XHCH không có quan ṭa nào xuất thân từ công an; tất cả đều phải học luật khoa. Cả Chánh án Ṭa án Nhân dân tối cao và Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao đều là ủy viên Ban Chấp hành Trung ương của Đảng. Nói cách khác, cả hai cơ quan và công an đều chịu sự chi phối của Đảng. Mà, Đảng th́ lănh đạo Nhà nước. Chẳng có cơ quan nào độc lập với cơ quan nào cả. Cấp trung ương mà c̣n vậy th́ chắc địa phương cấp tỉnh c̣n liên hệ chằng chịt hơn nữa. Với những mối liên hệ chằng chịt như thế th́ khó mà có một sự độc lập đúng nghĩa. Cũng như trong khoa học, nếu các chuyên gia b́nh duyệt, tổng biên tập và tác giả không độc lập nhau th́ quyết định của tổng biên tập sẽ bị chất vấn, không có độc lập đúng nghĩa giữa Nhà nước, viện kiểm sát, và ṭa án và th́ kết quả của những phiên ṭa vẫn c̣n tồn tại nhiều câu hỏi.

 

04.02.2010

 Nguồn: Nguyễn Văn Tuấn's Blog

 
 
 

Trang Nhà  :

 

Tiếp nhận thư tín :